Σε μια πολύ σημαντική νέα έκδοση προχωράει το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο. Πρόκειται για την ελληνική μετάφραση του τελευταίου βιβλίου του Άλεξ Καλλίνικος «Η νέα Εποχή της Καταστροφής» που θα κυκλοφορήσει στις 5 Ιούλη, στο ξεκίνημα του τριήμερου φεστιβάλ επαναστατικών ιδεών «Μαρξισμός 2024 - Εργατική Εναλλακτική στον Καταστροφικό Καπιταλισμό».

Όλες οι πλευρές αυτού του καταστροφικού καπιταλισμού αναλύονται εμπεριστατωμένα από τον συγγραφέα στις 300 σελίδες του βιβλίου. Ο ίδιος ο τίτλος του είναι μια έμμεση σύγκριση με αυτό που ο μαρξιστής ιστορικός Έρικ Χόμπσμπαουμ αποκαλεί «εποχή της καταστροφής» στο βιβλίο του «Η Εποχή των Άκρων», την προηγούμενη κρίση τέτοιων διαστάσεων, ανάμεσα στο 1914 και το 1945, που σημαδεύτηκε από δυο παγκόσμιους πολέμους, τη Μεγάλη Ύφεση και το Ολοκαύτωμα. Ο Καλλίνικος επιχειρηματολογεί ότι και σήμερα ο κόσμος ζει στη σκιά της καταστροφής και η ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με νέες υπαρξιακές απειλές: την πανδημία Covid-19, τις ανεξέλεγκτες πυρκαγιές και τα άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα τα οποία προκαλεί η επιταχυνόμενη κλιματική αλλαγή και τον κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου μετά τον πόλεμο «δι’ αντιπροσώπων» ΝΑΤΟ-Ρωσίας στην Ουκρανία, τη γενοκτονική επίθεση του Ισραήλ εναντίον του λαού της Παλαιστίνης. Η εξαίρεση, όπως λέει, γίνεται κανόνας. Η καταστροφή πλέον δεν είναι κάτι το σπάνιο, γίνεται κανονικότητα.

Όλα αυτά, υπογραμμίζει, έχουν κοινή αιτία μια πολυδιάστατη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος το οποίο φτάνει στα όριά του, ωθώντας σε μια κοινωνική κατάρρευση. Πλευρές αυτής της πορείας προς την καταστροφή είναι η αυξανόμενη καταστροφή της φύσης και η υποβάθμιση της εργασίας, μια παγκόσμια οικονομία σε στασιμότητα από την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι εντεινόμενοι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί ανάμεσα στις ΗΠΑ, την Κίνα και τη Ρωσία, η κλιμάκωση της σεξιστικής καταπίεσης και των ρατσιστικών επιθέσεων, η κρατική καταστολή, η άνοδος της ακροδεξιάς και η απειλή του φασισμού.

Στηριγμένος στην ανάλυση του Μαρξ –αλλά και φέρνοντάς την στο σήμερα με την αξιοποίηση της συνεισφοράς του Λένιν, του Γκράμσι, του Τρότσκι, του Αντόρνο, του Λούκατς, του Αλτουσέρ, του Σαρτρ, της Λούξεμπουργκ, του Χάρμαν, του Φουκώ κ.ά.– συνδέει όλες τις πλευρές της σημερινής «πολυκρίσης» του συστήματος: βιολογικής, οικονομικής, γεωπολιτικής, πολιτικής, ιδεολογικής.

To Κεφάλαιο 1 (“Προθάλαμος στο παρόν”) αποτελεί ένα πρελούδιο, όπου αναλύεται η πρωτύτερη «εποχή της καταστροφής», που χρησιμεύει ως ορόσημο για την κατανόηση του παρόντος. Όχι, όπως υπογραμμίζει ο Καλλίνικος, επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται, αλλά επειδή μας βοηθάει να εντοπίσουμε τι είναι διαφορετικό στο παρόν και επίσης τι είναι (ή μπορούσε να είναι) το ίδιο. 

Το Κεφάλαιο 2 (“Η καταστροφή της φύσης”) διερευνά «τη σχέση ανάμεσα στην εργασία και τη φύση, η οποία αποτελεί το θεμέλιο κάθε κοινωνικού σχηματισμού,˙οι μετασχηματισμοί αυτής της σχέσης εκφράζονται στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων της ανθρωπότητας». Το κυρίαρχο γνώρισμα της διαρκούς καταστροφής σήμερα είναι η επιταχυνόμενη καταστροφή της φύσης από τα μέσα του εικοστού αιώνα και οι όλο και πιο επικίνδυνες συνέπειές της –η έλευση του κλιματικού χάους και ο Covid-19.

Στασιμότητα

Το Κεφάλαιο 3 (“Οικονομική στασιμότητα”) εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής που συγκροτούνται από τους ανταγωνισμούς ανάμεσα στην εργασία και το κεφάλαιο κι ανάμεσα στα ανταγωνιστικά κεφάλαια, αποτελούν τη βάση για τον συνδυασμό της ακραίας οικονομικής αστάθειας με το φαινόμενο της στασιμότητας που από το 2007-8 έχει πλέον κυριαρχήσει στον παγκόσμιο καπιταλισμό.

Το Κεφάλαιο 4 (“Παρακμή της ηγεμονίας και γεωπολιτικός ανταγωνισμός”) είναι αφιερωμένο στην ανάλυση του ιμπεριαλισμού, ο οποίος αναδύεται με τη διασταύρωση του οικονομικού και πολιτικού ανταγωνισμού που αναπτύσσεται στον καπιταλισμό. «Στις μέρες μας αυτός ο ανταγωνισμός λαμβάνει τη μορφή αυξανόμενων γεωπολιτικών αντιπαλοτήτων σε συνδυασμό με μια αυξανόμενη υπερεθνική οικονομική ολοκλήρωση».

Το Κεφάλαιο 5 (“Εξέγερση και Αντίδραση”) καταπιάνεται με αυτό που ο Μαρξ ονομάζει «νομικό και πολιτικό εποικοδόμημα». Η αλληλεπίδραση ανάμεσα στη γεωπολιτική αστάθεια και την άνοδο της ακροδεξιάς είναι ένα βασικό θέμα αυτού του κεφαλαίου το οποίο αναλύει το σύγχρονο φάσμα του ρατσισμού και του ανοιχτά εκφρασμένου φασισμού. 

Στο Κεφάλαιο 6 (“Τραβώντας το φρένο εκτάκτου ανάγκης”), εξετάζονται οι εναλλακτικές συλλογικού δημοκρατικού προγραμματισμού της οικονομίας και της κοινωνίας. Ο Άλεξ Καλλίνικος καταλήγει στο τέλος του βιβλίου (στο υποκεφάλαιο με τίτλο “Ανάμεσα στην καταστροφή και την επανάσταση”): 

«Πλέον, η διαπίστωση ότι ο υφιστάμενος ανθρώπινος πολιτισμός δεν είναι βιώσιμος, δεν επιδέχεται αμφισβήτηση. Αυτό που αμφισβητείται περισσότερο είναι η θέση ότι η ουσιαστική προϋπόθεση για να γίνει βιώσιμος είναι η απαλλαγή του κόσμου από τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Όμως, αυτό ακριβώς υποστηρίζω… Το βάρος της κατάρρευσης πέφτει στους ώμους των εργαζομένων και των φτωχών… Όσο περισσότερο αυτοί και αυτές που έχουν πληγεί αναγνωρίζουν τη δεινή τους θέση και το γεγονός ότι την μοιράζονται πολλοί άλλοι και άλλες, τόσο περισσότερο είναι πιθανό να οδηγηθούν σε διαμαρτυρίες και, το σημαντικότερο, σε οργάνωση. Μέσα από την ανάπτυξη μορφών αυτό-οργάνωσης από τους εργάτες και τους φτωχούς μπορεί να προκύψει η βάση μιας νέας κοινωνίας. 

Ο πολυδιάστατος χαρακτήρας της κρίσης που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα τείνει να δημιουργεί ρήγματα που αντιπροσωπεύουν ταυτόχρονα την καταστροφή και τη δυνατότητα εξέγερσης. Η διαλεκτική της επανάστασης και της αντεπανάστασης θα συνεχίσει να εκτυλίσσεται. Το να προσπαθήσουμε να προβλέψουμε τις πιθανότητες για το αν οι εκρήξεις θα εξελιχθούν σε επαναστάσεις πλήρους κλίμακας οι οποίες θα επιβιώσουν και θα εξαπλωθούν είναι μάταιο. Όπως το έθεσε ο μεγάλος Ιρλανδός μαρξιστής Τζέιμς Κόνολι στην αρχή της πρώτης Εποχής της Καταστροφής: “Οι μόνοι αληθινοί προφήτες είναι εκείνοι που χαράζουν το μέλλον που αναγγέλλουν”».