Γιώργος Πίττας 31/01/2024, No 1607

Αντιπολεμικό συλαλητήριο, Γενάρης 1991

 

Τις επόμενες μέρες, η κυβέρνηση Μητσοτάκη ετοιμάζεται, εν μέσω καταλήψεων στις σχολές και απεργιών στα νοσοκομεία, να στείλει φρεγάτα, πιθανά την «Ύδρα», στην Ερυθρά Θάλασσα ενάντια στο λαό της Υεμένης, ενώ άλλες δύο φρεγάτες συμμετέχουν σε επιχειρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο «επιτηρώντας» τον Λίβανο και στηρίζοντας τη βαρβαρότητα του Ισραήλ στην Γάζα. 

Αναπόφευκτα οι εξελίξεις φέρνουν στη μνήμη τα γεγονότα του 1990-91, τότε που εν μέσω φοιτητικών-μαθητικών καταλήψεων η κυβέρνηση ΝΔ με πρωθυπουργό τον πατέρα του Κυριάκου, Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, επιχειρούσε να συμμετάσχει σε μια παρομοια πολεμική επιχείρηση. Την «Καταιγίδα της Ερήμου» στέλνοντας φρεγάτες στον Περσικό Κόλπο και την Ερυθρά Θάλασσα εναντίον του Ιράκ. 33 χρόνια μετά ας θυμηθούμε το μεγάλο αντιπολεμικό κίνημα που αντιστάθηκε σε εκείνη τη συμμετοχή ξεκινώντας από τις μανάδες των ναυτών στις ελληνικές φρεγάτες που πήραν μέρος στην επιχείρηση για να απλωθεί στη συνέχεια στα σχολεία, τις σχολές και ολόκληρη την κοινωνία.

Ο «Πόλεμος του Κόλπου» που διεξήγαν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στις αρχές του 1991 εναντίον του Ιράκ, υπό την ηγεσία του προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους «πρεσβύτερου», διεξάχθηκε χρησιμοποιώντας σαν αφορμή την εισβολή ιρακινών στρατευμάτων στο Κουβέιτ τον Αύγουστο του 1990. Ο Σαντάμ Χουσεΐν, ηγέτης τότε του Ιράκ, ήταν βασικός σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή διεξάγοντας δεκαετή πόλεμο κατά του Ιράν που μετά την επανάσταση του 1979 είχε βγει από τον αμερικάνικο έλεγχο. Είχε κατασφάξει τους Κούρδους στο Ιρακινο Κουρδιστάν.

Ο πόλεμος εναντίον του δεν αφορούσε απλά την «ανταρσία» του Σαντάμ να εισβάλει στο Κουβέιτ, δηλαδή να σηκώσει κεφάλι στο αφεντικό που τον τάισε. Κύριο στόχο είχε να δείξει ότι το αφεντικό -όχι μόνο των πετρελαίων της περιοχής, αλλά ολόκληρου του πλανήτη- είναι οι ΗΠΑ σε μια κρίσιμη περίοδο.  Διαφαινόταν πλέον καθαρά η επερχόμενη κατάρρευση του καθεστώτος του κρατικού καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ  που έβγαινε ηττημένος από τον Ψυχρό Πόλεμο με τις ΗΠΑ. 

Η Μέση Ανατολή ήταν ξανά σε τεράστιο αναβρασμό. Η Παλαιστίνη φλεγόταν από την πρώτη Ιντιφάντα (1987-93) αναγκάζοντας το φθινόπωρο του 1990 τον ΟΗΕ να καταδικάσει το Ισραήλ για τις «πρακτικές» του στα κατεχόμενα απαιτώντας «να αποσυρθεί από τα παλαιστινιακά και τα άλλα αραβικά εδάφη». Στην πράξη βέβαια, ο ΟΗΕ έσπευδε να βάλει πλάτη στα νέα πολεμικά σχέδια των ΗΠΑ στο Ιράκ. 

Το ίδιο έκανε και ο Μητσοτάκης που είχε εκλεγεί λίγους μήνες νωρίτερα. Η πρώτη κίνηση που έκανε ήταν να αναγνωρίσει τον Μάιο του 1990 ντε γιούρε το Κράτος του Ισραήλ. Ακολούθησε η αποδοχή στην πρόταση Μπους το καλοκαίρι για συμμετοχή στον στόλο που θα περιπολούσε στον Περσικό, σημαδεύοντας και το ξεκίνημα της στενής σχέσης των οικογενειών Μπους-Μητσοτάκη. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ανακοίνωσε ότι θα συμμετέχει με τη Φρεγάτα Λήμνος και εμπορικά πλοία που θα μετέφεραν στρατιωτικό υλικό. 

Στις προθέσεις της δεν ήταν απλά να ενταχθεί στη συμμαχία των «προθύμων» που στήριζαν τα ιμπεριαλιστικά σχέδια των ΗΠΑ, αλλά μέσα στην εποχή των παγκόσμιων ανακατατάξεων να αναβαθμίσει την παρουσία του ελληνικού καπιταλισμού στη Μέση Ανατολή και να εξασφαλίσει τα κέρδη των ελλήνων εφοπλιστών. Όπως δήλωνε χαρακτηριστικά ο υπ.Εξ τότε Σαμαράς: «Τα σύνορα της Ελλάδας δεν είναι πια η Κρήτη». 

Το ΠΑΣΟΚ και ο ενιαίος (με τη συμμετοχή του ΚΚΕ) τότε ΣΥΝ χαρακτήρισαν χλιαρά «λάθος» την εμπλοκή, χωρίς να οργανώσουν το παραμικρό. Το ΠΑΣΟΚ δεν είχε ακόμη ξεπεράσει την κρίση -με τον Ανδρέα Παπανδρέου να μπαινοβγαίνει στα νοσοκομεία και το δεξί του χέρι τον Κουτσόγιωργα να μπαίνει στη φυλακή. Ο ενιαίος ΣΥΝ ήταν σε ακόμη χειρότερη κατάσταση μετά την κυβερνητική συνεργασία του με τη ΝΔ τον προηγούμενο χρόνο που άνοιξε το δρόμο στον Μητσοτάκη να έρθει στην κυβέρνηση.

 

Η κατάληψη της Παντείου σε αντιπολεμικό συλλαλητήριο Γενάρης 1991

 

Καταλήψεις 1990-1991

 

Μητέρες των ναυτών της φρεγάτας Λήμνος στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας, Σεπτέμβρης 1990

 

9 Γενάρη 1991, Ναύσταθμος Σαλαμίνας

 

Αντιδράσεις

Αλλά οι αντιδράσεις δεν άργησαν να έλθουν από τα κάτω. Πρώτες το μήνυμα έδωσαν τη μέρα της αναχώρησης της φρεγάτας «Λήμνος» στις αρχές του Σεπτέμβρη, οι μάνες των ναυτών της οργανώνοντας διαμαρτυρία στο Ναύσταθμο στη Σαλαμίνα με αυτοσχέδια πλακάτ: «Που πας καραβάκι με τέτοιον καιρό», «Όχι το Λήμνος στον Περσικό». 

Η ΟΣΕ, οργάνωση από την οποία προήλθε στο ΣΕΚ, κάλεσε στις 6-8 Σεπτέμβρη συγκεντρώσεις-συζητήσεις σε Αθήνα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη, Γιάννενα και Ξάνθη με στόχο την οργάνωση αντιπολεμικού κινήματος ενάντια στην επέμβαση και την ελληνική συμμετοχή – και λίγο μετά ακολούθησαν και οι  πρώτες διαδηλώσεις. Στις στήλες της Εργατικής Αλληλεγγύης μπορούσε να διαβάσει κανείς συνεντεύξεις Παλαιστίνιων φοιτητών που κατήγγειλαν την κυβέρνηση ΝΔ καθώς μαζί με τη στρατιωτική εμπλοκή αύξανε τις πιέσεις εναντίον των πολλών τότε Αράβων φοιτητών με απειλές για διακοπή σπουδών. 

Στις 31/10 απέπλευσε από την Σαλαμίνα η φρεγάτα «Έλλη» για να αντικαταστήσει τη φρεγάτα «Λήμνος» που επέστρεψε στις 5/11. Ναύτες της Φρεγάτας Ελλη έστειλαν το ακόλουθο μήνυμα: «Τα ερωτήματα για τον σκοπό της συμμετοχής μας σε αυτόν τον πόλεμο γίνονται ολοένα και πιο βασανιστικά. Να πολεμήσεις σε ένα πόλεμο για τη λευτεριά και για το δίκιο, το καταλαβαίνουμε, όμως εδώ πηγαίνουμε να πολεμήσουμε για την εξυπηρέτηση των σχεδίων επικυριαρχίας των αμερικάνων. Λίγο πριν φύγουμε για το μεγάλο ταξίδι στην κόλαση του Περσικού θέλουμε να στείλουμε μήνυμα στους συναδέλφους και τους συμπατριώτες μας πως είμαστε αντίθετοι στην συμμετοχή μας σε αυτόν τον άδικο πόλεμο». Για να έχουμε μια αίσθηση του τι σήμανε αυτή τους η πράξη, να σημειώσουμε ότι μόλις στις 12/11/90 ο υπουργός Εθνικής Άμυνας ανακοίνωσε ότι επιτρέπεται «η ελεύθερη ανάγνωση εφημερίδων σε 9 μονάδες των Ενόπλων Δυνάμεων δοκιμαστικά επί ένα 6μηνο»! Ένα από τα πολλά αιτήματα που είχε θέσει ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 το κίνημα για το στρατό. 

Αντιπολεμικά μηνύματα ερχόντουσαν και από το εξωτερικό, από τις ΗΠΑ αλλά και από την Ισπανία, όπου χιλιάδες νέοι διαδήλωναν ήδη από το Σεπτέμβρη στην Μαδρίτη ενάντια στην αποστολή Ισπανικών πολεμικών πλοίων στη Μέση Ανατολή καλώντας τα πληρώματα να λιποτακτήσουν. Ταυτόχρονα, ο Οκτώβρης-Νοέμβρης σημαδεύτηκε από ένα πανεκπαιδευτικό κίνημα καταλήψεων στην Γαλλία. Στην Ελλάδα, ο Μητσοτάκης αντιμετώπισε στις αρχές του φθινοπώρου το πρώτο μεγάλο απεργιακό κύμα ενάντια στον αντιασφαλιστικό νόμο. «Η κυβέρνηση λέει ότι δεν έχει λεφτά για τα ταμεία αλλά έχει για την ιμπεραλιστική επέμβαση στον Κόλπο» διαβάζουμε σε ένα από τα άρθρα που δημοσιεύονται στην Εργατική Αλληλεγγύη για την απεργία, με το σύνθημα: «Λιτότητα-ανεργία-πολεμοκαπηλεία-Κάτω η Νέα Δημοκρατία». 

 

1990-91, Μαθητική κατάληψη στην Κυψέλη

 

Καταλήψεις

Αυτή η σύνδεση δεν έμεινε στο χαρτί. Τον επόμενο μήνα οι αντιπολεμικές διαμαρτυρίες βρήκαν μαζική έκφραση μέσα στις μαθητικές και φοιτητικές καταλήψεις που ξέσπασαν τον Νοέμβρη και στην Ελλάδα ενάντια στον αντιεκπαιδευτικό νόμο Κοντογιαννόπουλου. Τα συνθήματα που φωνάζονταν και γράφονταν στα πανό είναι χαρακτηριστικά: «Δώστε λεφτά για την Παιδεία και όχι για φρεγάτες στην Αραβία». «Ο υπουργός Παιδείας να φύγει από εδώ, να πάει πεζοναύτης στον Περσικό». «Στείλτε τα ΜΑΤ στον Περσικό». «Ο δικός μας πόλεμος γίνεται εδώ και όχι για πετρέλαια στον Περσικό». 

Στο μεταξύ η κυβέρνηση όρισε νέα ημερομηνία αναχώρησης της φρεγάτας Λήμνος για τον Περσικό την 9η Γενάρη του 1991. Με γράμμα τους στον Τύπο οι μητέρες των ναυτών επέμειναν: «Τώρα πια έχουμε υποχρέωση, να μιλήσουμε, να διαμαρτυρηθούμε. Ζητάμε από την ελληνική κυβέρνηση να σταματήσουν, να μη φύγει το Λήμνος για τον Περσικό». Το αίτημα «καμιά συμμετοχή στον πόλεμο-να μη φύγουν οι φρεγάτες» είχε γίνει αίτημα σε όλες τις καταλήψεις κόντρα στις απόπειρες της ρεφορμιστικής αριστεράς να περιορίσει το κίνημα σε «εκπαιδευτικά αιτήματα».

«Τα ξημερώματα στις 9 Γενάρη ξεκινήσαμε για τον Ναύσταθμο στη Σαλαμίνα ενάντια στη νέα αναχώρηση του Λήμνος για τον Περσικό» θυμάται η Σοφία Γεωργοκώστα, σπουδάστρια Αισθητικής τότε στο υπό κατάληψη ΤΕΙ Αθήνας. «Στη διαδρομή μάθαμε από έναν σύντροφο, ότι οι οννεδίτες στην Πάτρα είχαν επιτεθεί σε μια κατάληψη και είχαν δολοφονήσει ένα καθηγητή και θα γίνονταν συλλαλητήριο στην Αθήνα. Πήγαμε στη διαμαρτυρία στο Ναύσταθμο και προλάβαμε το συλλαλητήριο για τον Τεμπονέρα την ώρα που ξεκινούσε». Το ιστορικό συλλαλητήριο που ακολούθησε στις 10 Γενάρη και οι τέεσερις  νεκροί από τη φωτιά που άναψαν τα δακρυγόνα στον Κάπα Μαρούσης έφεραν ακόμη μεγαλύτερη οργή - που δεν μπόρεσε να κατευνάσει η παραίτηση του υπουργού Παιδείας Κοντογιανόπουλου και η απόσυρση του νομοσχεδίου. 

Ο πόλεμος απέκτησε ακόμη μεγαλύτερη σημασία για το κίνημα. Στις 17 Γενάρη, τη μέρα που ξεκίνησε η επίθεση στο Ιράκ, 50.000 κατεβαίνουν στους δρόμους της Αθήνας, φοιτητές, μαθητές αλλά και εργαζόμενοι που σχολάγανε από τις δουλειές τους. Στην πρώτη γραμμή είναι οι μητέρες του Λήμνος κρατώντας πλακάτ της ΟΣΕ «Όχι στον πόλεμο Μπους – Μητσοτάκη, να γυρίσουν πίσω οι φρεγάτες» και ακολουθούν και άλλες διαδηλώσεις.

Στις σχολές, ήδη πριν τους βομβαρδισμούς, η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε προχώρησει σε άγριο κυνηγητό, απελάσεις και συλλήψεις Παλαιστινίων. Άραβες φοιτητές βρήκαν καταφύγιο, μένοντας στις κατειλημμένες σχολές αντιμέτωποι με απειλές συλλήψεων και απελάσεων. Σε μια από τις πιο μεγάλες συνελεύσεις στη ΣΕΥΠ Αθήνας, 1.500 σπουδαστές-τριες χειροκροτούσαν παρατεταμένα για δέκα λεπτά τον παλαιστίνιο σπουδαστή που διάβασε το αντιπολεμικό ψήφισμα. Στις συνελεύσεις η λέξη «Σκούντ» (το όνομα των πεπαλαιωμένων πυραύλων που χρησιμοποιούσε το Ιράκ) επαναλαμβάνονταν ρυθμικά κάθε φορά που έπαιρνε το λόγο να μιλήσει κάποιος για να σπάσει την κατάληψη. Η Συντονιστική Επιτροπή των καταλήψεων στα ΤΕΙ Αθήνας οργάνωσε εκδήλωση ενάντια στον πόλεμο με τη συμμετοχή αντιρρησιών συνείδησης. Στα ΤΕΙ Πειραιά, η κατάληψη προχώρησε σε προβολές αντιπολεμικών ταινιών. Η κατάληψη των Μηχανολόγων Ναυπηγών του Πολυτεχνείου άνοιξε το ζήτημα της σύγκρουσης με την πολεμική έρευνα. Στις σχολές στήθηκαν αντιπολεμικές επιτροπές και αντίστοιχα συνέβη και σε κάποιες γειτονιές, πχ στο Περιστέρι, στη Ζάκυνθο. 

Το σύντομο τέλος του πολέμου – ξεκίνησε στις 17/1/91 και τελείωσε στις 28/2/91 - βρήκε το Ιράκ ηττημένο στρατιωτικά να συνθηκολογεί με τις ΗΠΑ. Παρά την υπεροπλία, οι τελευταίες προτίμησαν να αφήσουν την εξουσία στον Σαντάμ, παρά να πάρουν το ρίσκο να προχωρήσουν σε κατοχή. Αλλά η αντίσταση ενάντια στον πρώτο πόλεμο του πατέρα Μπους στο Ιράκ αποτέλεσε παρακαταθήκη για την ανάπτυξη του αντιπολεμικού κινήματος όλα τα επόμενα χρόνια. Αποτέλεσε βάση για την ανάπτυξη της αντίστασης ενάντια σε όλα τα πολεμοκάπηλα σχέδια του ελληνικού καπιταλισμού στην πρώην Γιουγκοσλαβία - αρχικά σε αυτά του Σαμαρά και του Μητσοτάκη που φλέρταραν με την ιδέα της στρατιωτικής εισβολής στη Δημοκρατία της Μακεδονίας. 

Μαζικά κινήματα

Ακολούθησαν τα μαζικά κινήματα ενάντια στην ελληνική συμμετοχή στον πόλεμο στην Βοσνία και το 1999 ενάντια στους νατοϊκούς βομβαρδισμούς στην Σερβία. Τότε ήρθε η σειρά των ναυτών του Α/Τ Θεμιστοκλής να ξεσηκωθούν δημοσιεύοντας ο ένας μετά τον άλλο και στη συνέχεια ομαδικά, επιστολές που δήλωναν την αντίθεσή τους στην αποστολή του πλοίου στην Αδριατική. Ενας αξιωματικός αρνείται να ακολουθήσει το πλοίο. Ενας άλλος ναύτης αρνείται να επιβιβαστεί. Υπαξιωματικοί  ενημερώνουν τον κυβερνήτη ότι δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να οπλίσουν τα κανόνια του πλοίου. Ενώ μέσα στο πλοίο η κατάσταση ήταν στα όρια της ανταρσίας, έξω από το ναύσταθμο της Σαλαμίνας οργανώνονται συγκεντρώσεις συμπαράστασης. 

Ο υπουργός Αμυνας της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ και καταδικασμένος αργότερα για τα εξοπλιστικά σκάνδαλα, Τσοχατζόπουλος, δήλωνε ότι δεν διαπραγματεύεται με ναύτες. Και ο Λοβέρδος ότι «η εναντίωση στη συμμετοχή των Ενόπλων Δυνάμεων είναι λιποταξία που τιμωρείται με εκτέλεση σε καιρό πολέμου». Οι απειλές για στρατοδικεία και οι φυλακές που έπεφταν δεν πτόησαν τις αντιδράσεις. Αντίθετα πήραν ακόμη πιο δυναμική απάντηση από τους απεργούς σιδηροδρομικούς που μπλόκαραν τα τρένα με τα τανκς του ΝΑΤΟ στην Θεσσαλονίκη. 

Πάνω σε αυτές τις βάσεις πάτησε το μεγαλύτερο από όλα σε όγκο και δύναμη αντιπολεμικό κίνημα το 2003 αναγκάζοντας την κυβέρνηση Σημίτη να μη στείλει στρατό -παρά τα αιτήματα των ΗΠΑ- στη νέα επέμβασή τους στο Ιράκ. Η υποστήριξη περιορίστηκε σε ρόλο μετόπισθεν σε αντίθεση με τη συμμετοχή στην επέμβαση που προηγήθηκε το 2001 στο Αφγανιστάν. Δεν υπήρξε σχολείο, σχολή και σωματείο που να μην διαδήλωσε στις 15 Φλεβάρη στα συλλαλητήρια –τα οποία έγιναν με πρωτοβουλία της Συμμαχίας Σταματηστε τον Πόλεμο που άνοιξε αυτο το μέτωπο στην Ελλάδα σε συντονισμό με τα αντιπολεμικά κινήματα στις ΗΠΑ, την Βρετανία, την Ιταλία και άλλες χώρες.

Πατώντας σε αυτήν την παράδοση, σε μια περίοδο που ο πλανήτης απο την Ευρώπη, στην Ουκρανία μέχρι τη Μέση Ανατολή, κυριολεκτικά φλέγεται, έχουμε σήμερα το καθήκον να οργανώσουμε ξανά ένα μαζικό αντιπολεμικό κίνημα που θα επιβάλει καμιά συμμετοχή στις στρατιωτικές επεμβάσεις, να γυρίσουν πίσω όλες οι φρεγάτες, να κλείσουν οι νατοϊκές βάσεις από την Σούδα μέχρι την Αλεξανδρούπολη.

Και βέβαια να  μπει τέλος στη «στρατηγική συμμαχία Ελλάδας-Ισραήλ» που ξεκίνησε πριν 34 χρόνια ο πατέρας Μητσοτάκης, ακολούθησαν όλες ανεξαιρέτως οι υπόλοιπες κυβερνήσεις και κορυφώνει σήμερα ο Κυριάκος Μητοστάκης κάνοντας πλάτες στην γενοκτονία των Παλαιστίνιων. Απαιτούμε μια Παλαιστίνη ελεύθερη από το ποτάμι μέχρι την θάλασσα. Και συνδέουμε αυτά τα αιτήματα με τις καταλήψεις στις σχολές, τις απεργίες στα νοσοκομεία, στους χώρους δουλειάς. Όπως έγραφε το τεύχος Μαρτίου 1990, σαν να μην πέρασε μια μέρα, η μηνιάτικη τότε Εργατική Αλληλεγγύη: