1973 Μια πολύ σημαντική χρονιά για όλους εμάς που ήμασταν τότε 20-22 χρονών. Μια χρονιά που μας έχει σημαδέψει και που για μένα προσωπικά, ήταν η πιο μεγάλη πολιτική εμπειρία που έχω ζήσει μέχρι σήμερα: η κατάληψη της Νομικής τον Φλεβάρη και κυρίως η τριήμερη κατάληψη του Πολυτεχνείου τον Νοέμβρη.

Ποιοι ήμασταν; Ήμασταν μια γενιά που δεν μας βάραινε η ήττα της Αριστεράς από τη δικτατορία. Ήμασταν στη μεγάλη μας πλειοψηφία παιδιά εργατών και αγροτών που οι ανάγκες του ελληνικού καπιταλισμού σε εκείνη την περίοδο ανάπτυξης υπαγόρευε ότι χρειάζεται μαζική ειδικευμένη εργατική δύναμη και έτσι άνοιξε και για μας τις πόρτες των πανεπιστημίων. Όμως δεν μπήκαμε με τις φιλοδοξίες να περάσουμε απλά καλύτερα τη ζωή μας. Κουβαλάγαμε μαζί μας τις εμπειρίες των γονιών και των οικογενειών μας από την Αντίσταση και τον Εμφύλιο μέχρι τα Ιουλιανά που είχαν σημαδέψει την προηγούμενη γενιά. Και αυτό μπορεί μεν να μην το είχαμε συνείδηση τότε τι σήμαινε, αλλά αποδείχτηκε πολύτιμο για τη συνέχεια.

Τί συνέβαινε τότε; Το '71 είχε τελειώσει ένας πρώτος κύκλος αντίστασης κατά της δικτατορίας, που ήταν ο κύκλος των δυναμικών “ένοπλων”, “βομβιστικών” οργανώσεων. Ηρωική μεν αντίσταση, μειοψηφική δε και, όπως αποδείχτηκε, αναποτελεσματική. Το '71 είχαν συλληφθεί όλοι αυτοί οι αγωνιστές, οι περισσότεροι ήταν κρατούμενοι στις φυλακές. Και η χούντα αισθανόταν ότι δεν είχε σοβαρό αντίπαλο.

Ποια ήταν τα σημάδια ότι αυτό δεν ίσχυε; Ήταν ο πόλεμος στο Βιετνάμ, ο θαυμασμός μας για την αντίσταση εκεί. Ήταν η μουσική και ο κινηματογράφος ως τρόπος αντίστασης. Η χούντα μισούσε τη ροκ. Εμάς, ακόμα και τα παιδιά της επαρχίας, ήδη από τότε η ροκ μας συνάρπαζε -όχι τόσο οι Μπιτλς, όσο οι Ρόλινγκ Στόουνς, η Τζάνις Τζόπλιν και ο Τζίμι Χέντρικς, που είχαν πιο πολύ οργή. Ήταν η Παλαιστίνη. Προσωπικό παράδειγμα: δεν παρακολουθούσα πολύ τα μαθήματα γιατί έπρεπε να δουλεύω παράλληλα, πήγαινα κυρίως για τις συνελεύσεις και τις συζητήσεις στα σκαλάκια της Νομικής. Αλλά η μοναδική εργασία που έκανα στο πανεπιστήμιο ήταν για την Παλαιστίνια Λεϊλά Χαλέντ, την πρώτη γυναίκα αεροπειρατή.

Πού έβρισκε έκφραση η ριζοσπαστικοποίηση; Είχε ιδρυθεί η Ελληνοευρωπαϊκή Κίνηση Νέων που, όπως λέει το όνομά της, ήταν ομάδα φοιτητών με παρελθόν κεντρογενές, υπέρ δηλαδή ενός εκσυγχρονισμού της ελληνικής οικονομίας και πολιτικής, να γίνουμε Ευρώπη. Αλλά ήταν αντιδικτατορική. Και επειδή ήταν νόμιμη, μπορούσε να μαζεύεται κόσμος και να συζητά. Γι' αυτό και είχε μαζικοποιηθεί. Ταυτόχρονα στα πανεπιστήμια είχαν αρχίσει να συγκροτούνται οι φοιτητικές επιτροπές αγώνα, μια πρώτη μορφή συγκρότησης του φοιτητικού κινήματος.

Και μια τρίτη οργανωτική μορφή ήταν οι τοπικοί φοιτητικοί σύλλογοι, επίσης νόμιμοι, με γραφεία στα οποία βρισκόμασταν και συζητούσαμε. Και που ταυτόχρονα αποτελούσαν φυτώριο στελεχών, ανθρώπων δηλαδή που στις συνελεύσεις μάθαιναν να επιχειρηματολογούν, να οργανώνουν τις δράσεις. Έτσι είχαν γίνει και οι πρώτες ανοιχτές διαδηλώσεις. Μία ήταν από το Σπόρτιγκ μέχρι την Ομόνοια με χιλιάδες φοιτητές μετά από συναυλία που έκανε ο Σύλλογος Κρητών Φοιτητών, από τους πρώτους που είχαν φτιαχτεί. Θυμάμαι επίσης σε θέατρο που υπήρχε στη Σίνα (σήμερα είναι οικόπεδο) που εμείς, ο Πανηπειρωτικός Σύλλογος, κάναμε συνέλευση για να συζητήσουμε τι στάση θα έχουμε στις ελεγχόμενες φοιτητικές εκλογές που είχε αποφασίσει η χούντα. 

Η κατάληψη της Νομικής ήταν διαφορετική από του Πολυτεχνείου. Η πρώτη ήταν σχεδιασμένη από όλες τις οργανώσεις. Είχε περάσει από τις συνελεύσεις των φοιτητών φυσικά, αλλά ήταν κοινή συμφωνία. Και τα αιτήματά της ήταν κυρίως φοιτητικά. Ναι μεν υπήρχαν συνθήματα κατά της χούντας αλλά δεν έμπαινε ως άμεσο πολιτικό αίτημα το “Κάτω η Χούντα”.

Τι μεσολάβησε; Ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ. Η πρώτη πετρελαϊκή κρίση που σημάδεψε τον παγκόσμιο καπιταλισμό και βέβαια τον ελληνικό καπιταλισμό ακόμα περισσότερο. Οι μαζικές γενικές συνελεύσεις που γίνονται με το καλημέρα στις σχολές το φθινόπωρο του '73. Η κηδεία του Παπανδρέου με χιλιάδες κόσμο. Και η εμπειρία, από την κατάληψη της Νομικής, ότι πια έχουμε τη συμπαράσταση και την αποδοχή του κόσμου. Αυτό ήταν πηγή αυτοπεποίθησης για να προχωρήσουμε.

Έτσι όταν σε συνέλευση στη Νομική στις 14 Νοέμβρη έρχεται το μήνυμα ότι η αστυνομία χτυπά το Πολυτεχνείο, αποφασίζουμε αμέσως να πάμε με διαδήλωση. Εκεί αμέσως μπαίνει το ερώτημα αν καταλαμβάνουμε το χώρο, τι διεκδικούμε. Και γίνεται η πρώτη σοβαρή πολιτική σύγκρουση των δυο προοπτικών. Κατάληψη μέχρι το βράδυ, όπως πρότειναν οι οργανώσεις της ρεφορμιστικής αριστεράς, γιατί η ρεαλιστική προοπτική είναι ομαλή μετάβαση, εκλογές, κυβέρνηση εθνικής ενότητας, κέρδισμα δημοκρατικών ελευθεριών; Ή κατάληψη όσο κρατήσει, διαδηλώσεις, μαζικό κίνημα, να πέσει η χούντα, όπως πρότειναν οι οργανώσεις της επαναστατικής αριστεράς;

Ερωτήματα που επαναλήφτηκαν ξανά και ξανά τις επόμενες μέρες και που οι μειοψηφικές επαναστατικές οργανώσεις κέρδισαν την πλειοψηφία των φοιτητών. Γιατί το μεγαλύτερο κομμάτι των φοιτητών ήταν ριζοσπαστικοποιημένο. Μέσα εκεί έζησα το πώς μέσα σε τρεις μόλις μέρες έσπαγαν μαζικά φοιτητές από τη ρεφορμιστική αριστερά και εντάσσονταν στις επαναστατικές οργανώσεις. Γι' αυτό είπα ότι ήταν μια τεράστια πολιτική εμπειρία. Τρεις μέρες εντατικής πολιτικής εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα: στα επιχειρήματα, στο πώς οργανώνεις τη διαδήλωση, στο πώς μεταφέρεις το μήνυμα έξω, με το ραδιοσταθμό κλπ.

Και δεν έμεινε στους φοιτητές. Από τη δεύτερη μέρα, μέσα και έξω, άρχισε να καταφτάνει κόσμος. Ήταν οι οικοδόμοι, που όταν ήρθαν έγινε πανζουρλισμός. Γιατί όλοι ξέραμε ότι ξήλωναν τα πεζοδρόμια τη δεκαετία του '60 και είχαν δώσει σκληρούς αγώνες. Ήταν οι εμποροϋπάλληλοι που έκλειναν τα μαγαζιά για να έρθουν. Ήταν οι μαθητές που άφηναν τα σχολεία και συγκρότησαν μαζικότατη μαθητική συνέλευση. Ήταν όλη η εργατική τάξη, το Περιστέρι, το Αιγάλεω, ο Κορυδαλλός, όλες οι εργατικές συνοικίες. Με πιο προχωρημένα αιτήματα. Όταν έγινε η εργατική συνέλευση τη δεύτερη μέρα έβαλε το ζήτημα της γενικής απεργίας. Να πάμε μαζικά στα εργοστάσια, με προκήρυξη, με προοπτική τη γενική απεργία για να πέσει η χούντα. Δεν πρόλαβε να γίνει, αλλά προς τα εκεί ήταν η δυναμική. Γι' αυτό όταν ήρθε το τανκ, κανείς δεν διανοούνταν να φύγει, κανείς δεν ένιωθε φοβο. Τα κάγκελα ήταν γεμάτα φοιτητές. Γιατί αυτό που είχε γίνει τις προηγούμενες μέρες μας έκανε να νιώθουμε ότι έχουμε ήδη νικήσει.

Έτσι άνοιξε η περίοδος της Μεταπολίτευσης, που την ξορκίζουν μέχρι τώρα όλα τα αστικά κόμματα. Η τελευταία φορά ήταν τον Ιούνη του '23, όταν ο Παπαχελάς με κύριο άρθρο του κάλεσε τον Μητσοτάκη να τρέξει τις μεταρρυθμίσεις μέσα σε τρεις μήνες γιατί δεν έχει άλλο καιρό. Γιατί μισούν τη Μεταπολίτευση; Γιατί ο ριζοσπαστισμός της έχει ταυτιστεί με τις άγριες μαζικές απεργίες του εργατικού κινήματος, τις καταλήψεις των εργοστασίων, την ίδρυση των εργοστασιακών σωματείων. Δεν έχει υπάρξει τόσο μεγάλη οργάνωση και κινητοποίηση όσο από το '74 έως το '76. Δεν υπήρχε μικρό ή μεγάλο εργοστάσιο που να μην μπήκε σε κίνηση.

Αυτό ήταν το Πολυτεχνείο. Ο γενέθλιος τόπος της επαναστατικής αριστεράς ως πολιτικής δύναμης που μπορεί να παρεμβαίνει στις εξελίξεις και να καθορίζει γεγονότα. Πολύτιμη από τότε μέχρι σήμερα. Να θυμηθούμε την κυβέρνηση του μπαμπά Μητσοτάκη; Η μεγαλύτερη στήριξη στην πολύμηνη απεργία της ΕΑΣ που έριξε την κυβέρνηση και ανέτρεψε την ιδιωτικοποίηση ήταν από την Εργατική Αλληλεγγύη. Να θυμηθούμε το 2001 με το ασφαλιστικό, τη Γένοβα, το αντιπολεμικό κίνημα; Αυτά δεν θα γίνονταν χωρίς τη μαζική πολιτική παρέμβαση της επαναστατικής αριστεράς. Να θυμηθούμε το 2009, τη συγκρότηση της ΚΕΕΡΦΑ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ; Τώρα για πρώτη φορά αυτή η αριστερά καταγράφει ένα 6% στην Αθήνα. Το να πάρει τις πρωτοβουλίες που θα συγκροτήσουν τον κόσμο -τον κόσμο που δοκίμασε την πρόταση της ρεφορμιστικής αριστεράς, το να κόψουμε δηλαδή δρόμο προς μια καλύτερη ζωή με τις εκλογές και είδε την τραγική του κατάληξη- είναι η μεγάλη ευθύνη που έχει ξανά μπροστά της.

Ειδικά στις σημερινές εποχές που η μία καταστροφή διαδέχεται την άλλη, χρειάζεται να συζητήσουμε για τη στρατηγική του εργατικού κινήματος. 

Όσο τα βασικότερα δικαιώματά μας εξαρτώνται από τα πάνω τόσο τα μηνύματα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου διατηρούν την διαχρονικότητά τους.