Οι αναφορές στον Μάη ’68 –συνοδευόμενες με ένα «τηρουμένων των αναλογιών»- δεν είναι λίγες στις συνελεύσεις και τις συζητήσεις στα κατειλημμένα θέατρα αυτές τις μέρες.
Στις 15 Μαΐου 1968, Γάλλοι θεατρικοί καλλιτέχνες, μέλη της διεθνούς θεατρικής κοινότητας, συνδικαλιστές εργαζόμενοι/ες και φοιτητές/ριες κατέλαβαν το εμβληματικό Εθνικό Θέατρο Οντεόν στο Παρίσι.
Η Γαλλία ήδη φλεγόταν. Η εξέγερση του Μάη ήταν σε πλήρη εξέλιξη. Οι διαδηλώσεις του φοιτητικού κινήματος μέσα σε ελάχιστες ημέρες είχαν μετατραπεί σε ένα τεράστιο κίνημα με καταλήψεις σε μεγάλα εργοστάσια και εκατομμύρια απεργούς. Οι εργάτες/ριες της Τέχνης δεν έμειναν έξω από αυτό.
Ήταν 11 το βράδυ και οι θεατές της παράστασης εκείνης της βραδιάς είχαν μόλις αποχωρήσει από το θέατρο. Οι καλλιτέχνες ξεχύθηκαν στο κτίριο, ενημερώνοντας τον διευθυντή του Οντεόν και θρύλο του θεάτρου, Ζαν Λουί Μπαρό, ότι από εδώ και στο εξής το ίδρυμά του ήταν κατειλημμένο.
Και οι καταληψίες πλέον ανακοίνωναν:
«Μετά τα γεγονότα των τελευταίων ημερών. Μετά την αστυνομική κατάληψη του Καρτιέ Λατέν και της Ναντέρ. Μετά τα οδοφράγματα της νύχτας της 10ης Μαΐου και την άγρια αστυνομική καταστολή. Μετά τη γενική απεργία της 13ης Μαΐου και την κατάληψη της Σορβόννης. Απόψε, μια ομάδα καλλιτεχνών και ανθρώπων του θεάτρου, φοιτητών και εργαζομένων που συγκρότησαν την Επιτροπή Επαναστατικής Δράσης, μετά την παράσταση του Theatre des Nations, κατέλαβαν το Θέατρο της Γαλλίας - Οντεόν, σύμβολο της αστικής κουλτούρας, που την αμφισβητούν ριζικά με τον ίδιο τρόπο που αμφισβητούν και την καπιταλιστική κοινωνία.
Από την αρχή της κατάληψης δημιουργήθηκαν επιτροπές, ανοιχτές σε όλους, προκειμένου να αναλάβουν μια διαδικασία στοχασμού σχετικά με την άρνησή μας στη διανομή του θεάματος ως εμπόρευμα και σχετικά με τις δυνατότητες που αναπτύσσονται από τη νέα κατάσταση για την ανάπτυξη μιας μαχητικής τέχνης.
Αυτό είναι προφανώς μόνο το πρώτο στάδιο, και ζητάμε επιτακτικά από όλους τους επαγγελματίες του θεάματος, σε σύνδεση με τους εργαζόμενους και τους φοιτητές, να συνταχθούν μαζί μας και επίσης να αναλάβουν παρόμοιες πρωτοβουλίες στους δικούς τους χώρους εργασίας».
Για ένα μήνα, το θέατρο Οντεόν θα γινόταν κέντρο της εξέγερσης. Η έμπνευση ερχόταν από τις καταλήψεις των εργατών στα εργοστάσια. «Χθες, η Sud Aviation στη Νάντη - σήμερα, το λεγόμενο Θέατρο της Γαλλίας, το Odeon» έλεγε η Επιτροπή Επαναστατικής Δράσης, το κεντρικό συντονιστικό της κατάληψης. Η Sud Aviation ήταν ένα εργοστάσιο που δυο μέρες πριν, είχε καταληφθεί από τους δύο χιλιάδες εργάτες του που αρνήθηκαν να επιστρέψουν στη δουλειά μετά από μια 15λεπτη στάση εργασίας.
Δεν ήταν η μόνη πρωτοβουλία από τον κόσμο της Τέχνης. Οι φοιτητές/ριες της Σχολής Καλών Τεχνών κατέλαβαν τη σχολή τους και ίδρυσαν το Λαϊκό Εργαστήρι που τύπωνε τις αφίσες της εξέγερσης. Σκηνοθέτες εμπνευσμένοι από την εξέγερση μπήκαν διαμαρτυρόμενοι στο Φεστιβάλ των Κανών οδηγώντας το σε ματαίωση.
Χώρος πολιτικής δράσης
Αλλά στην περίπτωση του Οντεόν, ένας χώρος που έμπαινε μόνο η «καλή κοινωνία» του Παρισιού πλέον είχε ανοίξει για όλο τον κόσμο της εξέγερσης. Στο Θέατρο δεν παίζονταν πλέον παραστάσεις, ούτε καν εναλλακτικές μορφές θεάτρου, καθώς το Οντεόν μετατράπηκε εξ’ ολοκλήρου σε χώρο πολιτικής δράσης.
Συγκροτήθηκαν επιτροπές σαν αυτές που συναντάει κάποιος στις σημερινές καταλήψεις των θεάτρων. Επιτροπή συντονισμού, διαχείρισης του χώρου, περιφρούρησης, επικοινωνίας και σύνδεσης με τα άλλα κέντρα αγώνα. Το βεστιάριο χρησιμοποιήθηκε από τους καταληψίες για να κατεβαίνουν στις διαδηλώσεις και να αντιμετωπίζουν τα CRS (τα γαλλικά ΜΑΤ) ντυμένοι εκατόνταρχοι, πειρατές και πριγκήπισσες. Κι έτσι «το θέατρο βγήκε στους δρόμους, γιατί οι δρόμοι μπήκαν στο θέατρο».
Η κριτική στην τέχνη που αναπαραγόταν από την κυρίαρχη τάξη εξαπολύθηκε από την πρώτη στιγμή. «Η δράση δεν στρέφεται κατά ενός προσώπου ή ενός ρεπερτορίου, αλλά κατά της αστικής κουλτούρας και της θεατρικής της αναπαράστασης» έλεγε η Κατάληψη ενώ άλλες φορές γινόταν ακόμα πιο αμείλικτη: «Ο επαναστατικός αγώνας των εργατών και των φοιτητών που ξεκίνησε στο δρόμο, εξαπλώνεται τώρα στους χώρους εργασίας και διεισδύει στις ψευδοαξίες της καταναλωτικής κοινωνίας. Το θέατρο, ο κινηματογράφος, η τέχνη και η λογοτεχνία κ.λπ. έχουν μετατραπεί σε βιομηχανίες υπό τον έλεγχο μιας ελίτ που έχει ως στόχο την αλλοτρίωση και την κερδοσκοπία. Σαμποτάρετε την πολιτιστική βιομηχανία! Καταλάβετε και καταστρέψτε τους θεσμούς! Επαναπροσδιορίστε τη ζωή! Εσείς είστε η τέχνη! Είστε η επανάσταση!».
Αλλά η συζήτηση δεν περιοριζόταν στην Τέχνη. Στο Παρίσι της εξέγερσης, σε μέρες που το καθεστώς του Ντε Γκωλ συνταρασσόταν συθέμελα και άνοιγε η συζήτηση για την επαναστατική προοπτική, οι παραστατικές τέχνες είχαν καταληφθεί από την ανάγκη για πολιτικό διάλογο κι αντιπαράθεση.
Η Ροσάνα Ροσάντα, εμβληματική φυσιογνωμία της ιταλικής Αριστεράς περιγράφει: «Περάσαμε το πρώτο βράδυ στο Ode on, στριμωγμένοι σαν σαρδέλες, και ήταν συγκινητικό να βλέπεις πώς όλοι σηκώθηκαν να μιλήσουν, όχι μόνο ως μέρος μιας ομάδας αλλά και μεμονωμένα: άνθρωποι που δεν είχαν κάνει ποτέ κάτι τέτοιο στο παρελθόν μίλησαν για τον εαυτό τους στον κόσμο, συχνά δυσκολευόμενοι. "Αφήστε τους να μιλήσουν" ακούστηκε η κραυγή για να στηρίξει όσους πήραν το χρόνο τους ή κόμπιασαν, καθώς πάσχιζαν να εκφράσουν τα προβλήματά τους και την αίσθηση της μοναξιάς τους. … το σύστημα, η εξουσία, οι κανόνες και οι κανονισμοί είχαν ήδη καταργηθεί. Ήμασταν εκτός της εμβέλειας κάθε απαγόρευσης... Δεν υπήρχαν δάσκαλοι -το πλήθος των νέων και των όχι τόσο νέων δεν αισθανόταν καμία ανάγκη γι' αυτούς- επειδή όλοι επιτρεπόταν να μπουν στο Odεon, ακόμη και οι περαστικοί, ακόμη και ο πιο ταπεινός απόκληρος».