Δεν είναι πολλές οι ευκαιρίες για τους μαχητικούς εργάτες/ριες, τους επαναστάτες/ριες και το σύνολο της Αριστεράς να συναντηθούν και να συζητήσουν για τους αγώνες που είναι σε εξέλιξη εγχώρια και διεθνώς, τις εμπειρίες και τα παραδείγματα από προηγούμενες μάχες, τη στρατηγική και την προοπτική που προτείνουν οι ιδέες του επαναστατικού μαρξισμού. Το Φεστιβάλ ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ καταφέρνει να το κάνει αυτό σε ετήσια βάση, με επιτυχία και συνέπεια εδώ και 36 χρόνια.
Εκκίνηση σε αυτή την πορεία δόθηκε το 1988 όταν η Οργάνωση Σοσιαλιστική Επανάσταση, πρόγονος του σημερινού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος, οργάνωσε ένα τριήμερο εκδηλώσεων με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από τον Μάη ’68. Ήταν ένα θαρραλέο εγχείρημα. Ο κρατικός καπιταλισμός στις χώρες που αυτοαποκαλούνταν σοσιαλιστικές κατέρρεε. Το ΠΑΣΟΚ κόντευε να κλείσει μια δεκαετία από την πανηγυρική εκλογή του και ήδη είχε διαψεύσει πολλές από τις προσδοκίες του κόσμου. Το ΚΚΕ σε λίγο θα έμπαινε σε συγκυβέρνηση με τη Νέα Δημοκρατία και θα έχανε τη νεολαία του. Κυριαρχούσε το αφήγημα ότι ο μαρξισμός και ο σοσιαλισμός έχουν πεθάνει. Οι υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού έβγαιναν επιθετικά και υποστήριζαν ότι η αγορά είναι μονόδρομος. Μεγάλα τμήματα της αριστεράς είτε προσαρμόζονταν σε αυτές τις ιδέες είτε έπεφταν στη μαύρη απαισιοδοξία. Η Οργάνωση Σοσιαλιστική Επανάσταση οργάνωσε ένα φεστιβάλ κόντρα στο ρεύμα για να υπερασπίσει την επικαιρότητα του Μάη και των επαναστατικών ιδεών. Και αυτή την προσπάθεια συνέχισε τα επόμενα χρόνια.
Η προσπάθεια της ΟΣΕ δε διαψεύστηκε. Οι μεγάλες κόντρες δεν άργησαν να έρθουν τα επόμενα χρόνια. Η διακυβέρνηση του Μητσοτάκη την περίοδο ’90-’93 έπαιξε το χαρτί του εθνικισμού για το «Μακεδονικό» και των ιδιωτικοποιήσεων. Νόμιζε ότι έπαιζε χωρίς αντίπαλο. Η εμβληματική πλέον απεργία διαρκείας στα λεωφορεία της Αθήνας, η νικηφόρα απεργία της ΕΑΣ, έδειξε ποιος είναι ο αντίπαλος. Οι ιδέες του διεθνισμού, απαραίτητο αντίδοτο στα εθνικιστικά συλλαλητήρια, και η οργάνωση της μάχης για να νικήσει η απεργία της ΕΑΣ ξεδιπλώθηκαν τόσο στις πύλες των αμαξοστασίων όσο και στα αμφιθέατρα που φιλοξενούσαν το Φεστιβάλ Μαρξισμός. Εκεί που την ίδια στιγμή γινόταν η προσπάθεια για τον προσανατολισμό και τον ιδεολογικό εξοπλισμό της αριστεράς μετά την κατάρρευση του κρατικού καπιταλισμού.
Η επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1993 διέψευσε όλες τις ελπίδες για κατάργηση των νεοφιλελεύθερων μέτρων της προηγούμενης κυβέρνησης. Σύντομα το “εκσυχρονιστικό” ΠΑΣΟΚ του Σημίτη έγινε δυσδιάκριτο από τη νεοφιλελεύθερη ΝΔ. Από τότε και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '90, το Φεστιβάλ ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ έδινε τη μάχη ενάντια στις ιδέες της δεξιάς σοσιαλδημοκρατίας που διακήρυττε ότι η ένταξη στην ΟΝΕ και το ευρώ ήταν “μονόδρομος”, ότι το μόνο στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε είναι στην “ευρωπαϊκή προοπτική” της χώρας και μια “αγορά με ανθρώπινο πρόσωπο”. Οι εργάτες του Σκαραμαγκά το 1995, οι απεργοί καθηγητές και οι απεργοί της Ιονικής το 1998, κάθε αγώνας που έδινε η εργατική τάξη και η νεολαία ενάντια σε αυτό το ψεύτικο ρεαλισμό σημάδευε τις συζητήσεις του Φεστιβάλ. Το ίδιο και η κουβέντα που άνοιγε για την εναλλακτική στη χρεοκοπία της σοσιαλδημοκρατίας.
Προσανατολισμός στον αντικαπιταλισμό
Η έκρηξη του Σιάτλ το 1999 θα σημάδευε τη συνέχεια. Για πολύ κόσμο το «τέλος της ιστορίας» και η «οριστική νίκη του καπιταλισμού» δεν φτούραγε πια. Ξεκίναγε μια περίοδος που εκατομμύρια αγωνιστές θα έβγαιναν στους δρόμους όλου του πλανήτη βάζοντας στο στόχαστρο το ίδιο το σύστημα και βασικούς θεσμούς του, την Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τους G8, την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα όπως και οι αδελφές οργανώσεις του σε όλο τον κόσμο ρίχτηκαν στην οργάνωση αυτού του κινήματος. Το Φεστιβάλ ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ήταν βασικό εργαλείο σε αυτή την προσπάθεια. Τόσο όσον αφορά την ίδια την οργάνωση των διεθνών διαδηλώσεων όπως αυτές στην Πράγα το 2000, στη Γένοβα το 2001, στη Θεσσαλονίκη το 2003, όσο και στη συζήτηση που γινόταν στο εσωτερικό του κινήματος για τον προσανατολισμό του στον αντικαπιταλισμό, την επαναστατική προοπτική με κέντρο την εργατική τάξη, σε αντιπαράθεση με τις ιδέες της αυτονομίας και του ρεφορμισμού. Η αντιπαράθεση είναι διαχρονικά στις επιδιώξεις του Φεστιβάλ. Η επιμονή στις ιδέες και τα επιχειρήματα του επαναστατικού μαρξισμού δεν σήμαινε μονολόγους για την ορθότητά τους αλλά διάλογο με τις αντίθετες απόψεις τόσο σε επίπεδο πάνελ όσο και στις συζητήσεις που ακολούθουσαν.
Ταυτόχρονα με την έκρηξη του διεθνούς αντικαπιταλιστικού κινήματος του Σιάτλ και της Γένοβα, ξεκίναγε και η μεγάλη εκστρατεία του ιμπεριαλισμού στη Μέση Ανατολή, με τους πολέμους του Μπους και των συμμάχων του στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Η απάντηση που πήρε από το παγκόσμιο αντιπολεμικό κίνημα έφτασε να χαρακτηρίζεται ως «η νέα υπερδύναμη» από μεγάλες αστικές εφημερίδες. Το φεστιβάλ βρέθηκε στο κέντρο της συζήτησης για τον πόλεμο, τον ιμπεριαλισμό, την πάλη ενάντια στην ισλαμοφοβία. Πρωτοστάτησε εκείνα και όλα τα επόμενα χρόνια στο να φέρει τη φωνή του διεθνούς αντικαπιταλιστικού και αντιπολεμικού κινήματος στην Ελλάδα με καλεσμένους ομιλητές από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, την Ιταλία μέχρι το ίδιο το Ιράκ, το Λίβανο, την Παλαιστίνη αλλά και τη Λατινική Αμερική των εξεγέρσεων και της σύγκρουσης με τα πραξικοπήματα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού.
Σε αυτά τα φεστιβάλ διαμορφώθηκε και ένα σημαντικό κομμάτι της νεολαίας που συγκρούστηκε στη συνέχεια με την κυβέρνηση του Καραμανλή. Δεκάδες αγωνιστές κι αγωνίστριες που έπαιξαν βασικό ρόλο στο μεγάλο κίνημα των φοιτητικών καταλήψεων του 2006-2007, είχαν περάσει από τις συζητήσεις του Μαρξισμού τα προηγούμενα χρόνια και συνέχισαν. Οι συζητήσεις στο Φεστιβάλ τον Ιούλη του 2006 για την αποτίμηση και τη συνέχεια μετά τις καταλήψεις του προηγούμενου τριμήνου συσπείρωσαν φοιτητές/ριες από όλο το φάσμα της αριστεράς που έδινε τη μάχη και βοήθησε να συνεχίσει το κίνημα στον επόμενο γύρο καταλήψεων. Αντίστοιχα και οι συζητήσεις που ήδη είχαν ανοίξει κατά τη διάρκεια του φοιτητικού κινήματος για την ενωτική δράση της αντικαπιταλιστικής αριστεράς είχαν το χώρο τους στους Μαρξισμούς εκείνης της περιόδου, παίζοντας σημαντικό ρόλο για τη συζήτηση και το προχώρημα πρωτοβουλιών όπως η ενότητα Πρωτοβουλίας ΓΕΝΟΒΑ και ΕΑΑΚ, η συγκρότηση της ΕΝΑΝΤΙΑ και στη συνέχεια της ΑΝΤΑΡΣΥΑ.
Ήταν η απαραίτητη προτετοιμασία για τους σεισμούς που έρχονταν. Η νέα δεκαετία σημαδεύτηκε από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, τις μνημονιακές επιθέσεις αλλά και έναν ξεσηκωμό που σήμαινε γιγάντιες πανεργατικές απεργίες και τεράστιους κλαδικούς αγώνες που έφταναν να ρίχνουν κυβερνήσεις. Η Αριστερά και το κίνημα χρειάζονταν από τη μια τα εργαλεία να εξηγήσουν την κρίση, από την άλλη οι εργατικοί αγώνες χρειάζονταν προβολή, οργάνωση και συμπαράσταση. Το Φεστιβάλ ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ πρόσφερε και τα δύο. Οι συζητήσεις με τον Ντέιβιντ Χάρβει και τον Μάικλ Ρόμπερτς για το Κεφάλαιο και την οικονομική κρίση έφτασαν να γεμίζουν ασφυκτικά τα αμφιθέατρα, την ίδια ώρα που μεγάλοι εργατικοί αγώνες όπως η κατάληψη της ΕΡΤ, η μάχη των καθαριστριών του Υπουργείου Οικονομικών, οι απεργοί της Ιντρακόμ κι εκατοντάδες ακόμα είχαν την τιμητική τους στο πρόγραμμα των συζητήσεων.
Μέσα σε μια τέτοια περίοδο αναβρασμού, δεν γινόταν να λείπει η συζήτηση για την προοπτική της Αριστεράς. Ο ΣΥΡΙΖΑ δυνάμωνε δημοσκοπικά κι εκλογικά υποσχόμενος «ελπίδα», ικανοποίηση των εργατικών αιτημάτων και «σκίσιμο των μνημονίων από την πρώτη μέρα». Μπορεί μετά από δέκα χρόνια να ξέρουμε ότι αυτό κατέληξε στο ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ το καλοκαίρι του 2015, στην υπογραφή νέου μνημονίου, φτάνοντας βήμα-βήμα στον Κασσελάκη και τα σενάρια ενοποίησης με το ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο από τότε φούντωνε η συζήτηση ότι η προοπτική της νίκης δεν είναι ο κοινοβουλευτικός δρόμος του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά η επιβολή μέσα από τους εργατικούς αγώνες των αντικαπιταλιστικών διεκδικήσεων, της διαγραφής του χρέους, της κρατικοποίησης των τραπεζών, του εργατικού ελέγχου, της απαγόρευσης των απολύσεων, της ρήξης με την ΕΕ και το ΔΝΤ. Κι αυτή η συζήτηση ήταν βασική στα Φεστιβάλ Μαρξισμός κάθε χρόνο, με καλεσμένους αγωνιστές/ριες από τα ίδια τα κόμματα της ρεφορμιστικής αριστεράς αλλά και την αριστερά διεθνώς, το NPA της Γαλλίας, τη Die Linke της Γερμανίας, το Bloco της Πορτογαλίας. Έπαιξε ρόλο στο να κρατήσει προσανατολισμένο ένα ολόκληρο κομμάτι αγωνιστών/ριών απέναντι στις πιέσεις που έβαζε ο «εύκολος» κοινοβουλευτικός δρόμος αλλά και να ανοίξει τη συζήτηση για το «τι έφταιξε» με νέο κόσμο που αποδεσμευόταν από τα ρεφορμιστικά κόμματα μετά τη διάψευση των προσδοκιών.
Ενάντια σε ρατσισμό και σεξισμό
Το Φεστιβάλ Μαρξισμός φέρει και σημαντικό μερίδιο της μάχης με τον ρατσισμό και τους φασίστες. Μέχρι να φτάσουμε στην ιστορική 7 Οκτώβρη του 2020 και την καταδίκη της Χρυσής Αυγής χρειάστηκε ο αδιάκοπος υπερδεκαετής αγώνας ενάντια στις ναζιστικές συμμορίες σε κάθε γειτονιά, η επιμονή στη δίκη και την καταδίκη τους, η σύγκρουση με τις ρατσιστικές καμπάνιες των κυβερνήσεων χέρι-χέρι με τα συνδικάτα και τις κοινότητες μεταναστών. Όλη αυτή η προσπάθεια συμπυκνωνόταν στις αντίστοιχες συζητήσεις του Μαρξισμού προκειμένου να μπαίνουν τα επόμενα βήματα χρόνο με το χρόνο.
Αντίστοιχα δεν λείπουν ποτέ από το πρόγραμμα του Φεστιβάλ οι συζητήσεις ενάντια στο σεξισμό και την πάλη για την απελευθέρωση των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ. Οι ρίζες της καταπίεσης, πώς κερδίζουν από αυτή τα αφεντικά, γιατί αφορά συνολικά την εργατική τάξη, ποια είναι η απάντηση, ήταν ζητήματα που εξόπλισαν το κίνημα τόσο σε θεωρητικό επίπεδο, όσο και σε πρακτικό όπως την οργάνωση της 8 Μάρτη ως μέρα γενικής απεργίας των συνδικάτων ή τις παρεμβάσεις της αντικαπιταλιστικής αριστεράς στα Pride και την καμπάνια για να καταδικαστούν οι δολοφόνοι του Ζακ Κωστόπουλου.
Ακόμα και τα χρόνια της πανδημίας και των λοκντάουν το Φεστιβάλ Μαρξισμός δεν σταμάτησε να δίνει το παρών. Ήταν απαραίτητη η συζήτηση για τα πρωτόγνωρα γεγονότα που συνέβαιναν και χρειάζονταν οι αντικαπιταλιστικές απαντήσεις. Βοήθησε τον κόσμο του κινήματος να μη σταματήσει να συγκρούεται με την κυβέρνηση του Μητσοτάκη και να συνεχίζει μέχρι σήμερα να παλεύει για την ανατροπή ενός συστήματος σε μια περίοδο πολυκρίσης που απειλεί την ίδια την ύπαρξη της ανθρωπότητας.
