Καταπίεση και απελευθέρωση
Ημερίδα στα Γιάννενα: Οι γυναίκες αποφασίζουν για τις εκτρώσεις

Φλεβάρης 2020, Γιάννενα. Διαδήλωση ενάντια στην εκδήλωση του «Αφήστε με να ζήσω»

 

Την Τετάρτη 3 Μάη οργανώθηκε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων επιστημονική ημερίδα με θέμα «Η ιστορία των αμβλώσεων (Ευρώπη, ΗΠΑ, 20ος-21ος αιώνας): υποκείμενα, λόγοι, δικαιώματα».

Η Λουίζα Γκίκα, γιατρός και μέλος του ΔΣ της ΕΙΝΗ και η Ζαννέτα Λυσικάτου, γιατρός και μέλος του ΓΣ της ΠΟΕΔΗΝ, μας μεταφέρουν την εικόνα.

 

Πώς πάρθηκε αυτή η πρωτοβουλία;

Ζαννέτα: Η ημερίδα διοργανώθηκε από το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Την αφορμή την εξηγούσαν στη σχετική ανακοίνωση-πρόσκληση αναφέροντας πως «Η πρόσφατη κατάργηση του νομικά κατοχυρωμένου δικαιώματος της άμβλωσης σε χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική δημιούργησαν ποικίλους προβληματισμούς διεθνώς σχετικά με τις προεκτάσεις των αμφισβητήσεων και των μεταβολών». Και για το σκοπό της τόνιζαν πως «Η επιστημονική ημερίδα, αποτέλεσμα έρευνας και διδασκαλίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στοχεύει στην ανάδειξη της ιστορικότητας του ζητήματος των αμβλώσεων, μέσα από την εξέταση των λόγων, των πολιτικών, των διεκδικήσεων και των φωνών των υποκειμένων στον 20ό και 21ο αιώνα, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ».

Το ότι το δικαίωμα στην έκτρωση βρίσκεται στο στόχαστρο και εδώ, ειδικά τα χρόνια της διακυβέρνησης της ΝΔ, έπαιξε επίσης ρόλο στο να παρθεί αυτή η πρωτοβουλία. Μην ξεχνάμε ότι με την άνοδό της, μαζί με επίσημες διοργανώσεις που έθεταν σε αμφισβήτηση τις εκτρώσεις, βρήκαν αμέσως ευκαιρία να επανεμφανιστούν όλοι εκείνοι οι αντιδραστικοί θεσμοί και μηχανισμοί -εκκλησία, θρησκευτικές και παραθρησκευτικές οργανώσεις, ενώσεις «πολυτέκνων» υπό την καθοδήγηση δεξιών και ακροδεξιών κλπ- που θέλουν να τις καταργήσουν. Η ημερίδα ήταν η δημόσια απάντηση καθηγητριών/τών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπως της Λήδας Παπαστεφανάκη, της Άννας Μαχαίρα, του Λάμπρου Φλιτούρη κ.α, σε μια πόλη που είχε βρεθεί στο επίκεντρο τέτοιων προσπαθειών.

Λουίζα: Πράγματι, το Φλεβάρη του 2020, λίγους μήνες μετά την άνοδο της ΝΔ στην κυβέρνηση κι ενώ είχαν ήδη ανέβει και κατέβει οι αφίσες για το “αγέννητο παιδί” στο ΜΕΤΡΟ, οργανώθηκε στο κέντρο των Ιωαννίνων, στην Ακαδημία, δημόσια εκδήλωση του «Αφήστε με να ζήσω» που είχε τότε αυτοαναβαθμιστεί σε “κίνημα”. Δεν ήταν μια περιθωριακή κίνηση. Είχε τη στήριξη της εκκλησίας -η Ιερά Σύνοδος είχε το ίδιο διάστημα καθιερώσει επίσημα «Ημέρα του αγέννητου παιδιού»- αλλά είχε και τις πλάτες της κυβέρνησης, διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να πάρουν ένα δημόσιο χώρο, ένα δημόσιο σχολείο συγκεκριμένα, για την εκδήλωση. Ήταν τεράστια πρόκληση για την πόλη μας και γι' αυτό η απάντηση ήταν άμεση με μαζικότατη συγκέντρωση εργαζόμενων και φοιτητικής νεολαίας έξω από το χώρο. Η εκδήλωση έγινε μόνο με την προστασία της αστυνομίας, γεγονός που επιβεβαίωνε ότι η ΝΔ τους καλύπτει.

Ακολούθησε περίπου ενάμιση χρόνο αργότερα το σκάνδαλο με το συνέδριο της «Γονιμότητας και Αναπαραγωγικής Αυτονομίας» που θα γινόταν επίσης στα Γιάννενα και είχε αυτή τη φορά την επίσημη στήριξη κυβερνητικών υπουργών και στελεχών, κρατικών οργανισμών, της Προέδρου της Δημοκρατίας. Ήταν μια αντίστοιχη επίθεση, με επιστημονικό μάλιστα μανδύα, που ακυρώθηκε κάτω από τη γενική κατακραυγή. Αυτές οι μάχες παραμένουν ανοιχτές. Μπορεί να έβαλαν ένα φρένο, αλλά δεν τέλειωσαν. Και είναι πολύ σημαντικό ότι ένα κομμάτι της ακαδημαϊκής κοινότητας, με αφορμή την επίθεση στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες, αναδεικνύει αυτό το τόσο σημαντικό για τις γυναίκες δικαίωμα και το υπερασπίζεται. Γιατί ήταν ξεκάθαρο και ειπώθηκε από την αρχή στην ημερίδα ότι οι διοργανωτές της δεν αναζητούσαν αν η έκτρωση είναι δικαίωμα. Θεωρούσαν αυτονόητο ότι είναι δικαίωμα, κατοχυρωμένο και αδιαπραγμάτευτο. Αυτή ήταν η αφετηρία τους.

Ποια θέματα άνοιξαν οι εισηγήσεις και η συζήτηση;

Ζαννέτα: Η ημερίδα ήταν χωρισμένη σε τρεις συνεδρίες με δυο σχολιαστές και τρεις εισηγητές /τριες η κάθε μία, απόφοιτους και απόφοιτες, μεταπτυχιακούς/ές φοιτητές/τριες, διδακτόρισσες/ρες, μέλη ΔΕΠ του Ιστορικού Αρχαιολογικού αλλά και άλλων τμημάτων του Πανεπιστημίου. Η ιστορική διάσταση της κατοχύρωσης του δικαιώματος στην άμβλωση και του νομικού πλαισίου σε κάθε χώρα -συνολικά στον 20ο και 21ο αιώνα σε κάποιες εισηγήσεις, με έμφαση σε συγκεκριμένες δεκαετίες σε κάποιες άλλες- κυριαρχούσε. Ανοίγοντας και σε άλλα ζητήματα, όπως για το τι αντιμετώπιζαν και αντιμετωπίζουν οι προσφύγισσες και οι μετανάστριες σαν μετακινούμενος πληθυσμός (Στάθης Παπασταθόπουλος), για το τράφικινγκ και την πορνεία (Μάκη Κωστούλα).

Ειδικά για την Ελλάδα, έγινε αναδρομή στις διεκδικήσεις του γυναικείου κινήματος τις δεκαετίες 1970-1980, τις οργανώσεις της περιόδου, τις δράσεις τους, τα αποτελέσματα της μάχης, ιδιαίτερα με το νόμο του 1986 (Κατερίνα Τριανταφυλλοπούλου). Αυτό ήταν πολύ σημαντικό, αλλά γενικά η διάσταση του κινήματος και των αγώνων ήταν κάτι που έλειπε από το ιστορικό των άλλων χωρών ή περιοριζόταν σε κάποιες σκόρπιες αναφορές όπως για παράδειγμα στη Ρώσικη Επανάσταση. Ήταν μια προσπάθεια που κάναμε από τη δική μας μεριά στις παρεμβάσεις μας, να φέρουμε το κίνημα στο κέντρο και τις κατακτήσεις ως αποτέλεσμα των σκληρών αγώνων που έχει δώσει. Όπως και να δώσουμε μια εξήγηση στο γιατί η έκτρωση, όπως και μια σειρά άλλες διεκδικήσεις των γυναικών, δέχονται τόσο λυσσαλέα επίθεση. Να μιλήσουμε δηλαδή για τις ρίζες της γυναικείας καταπίεσης από τη μαρξιστική σκοπιά και να αναδείξουμε τη δύναμη της εργατικής τάξης να την σπάσει ανατρέποντας το καπιταλιστικό σύστημα που κερδίζει από αυτήν.

Λουίζα: Σχεδόν σε κάθε εισήγηση της ημερίδας, μέσα από την ιστορία της διεκδίκησης και της κατοχύρωσης του δικαιώματος στην έκτρωση, αναδεικνύονταν μια σειρά πολιτικά ζητήματα. Στην τρίτη συνεδρία για παράδειγμα τονίστηκαν οι σχέσεις εκκλησίας, συλλόγων προστασίας του “αγέννητου παιδιού”, ακροδεξιάς και φασιστών από τις ΗΠΑ μέχρι την Ελλάδα (Χάρης Καλαμπόκης). Η υπερβολική έμφαση στο νομικό πλαίσιο όμως δημιουργούσε, όπως είπε και η Ζαννέτα, κενά. Η νομική κατοχύρωση της έκτρωσης στις ΗΠΑ για παράδειγμα το 1973, δεν έγινε από το πουθενά, αλλά γιατί οι γυναίκες είχαν μπει μαζικά στην παραγωγή, ήταν κομμάτι της εργατικής τάξης και των μεγάλων κινημάτων της περιόδου: ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, για τα δικαιώματα των μαύρων, συνολικά για τα όσα διεκδικούσε ο παγκόσμιος Μάης του '68.

Στο ερώτημα επίσης μιας φοιτήτριας γιατί αναπαράγεται όλη αυτή η επίθεση στις γυναίκες, ήταν απαραίτητο να απαντήσει κανείς στο ποιος οργανώνει τον σεξισμό, υλικά και ιδεολογικά, και για ποιο λόγο. Ότι δεν είναι αφηρημένα ιδέες στα κεφάλια των ανθρώπων, αλλά ένα σύστημα με κράτος και θεσμούς -δικαστήρια, εκκλησία, αστυνομία, ΜΜΕ- που οργανώνει την αντιδραστική αυτή επίθεση. Αντίστοιχα, στο ερώτημα αν οι νομικές/νομοθετικές νίκες φτάνουν. Σαν υγειονομικοί και συνδικαλίστριες στον κλάδο μπορούσαμε να πούμε ξεκάθαρα ότι αν τα δημόσια νοσοκομεία είναι διαλυμμένα, ο νόμος για τις εκτρώσεις είναι απλά άχρηστος. Κι άρα οι μάχες της εργατικής τάξης και των συνδικάτων πρέπει να βρίσκονται στο κέντρο, κάτι που έχει αρχίσει να γίνεται μέσα και από τη μετατροπή της 8 Μάρτη σε απεργία. Οπότε η παρουσία μας βοήθησε τη συζήτηση και ήταν κάτι που αναγνωρίστηκε πολύ από τους διοργανωτές και τους συμμετέχοντες.

Πώς εκφράστηκε αυτό;

Λουίζα: Καταρχάς να πούμε ότι η αίθουσα είχε διαρκώς γύρω στα πενήντα άτομα που εναλλάσσονταν από συνεδρία σε συνεδρία και εκ των οποίων πολλοί ήταν φοιτητές και φοιτήτριες. Άρα υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον από αριστερό κόσμο που ήθελε να ακούσει και να συζητήσει για αυτό το θέμα. Από την άλλη η απουσία της αριστεράς ήταν εμφανής, κανένα άλλο κομμάτι δεν στήριξε την ημερίδα με έναν οργανωμενο τρόπο όπως εμείς. Οπότε η παρουσία μας, με τις παρεμβάσεις στη συζήτηση και με το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, έκανε αίσθηση. Δεν μας έβλεπαν πρώτη φορά, γνωρίζουν την πορεία μας μέσα στο κίνημα, τη δράση μας στην πόλη, τις μάχες που έχουμε δώσει. Αλλά τώρα είχαμε την ευκαιρία να συνδεθούμε περισσότερο και με τους διοργανωτές και με όσους παρακολουθούσαν. Μια σειρά εκδόσεις μας έγιναν ανάρπαστες, από τα βιβλία «Η πάλη για την απελευθέρωση των γυναικών» της Μαρίας Στύλλου και «Η πάλη για την Τρανς απελευθέρωση» της Αφροδίτης Φράγκου μέχρι τα βιβλία και την Κίνα, για τη ψυχική υγεία κ.α.

Ζαννέτα: Η αναγνώριση της παρουσίας μας εκφράστηκε και με την ανταπόκριση που είχε το τριήμερο του Μαρξισμού. Στο κάλεσμά μας να συνεχίσουμε την συζήτηση για τις εκτρώσεις αλλά και συνολικά για τη γυναικεία απελευθέρωση στο φεστιβάλ Μαρξισμός 2023, υπήρξαν πολλές θετικές απαντήσεις. Θα συνεχίσουμε αυτό το διάλογο για να δυναμώσει το κίνημα και στα Γιάννενα και παντού.

 H Ζ.Λυσικάτου και η Λ.Γκίκα μίλησαν στην Λένα Βερδέ