Τέτοιες μέρες το φθινόπωρο του 1922, οι πρόσφυγες πλημμύριζαν τις ελληνικές ακτές μετά την ήττα του ελληνικού στρατού στην Μικρασιατική εκστρατεία και την καταστροφή τη Σμύρνης. Εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις ζωές που είχαν χτίσει και να μετακινηθούν σε έναν τόπο ξένο προς αυτούς, ο οποίος θεωρούνταν η μαμά-πατρίδα. Η πατρίδα που τους υποδέχτηκε σαν ξένους. Αν και οι συσχετισμοί δυνάμεων που οδήγησαν στην ήττα και οπισθοχώρηση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στη Μικρά Ασία έχουν αναλυθεί εκτενέστατα στη διαθέσιμη βιβλιογραφία και είναι λίγο πολύ γνωστοί σε όλους, έχει σημασία να σταθούμε στα γεγονότα τα οποία μέσα στα χρόνια έχουν εργαλειοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό από την Ακροδεξιά.
Μετά την καθυστερημένη είσοδο της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο στρατόπεδο της Αντάντ και την κατοπινή υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών, δόθηκαν στην Ελλάδα εδάφη της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα εδάφη αυτά περιλάμβαναν περιοχές στα παράλια της Μικράς Ασίας, μεταξύ των οποίων και τη Σμύρνη. Οι σύμμαχοι της Αντάντ είχαν σχέδια για ακόμα μεγαλύτερες κτήσεις στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας και την Ανατολία. Βλέποντας όμως την άνοδο του κινήματος των Νεότουρκων υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ, επέλεξαν να αφήσουν την ελληνική και την τουρκική αστική τάξη να συγκρουστούν μεταξύ τους και στη συνέχεια να τα βρουν με τον νικητή. Ο Βενιζέλος ξεκίνησε την εκστρατεία όντας βέβαιος για τη στρατιωτική βοήθεια των συμμάχων, η οποία φυσικά δεν έφτασε ποτέ. Το ελληνικό στράτευμα βρέθηκε απομονωμένο και εκτεθειμένο στα βάθη της Μικράς Ασίας, μακριά από οποιοδήποτε στοιχείο ελληνικού πληθυσμού. Όταν τελικά ήρθαν οι πρώτες ήττες και η οπισθοχώρηση, ο Βενιζέλος δεν ήταν πια εκεί για να δει την κατάληξη της Μεγάλης του Ιδέας.
Έχει σημασία να μελετάμε και να ερμηνεύουμε τέτοια σημεία της ιστορίας ώστε να μην επιτρέπουμε στον εθνικισμό να δρα ανενόχλητος. Οι ένοχοι για τα εγκλήματα του 1922 πρέπει να αναζητηθούν στις ιμπεριαλιστικές βλέψεις των νικητών του Ά Παγκοσμίου Πολέμου, στην αστική τάξη που με όχημα τα εθνικιστικά μίση και τις υποσχέσεις για μια μεγάλη και περήφανη πατρίδα στέλνει τους λαούς στη μηχανή του κιμά. Ήταν τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα και τα ιδεολογήματα της «Μεγάλης Ιδέας» και της μικρασιατικής εκστρατείας, που οδήγησαν στο βίαιο ξεριζωμό και την προσφυγοποίηση ενός τεράστιου πληθυσμού.
Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα φέρνοντας μαζί τους εκτός από πολιτιστικά και κοινωνικά στοιχεία, που πλέον θεωρούνται άρρηκτα συνδεδεμένα με τον λαϊκό μας πολιτισμό, ιδέες πολύ πιο προοδευτικές από όσες επικρατούσαν έως τότε στον ελλαδικό χώρο. Αυτά σε συνδυασμό με την ακραία εκμετάλλευση που δέχονταν από τους εγχώριους καπιταλιστές οδήγησαν πολλούς από αυτούς να οργανωθούν και να πρωτοστατήσουν στα εργατικά κινήματα της εποχής τους, καθώς και στην περίοδο της Αντίστασης και του εμφυλίου μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και κατόπιν του ΔΣΕ. Οι προσφυγικές γειτονιές συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να είναι προπύργια της Αριστεράς.
Ο ρατσισμός που βίωσαν οι πρόσφυγες κατά την άφιξη τους στην Ελλάδα καλλιεργήθηκε από το ίδιο το κράτος που τους οδήγησε στην προσφυγιά. Πριν την άφιξη τους στον Πειραιά, τοποθετήθηκαν σε υποχρεωτική καραντίνα στη Μακρόνησο σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης και υποσιτισμού από τος οποίες πολλοί δεν επιβίωσαν.
Ενσωμάτωση
Οι διάφορες διάλεκτοι των Ποντίων και Μικρασιατών όχι μόνο δεν μπήκαν ποτέ στην ελληνική εκπαίδευση αλλά πολεμήθηκαν και εξαφανίστηκαν από το κράτος στα πλαίσια της βεβιασμένης «ενσωμάτωσης». Αυτοί που σήμερα εργαλειοποιούν την καταστροφή της Σμύρνης και τους Έλληνες της Μικράς Ασίας που δολοφόνησαν και έδιωξαν οι Τούρκοι, τους χαρακτήριζαν τότε Τουρκόσπορους και τους αντιμετώπιζαν όπως αντιμετωπίζουν και σήμερα τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.
Η σημερινή νέα άνοδος της Ακροδεξίας χτίζει τα ρατσιστικά της ιδεολογήματα πατώντας πάνω σε τέτοια κυρίαρχα αφηγήματα όπως η Μικρασιατική Καταστροφή. Παράλληλα έχουμε αρχίσει να βλέπουμε τον όρο της «Πατριωτικής Αριστεράς» να πλασάρεται από τους εκπροσώπους του ρεφορμισμού σε μια προσπάθεια να ψαρέψουν ψήφους σε θολά νερά και να διευρύνουν το ακροατήριό τους. Κόντρα στη μετατροπή της ιστορίας σε εθνικιστική προπαγάνδα και στην προβολή φθηνού πατριωτισμού, η επαναστατική Αριστερά πρέπει να προσεγγίζει αυτά τα ζητήματα, να τονίζει τον ταξικό χαρακτήρα τους και το ρόλο του ιμπεριαλισμού, και να χρησιμοποιεί την υλιστική αντίληψη της ιστορίας για την ερμηνεία τους.
Νικήτας Μέλιος