20 χιλιάδες νεκροί από την πλημμύρα στη Λιβύη. Τρεις χιλιάδες νεκροί από το σεισμό στο Μαρόκο. Με διαφορά λίγων ημερών, οι δυο τραγωδίες έδειξαν σε ποια κατάσταση βρίσκεται πραγματικά η Βόρεια Αφρική, στην οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση περηφανεύεται πως εξασφαλίζει τη σταθεροποίηση.
Η πόλη Ντέρνα στην Ανατολική Λιβύη σαρώθηκε από έναν τεράστιο χείμαρρο. Η “πολιτική προστασία” της περιοχής βρίσκεται στα χέρια της μίας από τις δυο κυβερνήσεις που έχουν διασπάσει τη χώρα, της κυβέρνησης που ελέγχει ο στρατάρχης Χάφταρ. Η κυβέρνηση αυτή που ελέγχει την Ανατολική Λιβύη έστειλε εντολή στον κόσμο να παραμείνει κλεισμένος στα σπίτια του, μέχρι να περάσει “η μπόρα”. Ο κόσμος έχει εμπειρία πάνω από δέκα χρόνια να βλέπει δύο ή και περισσότερους αντίπαλους στρατούς να συγκρούονται και να την πληρώνουν οι άμαχοι. Έτσι, όπως δηλώνει ένας κάτοικος, “όταν το κράτος σού στέλνει μήνυμα να κάτσεις σπίτι σου, ξέρεις ότι όντως πρέπει να μείνεις κλειδαμπαρωμένος”. Όμως, μέσα σε λίγες ώρες έσπασε ένα φράγμα. Ο χείμαρρος σάρωσε τη Ντέρνα. Όσοι ζούσαν σε ψηλά κτίρια άρχισαν να ανεβαίνουν προς τα πάνω. Ποιος θα πίστευε ότι το νερό θα έφτανε μέχρι το δεύτερο όροφο. Σε λίγο έσπασε και το δεύτερο φράγμα της περιοχής. Όχι ο δεύτερος, ούτε ο τέταρτος, ούτε ο έκτος όροφος ήταν αρκετοί. Το έδαφος υποχωρούσε, τα κτίρια δεν άντεξαν το βάρος και τη δύναμη του νερού, άρχισαν να πέφτουν σαν ντόμινο, παρασύροντας το ένα το άλλο. Δέκα χιλιάδες άνθρωποι παρασύρθηκαν από νερό και τα πτώματά τους δεν έχουν ακόμη βρεθεί.
Κίνδυνος
Μόλις το 2022, ο Λίβυος υδρολόγος Αμπντελουανίς Ασούρ είχε δημοσιεύσει έρευνα που προειδοποιούσε ότι η κοιλάδα της Ντέρνας “έχει υψηλό κίνδυνο πλημμύρας” και πως τα φράγματα “χρειάζονται συντήρηση”. Τα φράγματα είχαν κατασκευαστεί τη δεκαετία του ‘70. Το 2007, μια τούρκικη εταιρεία ανέλαβε και ξεκίνησε το έργο συντήρησής τους και κατασκευής ενός τρίτου. Όμως το Μάρτη του 2011, το ΝΑΤΟ αποφάσισε να επέμβει στη Λιβύη, υλοποιώντας χιλιάδες αεροπορικούς βομβαρδισμούς στη διάρκεια οχτώ μηνών. Η επανάσταση είχε απλωθεί από την Τυνησία στην Αίγυπτο και μετά στη Λιβύη. Μετά την ανατροπή δύο δικτατόρων, σειρά είχε και ο τρίτος, ο Καντάφι. Οι ΗΠA, η Γαλλία και άλλες δυνάμεις φοβούνταν ότι θα έμεναν έξω από τις εξελίξεις στη Βόρεια Αφρική και αποφάσισαν να “βοηθήσουν την επανάσταση”, βομβαρδίζοντας. Αντί για “βοήθεια”, η ξένη επέμβαση στρατιωτικοποίησε τις εξελίξεις, φέρνοντας στην πρώτη γραμμή στρατηγούς, στρατάρχες και ένοπλες συμμορίες. Φυσικά, οι εργολάβοι, σαν την τούρκικη εταιρεία στην Ντέρνα εγκατέλειψαν τη χώρα. Από το 2014 μέχρι το 2020 σύγκρουση μεταξύ της Ανατολικής και της Δυτικής κυβέρνησης είχε χαρακτήρα πολέμου.
Η Ντέρνα ήταν ένα αγκάθι για όλους. Παρότι βρίσκεται βαθιά ανατολικά, δεν υποτάχθηκε στον Χάφταρ. Ένα πρωτοπαλίκαρο του στρατάρχη, το Μάη του 2017 έλεγε “Θα γκρεμίσουμε τα σπίτια σας, θα σας σκοτώσουμε όλους, ακόμη και τους άμαχους, δεν χρειαζόμαστε άλλο την Ντέρνα”. Ο ίδιος ο Χάφταρ έλεγε πως έχει στα χέρια του μια λίστα με 21.000 τρομοκράτες στην πόλη και θα έμπαινε να τους συλλάβει. Δηλαδή έναν στους έξι κατοίκους. Μέσα σε λίγες μέρες, η αιγυπτιακή αεροπορία, που στήριζε και στηρίζει τον Χάφταρ, βομβάρδισε την Ντέρνα, και δεν ήταν η πρώτη φορά.
Η Ντέρνα ήταν στο κέντρο όλων των πολιτικών εξελίξεων στη Λιβύη από την αρχή του 20ου αιώνα. Κοσμοπολίτικο λιμάνι, σημείο δράσης λογοτεχνών και αγωνιστών ενάντια στην ιταλική αποικιοκρατία τότε, από τη δεκαετία του ‘50 έγινε κέντρο αντίστασης στο βασιλιά Ιντρίς που φύτεψαν οι ιμπεριαλιστές χωρίς να ρωτήσουν κανέναν. Ο Καντάφι και άλλοι συνταγματάρχες ανέτρεψαν τον Ιντρίς το 1969, αλλά την επαναστατική παράδοση της Ντέρνας δεν την ανέχτηκαν και την κατέστειλαν. Από τη δεκαετία του ‘80 το κενό της αντίστασης στον Καντάφι στην Ντέρνα το κάλυψε ο ισλαμισμός. Ο Χάφταρ, με την κάλυψη της Αιγύπτου και των χωρών του Κόλπου παρουσιάστηκε σαν ο εξολοθρευτής των ισλαμιστών και έβαλε ξανά την Ντέρνα στο στόχαστρο. Οι αδίστακτες μέθοδοι του στρατάρχη εκφράστηκαν και στην Ντέρνα, όπως είχαν εκφραστεί και στην πολιορκία της Τρίπολης, που συνδυάστηκε με βομβαρδισμούς κέντρων κράτησης μεταναστών, σκοτώνοντας τον κόσμο που βρισκόταν φυλακισμένος.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ενώ αρχικά ακολουθούσε τη γενική γραμμή της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέρ της κυβέρνησης με έδρα στην Τρίπολη στη Δύση, έκανε ανοιχτή στροφή υπέρ του Χάφταρ, η οποία κορυφώθηκε όταν η Τουρκία υπέγραψε μνημόνιο με την Τρίπολη. Ένας από τους μεγαλύτερους σφαγείς αμάχων έγινε πλέον “σύμμαχος της Ελλάδας” και συνομιλητής του Δένδια και του Μητσοτάκη. Η ελληνική κυβέρνηση έστειλε μια ανθρωπιστική αποστολή πριν από λίγες μέρες που εξελίχθηκε σε τραγωδία. Η αποστολή προσγειώθηκε στη Βεγγάζη, λόγω των σχέσεων με τον Χάφταρ. Το λεωφορείο που τη μέτεφερε προς την Ντέρνα συγκρούστηκε μετωπικά με άλλο όχημα και τουλάχιστον πέντε μέλη της αποστολής σκοτώθηκαν. Ο ελληνικός στρατός έχει βάλει και αυτός το χέρι του στην καταστροφή της Λιβύης, ανάμεσα σε άλλα συμμετέχοντας με φρεγάτα το 2020 στον αποκλεισμό της Τρίπολης, υποτίθεται για να μην διακινούνται όπλα, ενώ ήξεραν ότι την ίδια στιγμή στο άλλο άκρο της χώρας ο Χάφταρ προμηθευόταν όπλα από τα Εμιράτα μέσω Αιγύπτου.