«Ο Χόμπσμποουμ είπε ότι ήταν ο Σύντομος Εικοστός Αιώνας. Δεν ξέρω. Μου φαίνεται ότι δεν έχει τελειώσει ούτε κατά διάνοια». Αυτά έγραψε στο τουίτερ ο ριζοσπάστης νεοϋορκέζος ακαδημαϊκός Κόρεϊ Ρόμπιν τις προάλλες. Eχει τόσο, μα τόσο, δίκιο.
Ο Ρόμπιν αναφερόταν στο βιβλίο «Η εποχή των άκρων. Ο σύντομος εικοστός αιώνας 1914-1991» του μαρξιστή ιστορικού Έρικ Χόμπσμποουμ που εκδόθηκε το 1994. Ο Χόμπσμποουμ ξεκινούσε από αυτό που ονόμαζε «Εποχή της Καταστροφής» (1914-45), χρόνια στα οποία κυριάρχησαν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι.
Ο κόσμος μετά το 1945 ορίστηκε από τον Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης. Ξεκίνησε με αυτό που ο Χόμπσμποουμ αποκαλεί «Χρυσή Εποχή» της μεγάλης μεταπολεμικής οικονομικής άνθησης, αλλά ακολούθησε μια «κατολίσθηση» σε νέες κρίσεις.
Παρ' όλα αυτά, ο Hobsbawm υποστήριξε με επιμονή ότι «δεν μπορεί να υπάρχει καμία σοβαρή αμφιβολία ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μια εποχή στην παγκόσμια ιστορία τελείωσε και μια νέα άρχισε». Είδε τον «Σύντομο Εικοστό Αιώνα» ως μια εποχή που εγκαινιάστηκε από τη Ρωσική Επανάσταση του Οκτωβρίου 1917 και τελείωσε με την κατάρρευση του κράτους που προέκυψε από αυτήν.
Για τους «μέινστριμ» συγγραφείς που έγραφαν την ίδια περίπου εποχή, ο φιλελεύθερος καπιταλισμός μπορούσε πλέον να συνεχίσει τις δραστηριότητές του μετά το αιματηρό και αποπροσανατολιστικό διάλειμμα της εποχής μετά το 1914. Η οικονομική παγκοσμιοποίηση που άνθισε μεταξύ περίπου του 1980 και του 2010, θα εγκαινίαζε υποτίθεται μια εποχή ειρήνης και ευημερίας.
Αλλά τα πράγματα εξελίχθηκαν αλλιώς. Σήμερα, η Ρωσία και η Ουκρανία διεξάγουν έναν αιματηρό βιομηχανοποιημένο πόλεμο, ακριβώς σαν και αυτούς που είδαμε να διεξάγονται τον 20ο αιώνα, με τεράστιο ανθρώπινο κόστος. Η σύγκρουση αυτή σηματοδοτεί με δραματικό τρόπο την επιστροφή του είδους του γεωπολιτικού ανταγωνισμού που σημάδεψε τον 20ο αιώνα. Και στη Γάζα μπορούμε να παρακολουθήσουμε σε πραγματικό χρόνο τον γενοκτονικό πόλεμο που διεξάγει το Ισραήλ εναντίον των Παλαιστινίων.
Όπως και στη σημερινή περίοδο, η Εποχή της Καταστροφής στις αρχές του 20ου αιώνα είχε έρθει μετά από μια φάση οικονομικής παγκοσμιοποίησης. Σε ένα προηγούμενο βιβλίο του ο Χόμπσμποουμ ζωγράφισε ένα λαμπρό πορτρέτο της Εποχής του Κεφαλαίου στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν το διεθνές εμπόριο, η χρηματοδότηση και οι νέες τεχνολογίες, όπως οι σιδηρόδρομοι, ο τηλέγραφος και τα ατμόπλοια, συνέδεαν μεταξύ του όλον τον κόσμο. Μια ολοκληρωμένη παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία αναδύθηκε με ατμομηχανή τη φιλελεύθερη βρετανική αυτοκρατορία.
Ωστόσο, οι μεγαλύτεροι κερδισμένοι από αυτή την οικονομική επέκταση, ήταν οι νέες βιομηχανικές δυνάμεις -κυρίως η Γερμανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, με φόντο την αυξανόμενη οικονομική και πολιτική αστάθεια, αυτές αμφισβητούσαν πλέον τη βρετανική ηγεμονία. Το αποτέλεσμα ήταν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι που κυριάρχησαν στην Εποχή της Καταστροφής του Χόμπσμποουμ.
Κάπως παρόμοια, το πιο πρόσφατο κύμα παγκοσμιοποίησης έλαβε χώρα υπό την ηγεσία μιας άλλης φιλελεύθερης αυτοκρατορίας, των ΗΠΑ που αντικατέστησαν τη Βρετανία ως ηγεμονικό κράτος μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης τις άφησε χωρίς σοβαρό αντίπαλο - για λίγο. Ο νεοφιλελευθερισμός ήταν σε μεγάλο βαθμό ένα οικονομικό και πολιτικό πρόγραμμα που καθοδηγούνταν από την Ουάσινγκτον.
Όμως, για άλλη μια φορά, η παγκοσμιοποίηση σημαδεύτηκε από τη σχετική παρακμή της ηγεμονικής δύναμης. Οι ΗΠΑ υπέστησαν δύο μεγάλα πλήγματα στη δεκαετία του 2000 -την ήττα στο Ιράκ και την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-9. Ο προηγμένος καπιταλισμός εισήλθε σε μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής στασιμότητας. Και για άλλη μια φορά, η παγκοσμιοποίηση είχε έναν σημαντικό ωφελημένο. Η Κίνα αναδείχθηκε σε κέντρο της παγκόσμιας παραγωγής και του εμπορίου. Και υπό τον Σι Τζινπίνγκ αμφισβητεί όλο και περισσότερο την ηγεμονία των ΗΠΑ.
Ο προστατευτισμός που ασκείται όλο και περισσότερο από τις ΗΠΑ και την Κίνα δεν σημαίνει ότι η παγκοσμιοποίηση έχει τελειώσει. Το διεθνές εμπόριο αγαθών, που κορυφώθηκε πριν από το χτύπημα της πανδημίας, συνεχίζει να αυξάνεται στις υπηρεσίες. Οι αλυσίδες εφοδιασμού που ξεκινούν από την Κίνα και καταλήγουν στον «Βορρά» είναι πολύ κερδοφόρες για να εγκαταλειφθούν.
Αλλά η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση δεν έφερε την ειρήνη που υποσχέθηκαν οι υποστηρικτές της. Όπως και στις αρχές του 20ου αιώνα, αναδιανέμει την εξουσία μεταξύ των κρατών. Έχει επίσης διευρύνει το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, όπως συνέβη κατά τη διάρκεια της «Χρυσής Εποχής» πριν από το 1914. Αυτή είναι μια συνταγή για πόλεμο και επανάσταση, όπως ακριβώς συνέβη και στον «Σύντομο Εικοστό Αιώνα».