Από την περασμένη εβδομάδα οι ηθοποιοί και οι σεναριογράφοι του Χόλυγουντ βρίσκονται σε απεργία. Πρόκειται για μια απεργία ιστορικών διαστάσεων. Πρώτον, γιατί κάτι παρόμοιο έχει να συμβεί πάνω από έξι δεκαετίες. Δεύτερον γιατί δεν είναι απλά μια εικοσιτετράωρη ή μια σαρανταοχτάωρη απεργία: είναι μια απεργία διαρκείας, «για όσο χρειαστεί».
Η απεργία ξεκίνησε στις αρχές του Μάη από το σωματείο των σεναριογράφων WGA (Writers Guild of America) και επεκτάθηκε, με ομόφωνη απόφαση της διοίκησης, στο σωματείο των ηθοποιών SAG-AFTRA (Screen Actors Guild–American Federation of Television and Radio Artists) στις 13 Ιούλη. Μέσα στις επόμενες μέρες δεκάδες διάσημοι ηθοποιοί δήλωσαν ότι στηρίζουν την απεργία – και πολλοί από αυτούς κατέβηκαν στις διαδηλώσεις και φωτογραφήθηκαν με τα πλακάτ του σωματείου.
Μεμονωμένες απεργίες έχουν ξεσπάσει πολλές φορές στον χώρο του θεάματος. Η τελευταία φορά, όμως που το Χόλυγουντ «είχε κλείσει» ήταν το 1960 –την εποχή που ο Ρόναλντ Ρίγκαν ήταν ακόμα δημοκρατικός ηγέτης του σωματείου των ηθοποιών. Αλλά τότε το σωματείο των ηθοποιών είχε περίπου δεκαπέντε χιλιάδες μέλη. Τώρα έχει πάνω από 160 χιλιάδες.
Η απεργία στρέφεται ενάντια στη διάβρωση των εισοδημάτων και των εργασιακών δικαιωμάτων των σεναριογράφων και των ηθοποιών από τους παραγωγούς από την κατάχρηση των «νέων» τεχνολογιών. Ως τώρα οι σεναριογράφοι, για παράδειγμα, έπαιρναν κάποια αμοιβή κάθε φορά που μια ταινία τους προβαλλόταν ξανά από κάποιο τηλεοπτικό σταθμό ή επέστρεφε στις αίθουσες προβολής. Η καθημερινή επιβίωση των σεναριογράφων εξαρτάται στην πραγματικότητα από αυτές τις αμοιβές, αφού είναι πρακτικά το μοναδικό τους σταθερό εισόδημα. Αυτή η συμφωνία, όμως, δεν καλύπτει τις εταιρίες streaming (Netflix, Disney+, Amazon) από τις οποίες μπορεί να δει ένας συνδρομητής τους όποια ταινία θέλει όποτε το θέλει. Και αυτές χρησιμοποιούν αυτό το νομικό κενό για να δίνουν ψίχουλα στους σεναριογράφους. Το σωματείο έχει προτείνει να πληρώνονται με την προβολή –αλλά οι εταιρίες streaming αρνούνται να δημοσιοποιήσουν αυτά τα στοιχεία.
Ταυτόχρονα, όμως, η απεργία στρέφεται και ενάντια στις απειλές που φέρνει η εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης στον χώρο του κινηματογράφου. Με την ραγδαία πρόοδο που έχει συντελεστεί τους τελευταίους μήνες τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι ικανά να γράψουν ένα σενάριο βασισμένο πχ σε ένα βιβλίο ή μια ιδέα μέσα σε δευτερόλεπτα. Φυσικά η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να παράξει κάτι νέο: το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να αντιγράψει «έξυπνα» και να ανασυνθέσει ιδέες, κείμενα, διαλόγους, σκηνές κλπ από τα υπάρχοντα σενάρια που έχει απομνημονεύσει –δηλαδή να κλέψει «έξυπνα» τη δουλειά πολλών χρόνων χιλιάδων σεναριογράφων. Αντί να γίνει η τεχνητή νοημοσύνη ένα βοήθημα για τους ίδιους τους σεναριογράφους μετατρέπεται από τις εταιρίες του θεάματος σαν ένα όπλο εναντίον τους –για την συρρίκνωση όχι μόνο των αμοιβών τους αλλά και των θέσεων εργασίας τους. Οι ίδιες οι εταιρίες που πρωτοστατούν εδώ και πολλά χρόνια στις προσπάθειες να διαφυλαχτούν τα «πνευματικά τους δικαιώματα» ετοιμάζονται τώρα να κλέψουν ασύστολα την «πνευματική ιδιοκτησία» όχι μόνο των σεναριογράφων αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας και να την μετατρέψουν σε ιδιωτικό κέρδος.
Τα αιτήματα των ηθοποιών είναι παρόμοια. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν έχει φτάσει ακόμα στο σημείο που να μπορεί να κλέψει την εικόνα, την κίνηση ή το χαμόγελο ενός ηθοποιού και να το αναπαράξει ψηφιακά σε έναν άλλο τόπο και χρόνο. Τα αφεντικά της βιομηχανίας του θεάματος, όμως, χρησιμοποίησαν προκλητικά ακόμα και αυτή την απειλή για να σπάσουν το ηθικό των απεργών –και μαζί του και την ίδια την απεργία.
Σύγκρουση διαρκείας
Όπως αποκάλυψε το σωματείο των ηθοποιών, ο σύνδεσμος των παραγωγών τους κατάθεσε μια «πρωτοποριακή» πρόταση: «Πρότειναν οι ερμηνευτές μας να σαρώνονται με αμοιβή μιας ημέρας, τα δεδομένα αυτής της σάρωσης να ανήκουν στις εταιρίες οι οποίες θα μπορούν να τα χρησιμοποιούν για το υπόλοιπο της αιωνιότητας σε οποιοδήποτε έργο θέλουν, χωρίς τη συναίνεση του ηθοποιού και χωρίς αμοιβή». Φυσικά, προς το παρόν, πρόκειται απλά και μόνο για μια απειλή –που δείχνει όμως ανάγλυφα την επιθετικότητα και το θράσος των αφεντικών. «Είναι αηδιαστικό. Ντροπή τους. Στέκονται στη λάθος πλευρά της ιστορίας» έλεγε στην ιστορική της (πια) ομιλία η πρόεδρος του σωματείου των ηθοποιών Φραν Ντρέσερ.
Όλοι εκτιμούν ότι η απεργία αυτή θα κρατήσει πολλές εβδομάδες –ίσως και πολλούς μήνες ακόμα. Οι σεναριογράφοι βρίσκονται ήδη στη 12 εβδομάδα της απεργίας τους. Προς το παρόν ο αντίκτυπος αυτής της απεργίας δεν έχει φανεί μιας και τα γυρίσματα των νέων παραγωγών μπορούσαν να συνεχιστούν –έστω και χωρίς την παρουσία των σεναριογράφων. Αλλά μετά την απόφαση του SAG-AFTRA να κατέβει και αυτό σε απεργία τα γυρίσματα σταμάτησαν. Και όχι μόνο τα γυρίσματα: οι ηθοποιοί αρνούνται να παραβρεθούν ακόμα και στις παρουσιάσεις των νέων ταινιών.
«Οι πιο άμεσες πιέσεις», γράφει η εφημερίδα The Guardian, «θα είναι πάνω στα κινηματογραφικά φεστιβάλ του φθινοπώρου –της Βενετίας, της Τελουράιντ και του Τορόντο– που ξεκινούν στα τέλη του επόμενου μήνα. Και τα τρία εξαρτώνται από την παρουσία των διάσημων αστέρων…». Χωρίς τα μεγάλα ονόματα όμως, τις «θεαματικές» τους εισόδους πάνω στο κόκκινο χαλί, τις δηλώσεις τους στα κανάλια, τα φεστιβάλ αυτά είναι ένα τίποτα. Στην Βρετανία οι διοργανωτές αναγκάστηκαν να επισπεύσουν κατά μια ώρα την πρεμιέρα της ταινίας Oppenheimer στην οποία συμμετείχε ο διάσημος αμερικανός ηθοποιός Ματ Ντέιμον για να προλάβουν πριν αρχίσει η απεργία –που θα «απαγόρευε» στον ηθοποιό να παρίσταται.
Και οι δυο πλευρές έχουν ετοιμαστεί για μία μακρόσυρτη σύγκρουση. Τα αφεντικά ποντάρουν ανοιχτά και προκλητικά στην ανέχεια. Η συντριπτική πλειοψηφία των ηθοποιών και των σεναριογράφων είναι φτωχοί, με μηδαμινές οικονομίες στις τράπεζες που εξαρτώνται άμεσα από τον μισθό τους για να τα βγάλουν πέρα από μήνα σε μήνα. Η πίεση από τα στεγαστικά δάνεια και τους λογαριασμούς, λένε τα αφεντικά, θα τους «συνετίσουν». Οι απεργοί από την άλλη μεριά στηρίζονται στην αλληλεγγύη. Η απεργία έχει κερδίσει τις καρδιές εκατομμυρίων από τη μια ως την άλλη άκρη του πλανήτη. Εκατομμύρια έχουν ακούσει την ομιλία της Φραν Ντρέσερ και έχουν ταυτιστεί με τα λόγια της: «Εμείς είμαστε τα θύματα. Είμαστε τα θύματα μιας πολύ άπληστης οντότητας. Είμαι σοκαρισμένη… Πώς μπορούν να επικαλούνται τη φτώχεια, να λένε ότι χάνουν λεφτά όταν μοιράζουν εκατοντάδες εκατομμύρια στους διευθυντάδες τους».
Ένας από τους πιο προκλητικούς εχθρούς της απεργίας είναι ο Μπομπ Άιγκερ, το αφεντικό της Disney. Σε μια συνέντευξη που έδωσε την περασμένη εβδομάδα απέδωσε την απεργία σε «ανατρεπτικές δυνάμεις» (η Φραν Ντρέσερ είναι μέλος του Δημοκρατικού Κόμματος και έχει υποστηρίξει στο παρελθόν και τον Μπάρακ Ομπάμα και την Χίλαρι Κλίντον) και κατηγόρησε τους ηθοποιούς και τους σεναριογράφους ότι έχουν εξωπραγματικές απαιτήσεις. Οι αμοιβές του για την πενταετία 2018-2022 ξεπέρασαν τα 200 εκατομμύρια δολάρια.