Αν ήταν σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας τρόμου θα σάρωνε σίγουρα τα ταμεία: γιγάντια πλοία πέφτουν πάνω σε γέφυρες, που καταρρέουν σαν πύργοι από τραπουλόχαρτα. Πόρτες αεροπλάνων φεύγουν την ώρα της πτήσης. Τρένα συγκρούονται μεταξύ τους. Αυτόματοι πιλότοι αρπάζουν τον έλεγχο των αεροπλάνων και τα ρίχνουν. Δυστυχώς δεν είναι όμως ταινία επιστημονικής φαντασίας. Καλωσορίσατε στον καπιταλισμό του 21ου αιώνα.
Η καταστροφή της γέφυρας Φράνσις Σκοτ Κι της Βαλτιμόρης δεν ήταν ατύχημα. Προφανώς αν το «Dali», το φορτηγό πλοίο που προκάλεσε με την πρόσκρουσή του πάνω σε έναν από τους πυλώνες της γέφυρας την κατάρρευσή της, δεν είχε «χάσει τις μηχανές του» η σύγκρουση δεν θα είχε γίνει. Ούτε τα Τέμπη θα είχαν προφανώς γίνει αν ο σταθμάρχης δεν είχε στείλει τις δυο αμαξοστοιχίες στην ίδια γραμμή. Ούτε η πόρτα του Boeing 737 Max 9 θα είχε φύγει στον αέρα αν ο τεχνίτης που την είχε μοντάρει δεν είχε ξεχάσει να βάλει κάποιες από τις βίδες. Αλλά είναι με μαθηματική ακρίβεια βέβαιο ότι οι άνθρωποι θα κάνουν λάθη, οι μηχανές θα παθαίνουν βλάβες και θα σταματάνε και τα «έξυπνα» συστήματα θα κάνουνε βλακείες (πρόσφατα ένα αυτόνομο αυτοκίνητο πέρασε πάνω από έναν άνθρωπο πεσμένο στο έδαφος γιατί το λογισμικό εκτίμησε ότι θα ήταν πιο ασφαλές να τον πατήσει από το να φρενάρει).
Οι κανονισμοί ασφαλείας υποχρεώνουν τους κατασκευαστές μηχανημάτων να παίρνουν όλα τα μέτρα που είναι απαραίτητα για να προστατεύσουν τους χειριστές όχι μόνο όταν ακολουθούν τις οδηγίες αλλά ακόμα και όταν κάνουν λάθη ή απερισκεψίες. Οι πρέσες πρέπει να έχουν οπτικά συστήματα που θα τις σταματάνε ακαριαία αν πλησιάσει έστω και ένα δάχτυλο σε επικίνδυνη περιοχή. Τα ηλεκτρονικά συστήματα που σταματάνε τα ρομπότ αν παραβιαστεί ο χώρος τους έχουν διπλούς ελέγχους – που δεν επιτρέπουν καμιά κίνηση αν δεν επιβεβαιώσουν πρώτα την καλή τους λειτουργία. Και τα μέτρα ασφαλείας πολλαπλασιάζονται με γεωμετρική πρόοδο ανάλογα με τις συνέπειες που μπορεί να έχει ένα «ανθρώπινο λάθος» ή μια «αστοχία υλικού». Ή, για να είμαστε ειλικρινείς, πρέπει να πολλαπλασιάζoνται με γεωμετρική πρόοδο. Έτσι λένε τα βιβλία.
Η γέφυρα της Βαλτιμόρης έπεσε τα ξημερώματα της 26ης Μαρτίου 2024. Η γέφυρα είχε παραδοθεί στην κυκλοφορία το 1977. Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι γιατί έγινε το «δυστύχημα» τώρα. Το πραγματικό ερώτημα είναι γιατί δεν είχε γίνει μέχρι τώρα.
Κίνδυνος
Η γέφυρα περνούσε πάνω από την είσοδο του λιμανιού της Βαλτιμόρης, ενός από τα πιο σημαντικά εμπορικά λιμάνια των ΗΠΑ (και του κόσμου). Κάθε μέρα χιλιάδες εμπορικά πλοία φορτωμένα με εμπορεύματα χιλιάδων τόνων το καθένα περνούσαν προσεκτικά κάτω από την γέφυρα. Λόγω του κινδύνου που υπήρχε να πέσουν πάνω σε κάποιον από τους πυλώνες της γέφυρας ή να προσαράξουν σε κάποιο από τα ρηχά σημεία του λιμανιού, η πλοήγηση των πλοίων προς και από το λιμάνι γινόταν από ειδικούς πλοηγούς. Το Dali κυβερνιόταν από ειδικό πλοηγό τα ξημερώματα της 26ης Μαρτίου, όταν προσέκρουσε πάνω στην γέφυρα.
Γιατί έπεσε; Πρώτον γιατί ήταν τεράστιο. Όταν κατασκευάστηκε η γέφυρα τα μεγαλύτερα πλοία στον κόσμο (τύπου Panamax) είχαν μήκος 295 μέτρα, πλάτος 32 και βάθος (κάτω από το επίπεδο της θάλασσας πλήρως φορτωμένα) 14. Το Dali ανήκει στην κατηγορία Super Post Panamax (PPX-2) που έχει μήκος 347, πλάτος 44 και βάθος 15 μέτρα. Ο όγκος ενός σύγχρονου πλοίου PPX-2 είναι σχεδόν διπλάσιος από τον όγκο του μεγαλύτερου πλοίου που υπήρχε στον κόσμο το 1977. Και το ίδιο και το βάρος που κουβαλάει.
Δεύτερον, γιατί η κίνηση στα λιμάνια έχει πολλαπλασιαστεί από τότε που χτίστηκε η γέφυρα. Η Φράνσις Σκοτ Κι δεν είναι η πρώτη γέφυρα που πέφτει ύστερα από σύγκρουση με πλοίο. Τον Μάιο του 1980 ένα φορτηγό πλοίο που παρασύρθηκε από μια ξαφνική ριπή του ανέμου είχε γκρεμίσει με παρόμοιο τρόπο την γέφυρα Σάνσινε Σκαιγουεϊ της Φλόριντα σκοτώνοντας 35 άτομα. Η νέα γέφυρα που κατασκευάστηκε στη θέση της είχε προστατευτικά γύρω από τους πυλώνες –όπως έχουν και όλες οι γέφυρες που κατασκευάζονται έκτοτε. Αλλά η γέφυρα της Βαλτιμόρης είχε κατασκευαστεί πριν από το δυστύχημα της Φλόριντα. Και κανένας δεν ενδιαφέρθηκε να την οχυρώσει –παρόλο που η κίνηση έχει πολλαπλασιαστεί από τότε και οι μηχανικοί είχαν προειδοποιήσει ότι οι ελιγμοί που αναγκάζονταν να κάνουν τα νέα τεράστια πλοία για να μπουν και να βγουν από το λιμάνι ήταν επικίνδυνοι.
Τρίτον γιατί όλα αυτά είναι αδιάφορα για αυτούς που παίρνουν τις αποφάσεις. Οι ανθρώπινες ζωές που μπορεί να χαθούν μετριούνται απλά και μόνο ως «κόστος ασφάλισης». Το ίδιο και οι υλικές συνέπειες. Οι ασφαλιστικές εταιρίες που ειδικεύονται σε αυτούς τους τομείς συνήθως θησαυρίζουν. Αν γίνει το «κακό» μπορεί και να χρεοκοπήσουν – αλλά τι έγινε, ο Τραμπ έχει χρεοκοπήσει τουλάχιστον 6 επιχειρήσεις του μέχρι τώρα αλλά συνεχίζει να είναι πάμπλουτος.
Έξι τουλάχιστον άνθρωποι -εργάτες συνεργείου συντήρησης- έχασαν τη ζωή τους από την κατάρρευση της γέφυρας της Βαλτιμόρης. Τα θύματα θα ήταν πολύ περισσότερα αν το πλήρωμα του πλοίου δεν είχε εκπέμψει σήμα κινδύνου και οι εργαζόμενοι δεν είχαν κλείσει την κυκλοφορία στη γέφυρα.
Στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας χρειάζεται συχνά προσπάθεια για να ξεχωρίσεις τους καλούς από τους κακούς. Στην πραγματική ζωή αυτό φαίνεται «δια γυμνού οφθαλμού».