Γύρο εκδηλώσεων για την «Επικαιρότητα του Μαρξισμού σήμερα» οργανώνει το ΣΕΚ στις Σχολές. Πρώτη ήταν η Φιλοσοφική Αθήνας την Τετάρτη 29/3.
«Τη συζήτηση άνοιξε ο Λέανδρος Μπόλαρης από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο ενώ η καθηγήτρια Άννα Λάζου έστειλε γραπτώς την τοποθέτησή της καθώς για λόγους υγείας δεν μπόρεσε να παρευρεθεί. Έγινε καλή κουβέντα σχετικά με την επικαιρότητα των επαναστατικών ιδεών σε σύνδεση με το αγωνιστικό κλίμα που έχει διαμορφωθεί στις σχολές μετά το μεγάλο κίνημα των καταλήψεων, τη διεθνή φοιτητική Ιντιφάντα αλλά και τη νέα ήττα της ΔΑΠ και τη νίκη των αριστερών δυνάμεων στις πρόσφατες φοιτητικές εκλογές» μεταφέρει η Πηνελόπη, φοιτήτρια της σχολής: «Ο μαρξισμός δεν αφορά μόνο το μακροπρόθεσμο, το μακρινό, αλλά το τώρα. Εξηγεί το πως (δεν) λειτουργεί ο καπιταλισμός, προτείνει το πώς και ποιος μπορεί να τον ανατρέψει και προσφέρει τα εργαλεία για να παλέψουμε καθημερινά». Δίπλα μπορείτε να διαβάσετε την τοποθέτηση της Άννας Λάζου.
Τη Δευτέρα 3/6 έγινε αντίστοιχη εκδήλωση στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. «Η εκδήλωση ήταν επιτυχημένη. Με ομιλητές την Λίλιαν Μπουρίτη από την Κίνηση για την Απεργιακή 8 Μάρτη και τον Σταύρο Φατούρο καθηγητή πληροφορικής στην Σχολή Μηχανικών, η συζήτηση για τις επαναστατικές ιδέες του μαρξισμού απλώνονται στους φοιτητές του ΠΑΔΑ για άλλη μια φορά με μια πολύ καλή ανταπόκριση» τονίζει το μήνυμα που μας έστειλε το Νοέλ. «Συζητήθηκε η σύνδεση του δολοφονικού καπιταλιστικού συστήματος με τον σεξισμό, με τον ρατσισμό και την ομοφοβία μέσα από μια σειρά επιχειρημάτων όπως είναι η στάση της κυβέρνησης για τις γυναικοκτονίες, για το ναυάγιο της Πύλου, και για την δολοφονία του Ζακ».
Οι συζητήσεις θα συνεχιστούν την Τετάρτη 5/6 στις 2:30μμ στη Νομική της Αθήνας με ομιλητές τον Λέανδρο Μπόλαρη και τον πανεπιστημιακό Νίκο Στραβελάκη.
Ο Μαρξισμός στο προσκήνιο
Σήμερα περισσότερο από ποτέ ο Marx και ο μαρξισμός βρίσκονται στο προσκήνιο των αγώνων για την κοινωνική αλλαγή. Η μαρξιστική φιλοσοφία που θέτει στο κέντρο της την επιστημονική εξήγηση και γνώση της πραγματικότητας και της θέσης του ανθρώπου στον κόσμο και στην κοινωνία είναι εδώ για να μας θυμίσει την ανάγκη για ξεπέρασμα των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων με την υπεύθυνη και συνειδητή συμμετοχή και πρακτική μας προσπάθεια σε αυτήν την κατεύθυνση, ως τη μόνη οδό προς ένα δικαιότερο κόσμο και μια αξιοβίωτη ζωή.
Να θυμηθούμε λοιπόν ότι σήμερα στη χώρα μας αντιμετωπίζουμε την αλματώδη επιτάχυνση της ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης, την μετατροπή της σε εμπόρευμα, ενώ, ταυτόχρονα, βλέπουμε την περαιτέρω και συνεχιζόμενη υποβάθμιση των πτυχίων αλλά και των συνθηκών σπουδών. Εις βάρος βέβαια της μεγάλης πλειοψηφίας των φοιτητών, της κοινωνίας, της επιστήμης. Η ιδιωτικοποίηση της δημόσιας εκπαίδευσης, πλήττει την ίδια τη γνώση, με τη σημασία της ελεύθερης και ανεμπόδιστης πρόσβασης όλων στο αγαθό της Παιδείας, ενισχύοντας τους ταξικούς φραγμούς, στην ανώτατη και γενικά υψηλού επιπέδου εκπαίδευση που επιτρέπουν οι κατακτήσεις του πολιτισμού. Ιδιαίτερα πλήττονται σε αυτήν την κατάσταση οι απόφοιτοι των φιλοσοφικών-φιλολογικών σχολών, οι οποίες, εξαιτίας της κρίσης των ανθρωπιστικών σπουδών, σταδιακά περιθωριοποιούνται. Στις συνθήκες αυτές, επιδεινώνεται η θέση χιλιάδων μόνιμων και αναπληρωτών/τριών εκπαιδευτικών, αφού, ταυτόχρονα, εμπορευματοποιείται η απόκτηση επιπλέον, εκτός του βασικού πτυχίου, προσόντων και πιστοποιήσεων.
Να θυμηθούμε λοιπόν ότι η σκέψη του Marx στην καρδιά του 19ου αιώνα υπήρξε απότοκος τόσο των αρχών του Διαφωτισμού όσο και του επαναστατικού πνεύματος της εποχής του, αλλά και μετασχηματιστής της ανθρωπιστικής αρχαιογνωσίας του ίδιου του Marx, ασκώντας κριτικό έλεγχο στην αστική πολιτική οικονομία και στην κυρίαρχη αλλοτρίωση της ουσίας της ανθρώπινης ύπαρξης στο κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Ενώ η αστική φιλοσοφία προβάλλει το υποκείμενο και το άτομο ως τον αποκλειστικό φορέα και τελικό αποδέκτη των αξιών του πολιτισμού, η μαρξιστική σκέψη δείχνει προς την ολότητα του συστήματος που εξηγεί μέσω νόμων το γίγνεσθαι σε ιστορικό και κοινωνικό επίπεδο. Άρα και η πράξη όπως και κάθε αγώνας παίρνουν τις διαστάσεις της συλλογικής ταξικής πάλης για να φέρουν θετικό αποτέλεσμα ανατροπής των αιτιών της αλλοτρίωσης που είναι συγκεκριμένες και αντικειμενικά γνώσιμες βάσει των ιστορικοϋλιστικών νόμων που διέπουν την πραγματικότητα.
Ο καθένας μπορεί να ‘φωτιστεί’ με τη μαρξιστική φιλοσοφία και να γνωρίσει τις αιτίες της δυστυχίας του, κι έτσι να βρει πρακτικά τους τρόπους καλυτέρευσης της ζωής του όχι ως άτομο, όχι ως ιδεατή ύπαρξη ή αφηρημένο υποκείμενο αλλά ως πραγματικό, βιολογικό και πρακτικό όν που είναι σε θέση να δημιουργήσει και να αναδημιουργήσει τον εαυτό του – επαναστατικά – μέσα στην κοινωνία, με σώμα και ψυχή. Με αυτήν την έννοια η μαρξιστική φιλοσοφία είναι ταυτόχρονα χειραφετητική και απελευθερωτική, ενώ βοηθάει να κατανοήσουμε την προοπτική και τα όρια της ανθρώπινης ευθύνης μας απέναντι στο μη-ανθρώπινο – στη φύση και στα ζώα – καθώς αποτελούμε μέρος τους. Τα όρια και τις προοπτικές της τεχνολογικής μας ανάπτυξης ακόμη.
Σοσιαλιστικό σύστημα
Πέρα από φοβιστική ηθικολογία διάχυτη σήμερα ως παθητική αντίδραση στις κρίσεις του καπιταλισμού, ο μαρξισμός βοηθάει να διαγράψουμε τη σωστή πορεία ελέγχου της τεχνολογίας ή της λεγόμενης τεχνητής νοημοσύνης στην κατεύθυνση της δίκαιης κατανομής του πλούτου και των αγαθών. Κατά τη γνώμη μου η κατεύθυνση αυτή που υλοποιείται σε σοσιαλιστικό κοινωνικό σύστημα, δεν πρέπει να συγχέεται με τα υπαρξιστικά προτάγματα του νιτσεϊσμού ή με τις υποσχέσεις για καθαρή κριτική σκέψη και αυτόνομη πράξη του σύγχρονου μεταμοντερνιστικού χάους. Το καθρέφτισμα της γυμνής εξαθλίωσης του ανθρώπου που ορισμένα σύγχρονα ρεύματα διακηρύσσουν ως φιλοσοφική υπέρβαση προάγουν την παθητικότητα στη νέα γενιά και στην αποποίηση της ευθύνης μας για την αλλαγή του κόσμου.
Αλλά και στα άλλα ζητήματα κοινωνικής χειραφέτησης που απασχολούν σήμερα το λαό και την οικογένεια, όπως η βία, η ισότητα των φύλων, η σεξουαλική ελευθερία, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο κεντρικός κορμός της αντιμετώπισής τους είναι η θέση του Karl Marx ότι η σύγχρονη μορφή της πατριαρχικής οικογένειας είναι μια μικρογραφία των ταξικών ανταγωνισμών που αναπτύχθηκαν ήδη από την προϊστορία σε μεγάλη κλίμακα και στην κοινωνία. Ενώ ο Marx βέβαια δεν αναπτύσσει μια κοινωνική θεωρία για το φύλο και τέτοια ζητήματα, πέρα από σποραδικές παρατηρήσεις και σκέψεις, ωστόσο από αυτόν τίθενται οι μεθοδολογικές προϋποθέσεις για μελλοντικές συναρπαστικές θεωρήσεις που οδηγούν στον οικονομικό καθορισμό ως τον κυριότερο παράγοντα εκδήλωσης της έμφυλης βίας.
Αλλά και η γενική ανθρωπολογική κατεύθυνση της σκέψης του Marx που ερμηνεύει την ανθρώπινη κοινωνική συμπεριφορά εφαρμόζοντας την αρχή της αλλοτρίωσης μέσα στο κοινωνικοοικονομικό καπιταλιστικό σύστημα συντέλεσε καθοριστικά στην επεξεργασία των σύγχρονων θεωριών μορφών δουλικής κυριαρχίας κι εκμετάλλευσης γενικότερα φύλου από φύλο. Στο γνωστό κριτικό δοκίμιο του Friedrich Engels (1884) – Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους – εφαρμόζεται η λογική της μαρξικής οικονομικής θεωρίας πιο συστηματικά. Στην κατάσταση των γυναικών επομένως, ο Engels συνδέει την «παγκόσμια ιστορική ήττα του γυναικείου φύλου» με την επιθυμία των αρσενικών να παρακάμψουν τις γυναίκες, κληροδοτώντας την ιδιοκτησία τους (αρχικά, κοπάδια οικόσιτων ζώων) στα παιδιά τους. Στο μαρξισμό, με άλλα λόγια, η νόμιμη οικογενειακή δομή εμπερικλείει την εκμετάλλευση ως την ανταλλαγή υπηρεσιών εντός της οικογένειας όπως και στη δουλοκτησία. Η χρήση και ανάλυση της έννοιας της ατομικής ιδιοκτησίας και η ιδιοποίησή της από τους άνδρες, δηλαδή, είναι τα κεντρικά ιστορικά γεγονότα από τα οποία προέκυψε η σύγχρονη κοινωνική τάξη και η συστηματική έμφυλη βία.
Σε αυτό το εξηγητικό μοντέλο, οι γυναίκες εξαρτώμενες από την οικονομία, που τελικά ορίζεται ως η ιδιοκτησία των πατέρων ή των συζύγων, υπόκεινται στη βία που συνοδεύει το καθεστώς των σκλάβων. Μεταφέροντας αυτήν την πυρηνική εκμεταλλευτική σχέση στο πεδίο της ψυχολογίας, της σχέσης του ανθρώπου με τον εαυτό του και τις ανάγκες του, αναγνωρίζουμε τις αιτίες πολλών σύγχρονων προβλημάτων, που μας δυναστεύουν, όπως οι εξαρτήσεις και η ψυχική υγεία, στη συστημική επιβολή και διαιώνιση των οικονομικών ανισοτήτων που τείνουν να παγιώνουν τους ισχυρούς στην ίδια θέση ακινητοποιώντας και καθηλώνοντας κάθε ψυχική βούληση και κάθε δυναμική για την ανατροπή τους.
Γι’ αυτό είναι επίκαιρος ο μαρξισμός και μάλιστα ο κλασικός μαρξισμός και δεν πρέπει να απουσιάζει από τα προγράμματα σπουδών, και όχι μόνο των οικονομικών τμημάτων ή των τμημάτων ιστορίας, αλλά και σε όλες τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Οι νεότερες και μεταμοντέρνες εξελίξεις του μαρξισμού ας κρίνονται με βάση την ιστορική τους πηγή σε ακαδημαϊκά προγράμματα σπουδών ή σε διαδικασίες αυτομόρφωσης. Ευχαριστώ για την πρόσκληση. Καλούς αγώνες.