Το Ναγκόρνο Καραμπάχ μπορεί να βρίσκεται πολύ μακριά από την Ουκρανία. Όμως οι κάτοικοί του, που έζησαν τη φρίκη των βομβαρδισμών την περασμένη βδομάδα και τώρα στριμώχνονται σε μαζικά προσφυγικά κονβόι προς την Αρμενία, πληρώνουν χωρίς να φταίνε τους ίδιους ανταγωνισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ρωσίας και των άλλων μεγάλων δυνάμεων για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Το Αζερμπαϊτζάν βομβάρδισε απροειδοποίητα τον ορεινό θύλακα με τους 150 χιλιάδες περίπου Αρμένιους. Οι πληροφορίες είναι αβέβαιες, αλλά υπήρξαν αρκετές εκατοντάδες νεκροί μέσα σε δύο 24ωρα. Το σίγουρο είναι ότι τα ασθενοφόρα άρχισαν να μεταφέρουν βαριά τραυματίες προς την Αρμενία, οικογένειες χωρίστηκαν, ο κόσμος άρχισε να ψάχνει τρόπο διαφυγής, νοικοκυριά φορτώθηκαν σε όποιο μέσο υπήρχε και ξεκίνησε η φυγή, με τον κόσμο να παρακαλάει τους Ρώσους στρατιώτες που φυλάνε τα σύνορα να τους βοηθήσουν να περάσουν.
Πολλοί δεν είχαν καν βενζίνη για τα αυτοκίνητά τους ή για τα λεωφορεία. Έμειναν στα χωριά τους φορτωμένοι σε ακίνητα οχήματα, περιμένοντας ανεφοδιασμό για να γλυτώσουν από καινούργιους βομβαρδισμούς. Το βράδυ της Δευτέρας 25 Σεπτέμβρη χτυπήθηκε η μεγαλύτερη δεξαμενή καυσίμων της περιοχής (άγνωστο από ποιον) προκαλώντας εκατοντάδες τραυματίες.
Ο πόλεμος στο Ναγκόρνο Καραμπάχ είχε ξεκινήσει στα τέλη της δεκαετίας του ‘80, αν και οι ρίζες του πάνε πολύ πιο πίσω. Το Ναγκόρνο Καραμπάχ (ΝΚ) είναι ένας θύλακας με αρμενικό πληθυσμό που όμως βρίσκεται εξ ολοκλήρου μέσα στα σύνορα του Αζερμπαϊτζάν. Η Αρμενία κέρδισε τον πόλεμο το ‘94, πήρε στον έλεγχό της αζερικές περιοχές που της έδιναν χώρο να κηρύξει “ανεξαρτησία” στο ΝΚ, παρότι την αναγνώριζε μόνο η ίδια. Από τότε η κατάσταση είχε παγώσει. Αλλά το 2020 ο πόλεμος “ξεπάγωσε”. Το Αζερμπαϊτζάν ένιωθε πλέον δυνατό να επιστρέψει και να λύσει τους παλιούς λογαριασμούς. Στα 25 χρόνια που είχαν μεσολαβήσει, το φυσικό αέριο και πετρέλαιο της Κασπίας είχαν μετατρέψει το Αζερμπαϊτζάν σε αγαπημένο παιδί των πολυεθνικών του πετρελαίου. Οι Δυτικοί έχουν πολλά να πουν για τον αυταρχικό Πούτιν που κυβερνάει χάρη στα πετρέλαια της Ρωσίας, αλλά ο ακόμη πιο αυταρχικός Αλίγιεφ είναι πέραν κριτικής.
Το καθεστώς Αλίγιεφ συσσώρευσε εξοπλισμούς και έχτισε σχέσεις με την Τουρκία, το Ισραήλ και άλλες δυνάμεις. Η Αρμενία από την άλλη βρέθηκε να παραπατάει ανάμεσα στις παραδοσιακές σχέσεις της με τη Ρωσία και την προσπάθεια να μετατραπεί σε μέλος της “γειτονιάς της Ευρωπαϊκής Ένωσης”. Οι ισορροπίες αυτές πλέον δεν έχουν κανένα περιεχόμενο. Ο πόλεμος του 2020 έληξε με τους Αζέρους μια ανάσα από το Στεπανακέρτ (την “πρωτεύουσα” του ΝΚ, μια πόλη 75 χιλιάδων). Συμφωνήθηκε να έρθουν Ρώσοι φαντάροι να εξασφαλίσουν την τήρηση της συμφωνίας, ανάμεσα σε άλλα την εξασφάλιση του διαδρόμου Λατσίν που συνδέει την Αρμενία με το ΝΚ.
Τον περασμένο Απρίλη όμως, το Αζερμπαϊτζάν έκλεισε ξαφνικά τον διάδρομο. Οι Αρμένιοι του ΝΚ βρέθηκαν αποκλεισμένοι και πολιορκημένοι, γι’αυτό και οι σημερινές ελλείψεις σε καύσιμα. Η ΕΕ και άλλοι ισχυροί κατήγγειλαν με δηλώσεις το Αζερμπαϊτζάν, αλλά είχαν πιο σημαντικά πράγματα να ασχοληθούν. Περίμεναν ίσως ότι με παρέμβαση των Ρώσων θα λυνόταν το ζήτημα. Αλλά οι Ρώσοι επίσης δεν έκαναν τίποτα. Ήξεραν πως το Αζερμπαϊτζάν ετοίμαζε το επόμενο επεισόδιο. Η Ρωσία είχε βγει κερδισμένη έχοντας πλέον στρατεύματα στην περιοχή, αλλά δεν ήταν διατεθειμένη να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά για την Αρμενία, την ώρα που η αρμένικη κυβέρνηση Πασινιάν έκανε όλο και περισσότερες κινήσεις για να δείξει τον “ευρωπαϊκό” της προσανατολισμό. Καλές οι παραδοσιακές σχέσεις με τους Ορθόδοξους Αρμένιους, αλλά πολύ καλύτερα τα πετρέλαια της Κασπίας που εξασφαλίζει το Αζερμπαϊτζάν. Το ίδιο και χειρότερο παιχνίδι εξάλλου έπαιξε η Γαλλία, με τον Μακρόν και την γαλλική Δεξιά να κάνουν μεγαλόστομες δηλώσεις αλληλεγγύης προς την Αρμενία τα τελευταία χρόνια. Το μόνο αποτέλεσμα της “γαλλικής αλληλεγγύης” είναι να έχουν φουσκώσει τα μυαλά των εθνικιστών που τώρα απειλούν τον Πασινιάν κατηγορώντας τον για εθνική προδοσία. Στο άλλο στρατόπεδο ο Αλίγιεφ, μέσα στην περασμένη βδομάδα, συνέλαβε όποιον τόλμησε να πει το παραμικρό ενάντια στον πόλεμο, κυρίως νεολαίους αριστερών οργανώσεων.
Ο φτωχός κόσμος του ΝΚ έγινε παιχνίδι στους μεγάλους ανταγωνισμούς όχι μόνο Δύσης - Ρωσίας αλλά τους συνολικότερους, για τη μοιρασιά των αγωγών και των υδρογονανανθράκων. Και πλέον τον πετάνε όλοι στην άκρη, δίνοντάς του να επιλέξει ανάμεσα στην μαζική προσφυγιά, είτε στην ενσωμάτωση στο αυταρχικό καθεστώς του Αζερμπαϊτζάν, το οποίο δεν δεσμεύεται να εξασφαλίσει ούτε καν γλωσσικά δικαιώματα.