Πρωτοσέλιδο της ΕΑ Νο 750 10 Γενάρη 2007
Το “φάντασμα” του 2006-2007 πλανιέται πάνω από την προσπάθεια της κυβέρνησης να παρακάμψει το Άρθρο 16 του Συντάγματος. Πρόκειται για το άρθρο που λέει ότι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από τα δημόσια πανεπιστήμια, ορίζει το κράτος ως χρηματοδότη τους και ξεκαθαρίζει ότι “η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται”.
Ο Μητσοτάκης στην ομιλία του για τον προϋπολογισμό λίγο πριν το τέλος του 2023 ανακοίνωσε την εισαγωγή μη δημόσιων ανώτατων ιδρυμάτων με νόμο που θα κατεβάσει στην αρχή της νέας χρονιάς. Με τεχνάσματα -επικαλούμενος άλλο άρθρο του Συντάγματος που λέει ότι οι διεθνείς συμβάσεις “υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου”- προσπαθεί να αποφύγει την αναθεώρηση και να προχωρήσει σε μια (αντισυνταγματική) “παράκαμψη” των περιορισμών που επιβάλει το Άρθρο 16. Λεπτομέρειες. Δεκαετίες ολόκληρες ο συγκεκριμένος περιορισμός αποτελεί βραχνά για την ελληνική άρχουσα τάξη και τις κυβερνήσεις της. Και κάθε φορά που πάνε να τον πειράξουν τρώνε τα μούτρα τους μπροστά στην αντίσταση που ξεσηκώνεται από το φοιτητικό κίνημα.
Εμβληματικότερος σταθμός είναι η διετία 2006-2007. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας τότε, με υπουργό Παιδείας τη Μαριέττα Γιαννάκου, εξαπέλυε μια τεράστια διπλή νεοφιλελεύθερη επίθεση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πρώτα με έναν νέο νόμο πλαίσιο που διαμόρφωνε τους όρους με τους οποίους τα πανεπιστήμια θα άνοιγαν σε βιομήχανους και τραπεζίτες: Επιχειρούσε να πετάξει χιλάδες φοιτητές έξω από τα πανεπιστήμια, επιβάλλοντας πλαφόν φοίτησης. Επέβαλε δίδακτρα στους φοιτητές. Επιτίθετο στο άσυλο. Προέβλεπε τρόπους περιορισμού της κρατικής χρηματοδότησης. Διόριζε “οικονομικούς διαχειριστές” στα πανεπιστήμια που θα “αξιολογούσαν” σε ποιους τομείς εκπαίδευσης τα κονδύλια θα ήταν πιο αποδοτικά, αλλά και ποιες επιχειρήσεις θα επένδυαν χρήματα στα δημόσια πανεπιστήμια για να αντισταθμίσουν την κρατική υποχρηματοδότηση. Ταυτόχρονα έβαζε μπροστά την αναθεώρηση του Άρθρου 16 -που έπρεπε να συμφωνήσει εκείνη η Βουλή προκειμένου να την πραγματοποιήσει η επόμενη “αναθεωρητική”.
Τίποτα δεν κατάφερε. Ένα θηριώδες κύμα φοιτητικών καταλήψεων την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2006 ανάγκασε την κυβέρνηση να αναβάλλει τότε την ψήφιση του νόμου-πλαίσιο κι ένα αντίστοιχο τους πρώτους μήνες της επόμενης χρονιάς οδήγησε σε κατάρρευση τη διαδικασία αναθεώρησης του Άρθρου 16.
Το ξέσπασμα του κινήματος στις αρχές του 2006 δεν ήταν δεδομένο. Οι φοιτητικές εκλογές είχαν γίνει ενάμιση μήνα πριν το ξέσπασμα των καταλήψεων. Το άθροισμα ΔΑΠ και ΠΑΣΠ στα ΑΕΙ ήταν 66%. Η ΠΚΣ (που ήταν ενάντια στις καταλήψεις ακόμα και βδομάδες μετά το ξέσπασμά τους) είχε πάρει 15,5%. Η Γιαννάκου και τα παπαγαλάκια της κυβέρνησης πατούσαν σε αυτή την “αριθμητική” για να μιλάνε για μειοψηφίες. Η ΠΟΣΔΕΠ ξεκίναγε απεργιακή σύγκρουση με την κυβέρνηση, αλλά ακόμα και στην επαναστατική αριστερά -στα ΕΑΑΚ- έπρεπε να ξεπεραστούν αντιλήψεις περί “καθηγητικού κατεστημένου” που εμπόδιζαν τη συμπόρευση των φοιτητών με την απεργία των πανεπιστημιακών.
Kοινή δράση
H Πρωτοβουλία Γένοβα 2001, το δίκτυο που συμμετείχαν τότε τα μέλη του ΣΕΚ στις σχολές (και μετά την κοινή δράση και τις νίκες εκείνου του κινήματος ενώθηκε με τα σχήματα των ΕΑΑΚ), έβαζε από την αρχή την πρόταση για καταλήψεις διαρκείας μαζί με τους απεργούς της ΠΟΣΔΕΠ. Είχε μια διαφορετική εικόνα από τη Γιαννάκου και τον Καραμανλή. Οι φοιτητές/ριες που τότε ήταν στα πρώτα έτη ήταν οι μαθητές/ριες που κατέβαιναν κατά χιλιάδες με τα σχολεία τους στα αντιπολεμικά συλλαλητήρια του 2003. Πολλοί συμφοιτητές/ριές τους είχαν την εμπειρία της διεθνούς αντικαπιταλιστικής διαδήλωσης της Γένοβα.
Η δεκαετία του '90 είχε κλείσει με τους μαθητές να κάνουν καταλήψεις ενάντια στις μεταρρυθμίσεις του Αρσένη και η νέα δεκαετία είχε ξεκινήσει με τη νεολαία να διαδηλώνει για την Παλαιστίνη και να ξεσηκώνεται ενάντια στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, να διαδηλώνει ενάντια στη Σύνοδο της ΕΕ στη Θεσσαλονίκη το 2003, να αμφισβητεί στην πράξη το “χρυσό καλοκαίρι του Καραμανλή” και το πάρτυ κερδοφορίας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Είχαν ζήσει λίγα μόλις χρόνια πριν, το 2001, την ανατροπή της αντιασφαλιστικής μεταρρύθμισης του Γιαννίτση μέσα από ένα μπαράζ γενικών απεργιών που οδήγησαν τον υπουργό στην παραίτηση και το νομοσχέδιο στα σκουπίδια.
Ταυτόχρονα ερχόταν η έμπνευση από την εξέγερση των φοιτητών της Γαλλίας, τους πρώτους μήνες του 2006, ενάντια στο CPE, ένα νομοσχέδιο που προέβλεπε όρους σκλαβιάς για τους νέους εργαζόμενους “Το νέο '68”, όπως χαρακτηρίστηκε τότε, το τεράστιο κίνημα που κατέλαβε τα πανεπιστήμια της Γαλλίας, προκάλεσε γενικές απεργίες και διαδηλώσεις εκατομμυρίων και τελικά υποχρέωσε την κυβέρνηση Ντε Βιλπέν σε οπισθοχώρηση.
Έχοντας αυτή την εικόνα για τον κόσμο των σχολών, μια μικρή δύναμη όπως η Πρωτοβουλία Γένοβα 2001, μπορούσε να βάζει στόχο ότι θα σπάσει τους δισταγμούς των άλλων δυνάμεων της αριστεράς και θα παίξει καθοριστικό ρόλο ώστε να ξεδιπλωθεί ένα κίνημα καταλήψεων που θα τσακίσει τις φιλοδοξίες της κυβέρνησης.
“Θα γίνει της Γαλλίας”
Τον Μάρτη πραγματοποίησε δεκάδες εκδηλώσεις πανελλαδικά με ομιλητή από την κατειλημμένη Σορβόνη και με σύνθημα “Εδώ θα γίνει της Γαλλίας”. Στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ που γίνεται στην Αθήνα, στις 4-7 Μάη εκείνης της χρονιάς η συζήτηση που οργανώνει η Γένοβα με ομιλητές από την ΠΟΣΔΕΠ και τις υπόλοιπες φοιτητικές οργανώσεις της αριστεράς, παίζει ρόλο ώστε να γίνουν τα ξεκαθαρίσματα και να δρομολογηθούν τα απαραίτητα βήματα προς την κλιμάκωση. Στις πρώτες γενικές συνελεύσεις που ξεκινούν να πραγματοποιούνται, κατεβάζει προτάσεις ενωτικής δράσης ενάντια στην επίθεση της Γιαννάκου -αντί για πλαίσια που διαχωρίζονται σε λεπτομέρειες. Οι γενικές συνελεύσεις καταλήγουν στις πρώτες αποφάσεις για καταλήψεις, ενώ ήδη η ΠΟΣΔΕΠ εξαγγέλει τρεις διήμερες απεργίες μέσα στο Μάη.
Στην πρώτη από αυτές στις 10-11 Μάη, οι κατειλημμένες σχολές δεν ξεπερνούσαν τις δυο-τρεις δεκάδες. Στην τρίτη 48ωρη στις 23-25 Μάη οι καταλήψεις είναι πλεόν εκατοντάδες κι αυξάνονται συνεχώς. Στο τέλος εκείνης της απεργιακής διαδήλωσης, στις 25/5, το κατάμεστο Πολυτεχνείο πολιορκείται από τα ΜΑΤ. Στο ΜΑΧ γίνεται το πρώτο πανελλαδικό συντονιστικό των καταλήψεων και στην αίθουσα Γκίνη συνεδριάζει ταυτόχρονα η Διοικούσα Eπιτροπή της ΠOΣΔEΠ. Tην ώρα που το συντονιστικό των φοιτητών έπαιρνε ομόφωνη απόφαση για συνέχεια με καταλήψεις μέχρι τη νίκη, έκλεινε και η συνεδρίαση της ΠOΣΔEΠ με απόφαση για απεργία διαρκείας.
Έγραφε κατόπιν η Εργατική Αλληλεγγύη: “Η κατάληψη αποδείχτηκε το πιο δυνατό όπλο που λυγίζει κυβερνήσεις. Ο τρόπος οργάνωσης του αγώνα το ίδιο. Οι εβδομαδιαίες γενικές συνελεύσεις που ανανέωναν τις αποφάσεις κατάληψης σήμαιναν ότι δεκάδες χιλιάδες φοιτητές έμπαιναν στα αμφιθέατρα και συζητούσαν τις εξελίξεις, καταλήγοντας στην κλιμάκωση με νέα πενθήμερη κατάληψη. Στο ενδιάμεσο, οι ανοιχτές συντονιστικές επιτροπές κατάληψης της κάθε σχολής οργάνωναν τις καθημερινές δράσεις”. Οι καταλήψεις ήταν ζωντανές και λειτουργούσαν σαν κέντρα αγώνα και ορμητήρια του φοιτητικού κινήματος. Καθημερινά χιλιάδες κόσμος βρισκόταν μέσα στις κατειλημμένες σχολές, συζήταγε, σχεδίαζε, συντονιζόταν, συμμετείχε σε αντιμαθήματα και εκδηλώσεις.
“Τα συλλαλητήρια κάθε βδομάδα, είτε πανελλαδικά στην Αθήνα, είτε τοπικά, έδιναν κεντρικό χαρακτήρα στις καταλήψεις. Ενώ το Πανελλαδικό Συντονιστικό Γενικών Συνελεύσεων και Καταλήψεων έγινε το βασικό όργανο των κινητοποιήσεων. Με τις ανοιχτές συνεδριάσεις του μετά από κάθε πανελλαδικό συλλαλητήριο εξασφάλιζε το συντονισμό όλων των σχολών και όλων των πόλεων, διαμόρφωνε τις προτάσεις κλιμάκωσης για τις γενικές συνελεύσεις, έδινε σε όλους τους φοιτητές την αίσθηση της συλλογικής τους δύναμης. Αυτό ήταν που ατσάλωνε κάθε βδομάδα τους φοιτητές κόντρα στην πρωτοφανή αστυνομική βία και καταστολή”.
Απεργίες
Πράγματι το κίνημα των καταλήψεων τα παρέσυρε όλα. Η ΠΑΣΠ και η ΠΚΣ άρχισαν να στηρίζουν τις καταλήψεις. Τα συλλαλητήρια των καταλήψεων όχι μόνο δεν λυγίζουν απέναντι στην καταστολή, αντίθετα μεγαλώνουν. Η Γένοβα, στα συντονιστικά και τις συνελεύσεις, επιμένει ότι πρέπει να κερδηθούν στη μάχη τα εργατικά συνδικάτα. Τον Ιούνιο ξεσπούν απεργιακές κινητοποιήσεις συμπαράστασης από την ΑΔΕΔΥ και άλλα συνδικάτα. Στις 22/6 κηρύσσεται πανεργατική απεργιακή κινητοποίηση σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, στο πλευρό του φοιτητικού κινήματος. Τελικά η Γιαννάκου αναγκάζεται σε αναδίπλωση κι ανακοινώνει ότι ο νόμος-πλαίσιο δεν θα ψηφιστεί στο θερινό τμήμα της Βουλής.
Η πρώτη αυτή νίκη έδωσε την έμπνευση στους δασκάλους να προχωρήσουν σε μια ιστορική απεργία διαρκείας 6 εβδομάδων με την έναρξη του σχολικού έτους τον Σεπτέμβρη, ενώ τον Γενάρη του 2007 το κίνημα των καταλήψεων επιστρέφει ξανά σε εκατοντάδες σχολές. Όπως το περασμένο καλοκαίρι κι ακόμα μαχητικότερο. Για πάνω από τρεις μήνες τα πανεπιστήμια όλης της χώρας βρίσκονται υπό των έλεγχο του φοιτητικού κινήματος. Οι γενικές συνελεύσεις καθόλη τη διάρκεια συσπειρώνουν πρωτοφανή νούμερα που ανανεώνουν τις αποφάσεις για καταλήψεις. Το κίνημα απλώθηκε στις γειτονιές με τις Επιτροπές Αγώνα ενάντια στην Αναθεώρηση του Άρθρου 16 που συσπείρωναν τοπικούς συλλόγους, φορείς, κόμματα και συλλογικότητες, απλώθηκαν παντού, με εκδηλώσεις, συνελεύσεις, διαδηλώσεις.
“Τα κοινά πλαίσια που κέρδιζαν μαζικά τους φοιτητές στις γενικές συνελεύσεις περιλάμβαναν όλες τις δυνάμεις, μέχρι και την ΠΑΣΠ. Η λογική που επικρατούσε ήταν της κοινής δράσης ενάντια στην επίθεση και όχι των αποκλεισμών με βάση την κομματική ταυτότητα. Αυτή η στάση εξασφάλισε την ανταρσία της βάσης του ΠΑΣΟΚ αναγκάζοντας την ηγεσία του να αποχωρήσει τελικά από την Αναθεώρηση” έγραφε η Εργατική Αλληλεγγύη.
Η Αναθεώρηση του άρθρου 16 δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Υπό την πίεση του συγκλονιστικού κινήματος το ΠΑΣΟΚ άλλαξε στάση στερώντας από την κυβέρνηση την αναγκαία διευρυμένη πλειοψηφία κι έτσι τα σχέδια της Γιαννάκου και του Καραμανλή εξελίχθηκαν σε ναυάγιο. Στις εκλογές τον Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς η Γιαννάκου δεν θα εκλεγόταν καν βουλευτίνα. Τον επόμενο Δεκέμβρη η ίδια νεολαία μαζί με τα μικρότερα αδέρφια τους που πήγαιναν σχολείο θα εξεγείρονταν μετά τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, δίνοντας το σήμα για μια θυελλώδη δεκαετία αγώνων προσεχώς.