Οι σχέσεις ανάμεσα στις μαφίες που λυμαίνονταν μια χώρα ή μια πόλη ήταν παραδοσιακά ταυτόχρονα «εχθρικές» και «φιλικές». Μπορούσαν να αλληλοσκοτώνονται για τον έλεγχο μιας γειτονιάς και να συνεργάζονται στην λεηλασία της διπλανής. Η διεθνής διπλωματία έχει εδώ και πολλές δεκαετίες ασπαστεί αυτή την αμοιβαία επωφελή τακτική που έχει γίνει το κυρίαρχο δόγμα και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
«Οι δυο ηγέτες», γράφει το ρεπορτάζ της Καθημερινής για την πρόσφατη επίσκεψη του Μητσοτάκη στην Άγκυρα, «συναντήθηκαν στη σκιά ανυποχώρητων ελληνοτουρκικών διαφορών, μέσα σε ένα κλίμα… ακανθώδους νηνεμίας, αναγνωρίζοντας ότι οι δύο χώρες μπορούν να συνεχίζουν να επιδιώκουν την ενίσχυση της μεταξύ τους συνεργασίας χωρίς όμως να θίγονται οι εκατέρωθεν νομικές θέσεις τους…». Ο ίδιος ο Μητσοτάκης επανέλαβε την ουσία του νέου δόγματος που κυριαρχεί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις στην κοινή συνέντευξη τύπου με τα παρακάτω λόγια: «Δίπλα στις διαπιστωμένες διαφωνίες μας μπορούμε να γράφουμε μια παράλληλη σελίδα με τις συμφωνίες μας».
Ψυχροπολεμικές διαφωνίες
Η λίστα των διαφωνιών είναι μεγάλη και παρά το «καλό κλίμα» των τελευταίων μηνών συνεχίζει να γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη. Τον Απρίλιο η Ελλάδα ανακήρυξε τη δημιουργία δυο «θαλασσίων πάρκων», ένα στο Ιόνιο και ένα στο Αιγαίο. Θεωρητικά ο στόχος της ανακήρυξης μιας θαλάσσιας περιοχής σε «πάρκο» έχει σαν στόχο την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος όχι μόνο από την εκούσια ρύπανση αλλά και από την ακούσια ρύπανση που προκαλούν οι κάθε λογής επενδύσεις. Οι πραγματικοί στόχοι της κυβέρνησης ήταν πολύ διαφορετικοί. Το Πάρκο του Αιγαίου, γράφει η Καθημερινή, «περιλαμβάνει περί τις 45 ακατοίκητες βραχονησίδες και τις θαλάσσιες ζώνες τους. Θα ξεκινάει από την Βελοπούλα και τη Φαλκονέρα στα δυτικά της Μήλου και θα φθάνει ανατολικά μέχρι τις νησίδες γύρω από τη Νίσυρο». Θα φτάνει στα τουρκικά παράλια, με άλλα λόγια.
Η Ελλάδα έχει κάνει από παλιά πολλές προσπάθειες να μετατρέψει το Αιγαίο σε «ελληνική θάλασσα», εξαφανίζοντας τις περιοχές που θεωρούνται διεθνή ύδατα, δηλαδή τις ζώνες μέσα από τις οποίες μπορεί να διεξάγεται ελεύθερα η ναυσιπλοΐα. Η μονομερής διεύρυνση του εναερίου χώρου «μας» από τα έξι στα δέκα μίλια (δεν αναγνωρίζεται από κανέναν) και οι απειλές για την επέκταση των χωρικών «μας» υδάτων από τα έξι στα δώδεκα μίλια σε αυτόν τον στόχο υπακούν. Αν το Αιγαίο γινόταν «ελληνική θάλασσα» τα βόρια τουρκικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας δεν θα επικοινωνούσαν πλέον με τα λιμάνια του νότου. Η Τουρκία έχει διαμηνύσει ότι θεωρεί casus belli (αιτία πολέμου) την επέκταση των χωρικών υδάτων στα δώδεκα μίλια. Και πολλές από τις βραχονησίδες τις οποίες ετοιμάζεται τώρα να «προστατέψει» ο Μητσοτάκης από τους «επενδυτές» δεν τις θεωρεί καν ελληνική επικράτεια.
Το πόσο ψεύτικες είναι οι οικολογικές ευαισθησίες του Μητσοτάκη δεν χρειάζεται να το επαναλάβουμε. Αρκεί ένα μόνο παράδειγμα: το «πάρκο του Ιονίου» περιλαμβάνει εκτός από όλα τα άλλα και τον Κυπαρισσιακό Κόλπο. «Στο οικόπεδο 10», γράφει η Καθημερινή, «έχουν ολοκληρωθεί οι σεισμικές έρευνες και αξιολογούνται τα αποτελέσματά τους ώστε να προσχωρήσει η ερευνητική γεώτρηση». Ακόμα και ο αρθρογράφος της Καθημερινής αναγκάζεται, λίγο πιο κάτω, μιλήσει για «πράσινη στάχτη για τα μάτια», δηλαδή για κινήσεις που έχουν σαν στόχο να διασκεδάσουν τις ανησυχίες του κόσμου για την καταστροφή του περιβάλλοντος από τις εξορύξεις.
Η Τουρκία «απάντησε» στην ελληνική κλιμάκωση με την μετατροπή της Μονής της Χώρας, ενός παλιού βυζαντινού μοναστηριού που ήταν μέχρι πρότινος μουσείο, σε τζαμί.
Η λίστα με τις συμφωνίες είναι σαφώς μικρότερη. Αλλά θα ήταν κανείς βαθιά γελασμένος αν πίστευε ότι αυτές έχουν να κάνουν σε οτιδήποτε με την ειρήνη και την ευημερία των δυο λαών.
Στην πρώτη γραμμή της «σελίδας των συμφωνιών» βρίσκεται το προσφυγικό –δηλαδή ο ρατσισμός σε βάρος των φτωχών και κατατρεγμένων που προσπαθούν να φτάσουν μέσα από τα ελληνοτουρκικά σύνορα στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του ίδιου του Μητσοτάκη είναι ο ένας από τους «δυο σημαντικούς τομείς στους οποίους έχουμε μετρήσιμα αποτελέσματα», δηλαδή δραστική μείωση των ροών (ο δεύτερος τομέας είναι ο τουρισμός).
Στην Άγκυρα ο Μητσοτάκης και ο Ερντογάν συμφώνησαν να βελτιώσουν τις σχέσεις των δυο χωρών σε δύο ακόμα τομείς: στην Υγεία και την πολιτική προστασία. Θετικό θα μπορούσε να πει κανείς. Οι φωτιές, οι πλημμύρες και οι σεισμοί είναι κοινή εμπειρία και στις δυο πλευρές του Αιγαίου και καλό είναι να τις αντιμετωπίζουμε μαζί. Η συνεργασία θα ήταν πράγματι θετική αν είχε σαν στόχο να κάνει την πολιτική προστασία πιο ισχυρή. Αλλά ο στόχος δεν είναι αυτός: ο στόχος είναι να μειωθούν ακόμα περισσότερο τα κονδύλια για την πολιτική προστασία και στις δυο πλευρές του Αιγαίου.
Όσο για την Υγεία η λέξη είναι απλά παραπλανητική: τις εξαγωγές φαρμάκων εννοούν, όχι την υγεία του κόσμου. Το μοναδικό απτό αποτέλεσμα, άλλωστε, μέχρις στιγμής του νέου «καλού κλίματος» των σχέσεων ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα ήταν η ίδρυση του Ελληνοτουρκικού Επιχειρηματικού Συμβουλίου και η πραγματοποίηση του «πολύ επιτυχημένου» (με τα λόγια του Μητσοτάκη) επιχειρηματικού φόρουμ στην Κωνσταντινούπολη.