H κεντρική συνδικαλιστική οργάνωση COB κηρύσσει γενική απεργία διαρκείας ενάντια στο πραξικόπημα
Μια παράξενη απόπειρα πραξικοπήματος εξελίχθηκε την περασμένη βδομάδα στη Βολιβία. Στις 26 Ιούνη, ένα θωρακισμένο όχημα έριξε τις πόρτες του Προεδρικού Μεγάρου. Επικεφαλής βρισκόταν ο αρχηγός του στρατού, Χουάν Χοσέ Σούνιγα, ο οποίος απειλούσε ότι θα “αναδιαρθρώσει τη δημοκρατία για να την κάνει πραγματική δημοκρατία”, κατηγορούσε την κυβέρνηση του Λουίς Άρσε για την κρίση στην οποία βρίσκεται η χώρα. Ανάμεσα σε άλλα, ζητούσε την απελευθέρωση των “πολιτικών κρατούμενων”, δηλαδή των ακροδεξιών και φασιστών τύπου Καμάτσο και Άνιες που βρίσκονται στη φυλακή για το αιματηρό πραξικόπημα που έκαναν το 2019.
Η κατάσταση όμως ήταν πολύ συγκεχυμένη και κανείς δεν ήξερε τι ακριβώς συνέβαινε. Ο λόγος είναι πως για μέρες υπήρχαν φήμες πως ο Άρσε ετοίμαζε ένα αυτο-πραξικόπημα (κλείσιμο της Βουλής και διακυβέρνηση με διατάγματα) με τη βοήθεια του στρατηγού Σούνιγα. Ο Σούνιγα είχε απειλήσει λίγες μέρες νωρίτερα τον πρώην πρόεδρο Έβο Μοράλες πως αν επιχειρήσει να κερδίσει την προεδρία στις εκλογές του 2025, ο στρατός θα τον εμποδίσει. Ο Μοράλες βρίσκεται εδώ και πολλούς μήνες σε ανοιχτή σύγκρουση με τον Άρσε.
Συνεπώς, οι πρώτες αντιδράσεις πατούσαν στην εκτίμηση πως το πραξικόπημα γίνεται με την συναίνεση του Άρσε. Όμως, μέσα σε λίγη ώρα τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Ο Άρσε κάλεσε σε κινητοποίηση τον κόσμο ενάντια στο πραξικόπημα. Το ίδιο έκανε και ο Μοράλες όταν πήρε πίσω την κατηγορία ότι πρόκειται για κόλπο του Άρσε. Οργανώθηκαν διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα, η κεντρική συνδικαλιστική οργάνωση COB κάλεσε σε γενική απεργία και κλείσιμο δρόμων μέχρι να μπλοκαριστεί το πραξικόπημα. Σε μερικές ώρες ο Σούνιγα είχε ξηλωθεί από αρχηγός του στρατού και μεταφερόταν στη φυλακή.
Ο Σούνιγα, συνεπώς, εκμεταλλεύτηκε το χώρο που του είχε δώσει ο Άρσε αλλά ξεπέρασε τα όρια, ελπίζοντας ότι θα πάρει υποστήριξη και από άλλα κομμάτια του κράτους αλλά τελικά έπεσε έξω.
Υπάρχουν τρεις παράγοντες που εξηγούν την ισορροπία δυνάμεων στη Βολιβία και τα γεγονότα της 26ης Ιούνη. Πρώτον, το πραξικόπημα του 2019 ηττήθηκε και οι πρωτεργάτες του κατέληξαν στη φυλακή. Το 2019 δεν ήταν θέατρο. Η ακροδεξιά ανέτρεψε τον εκλεγμένο πρόεδρο Έβο Μοράλες, πήρε την εξουσία και εξαπέλυσε κύμα βίας εναντίον των ιθαγενών. Μέσα σε λίγες μέρες δολοφόνησαν δεκάδες και τραυμάτισαν εκατοντάδες ανθρώπους. Μιλούσαν για την “εκδίκηση του Ιησού Χριστού”, έκαιγαν τα γραφεία του MAS, του κόμματος του Μοράλες και έδεναν και έσερναν ιθαγενείς στους δρόμους για να “αλλαξοπιστήσουν”.
Ο βαθύς ρατσισμός της λευκής άρχουσας τάξης της Βολιβίας έπαιρνε την εκδίκησή της για τα σχεδόν 14 χρόνια εξουσίας του ιθαγενή Έβο Μοράλες. Όμως παρά τη μαζική τρομοκρατία, οι πραξικοπηματίες δεν άντεξαν ούτε ένα χρόνο στην κυβέρνηση. Η αντίσταση και οι εσωτερικές τους διαμάχες τούς ανάγκασαν να κηρύξουν εκλογές που τις έχασαν πανηγυρικά και τελικά πήραν το δρόμο για τα σίδερα. Το πραξικοπηματικό κομμάτι της άρχουσας τάξης ξέρει ότι είναι σήμερα πιο αποδυναμωμένο.
Διπλή κληρονομιά
Ο δεύτερος παράγοντας είναι η διπλή κληρονομιά του Μοράλες. Ο ερχομός του στην κυβέρνηση ήταν αποτέλεσμα μαζικών κινημάτων που έφτασαν στο χείλος της επανάστασης το 2003. Η διακυβέρνησή του ήταν ένα μείγμα αποδοχής των αιτημάτων των κινημάτων, με παράλληλη όμως προσπάθεια για μετατροπή των μαζικών οργανώσεων σε θεσμούς του κράτους. Κατάφερε να διατηρήσει αυτή την ισορροπία για αρκετά χρόνια, βοηθούμενος από την διεθνή έκρηξη των τιμών, ιδιαίτερα του φυσικού αερίου. Τα αυξημένα έσοδα επέτρεψαν να διατηρηθούν και τα κέρδη των καπιταλιστών αλλά και να μείνει ικανοποιημένος ο κόσμος που στήριξε το MAS.
Το τρίτο στοιχείο όμως είναι ότι σήμερα βρισκόμαστε σε πολύ διαφορετική κατάσταση. Οι εξαγωγές αερίου και τα έσοδα έχουν μειωθεί κατακόρυφα. Πλέον το πάνω χέρι στις εξαγωγές το έχουν τα μεταλλεύματα (χρυσός) και οι αγροβιομηχανίες που βρίσκονται τα χέρια ιδιωτών. Η κυβέρνηση του Άρσε για “χάρη της οικονομίας” χάρισε στους καπιταλιστές αυτά που φιλοδοξούσαν να κάνουν και οι πραξικοπηματίες. Απελευθέρωσαν τις τιμές των εξαγωγών, αυξάνοντας κατακόρυφα τις τιμές για εσωτερική κατανάλωση. Ο κόσμος έχει λιγότερα λεφτά, τα προϊόντα ακριβαίνουν ενώ ταυτόχρονα οι καπιταλιστές παίρνουν επιδότηση για το πετρέλαιο που χρησιμοποιούν.
Μέσα σε αυτή την κατάσταση νεοφιλελεύθερης στροφής, βάθυνε η ρήξη μεταξύ του Μοράλες που θέλει να ξαναγίνει πρόεδρος αλλά έχει νομικές δυσκολίες και του Άρσε. Και οι δύο όμως στηρίζουν τα νεοφιλελεύθερα μέτρα. Ταυτόχρονα, άνοιξε μια καινούργια κόντρα σε σχέση με το λίθιο, το οποίο έχει όλο και πιο κομβικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία και η Βολιβία διαθέτει άφθονο. Ο Άρσε έστησε συμφωνίες με την Κίνα και τη Ρωσία για την επεξεργασία του μεταλλεύματος, αλλά ο Μοράλες τον κατηγορεί ότι οι επενδύσεις απέτυχαν στο σκοπό τους και η παραγωγή παραμένει ελάχιστη.
Μια σειρά μικρές και μεγάλες δυνάμεις βάζουν το χέρι τους για να εκμεταλλευτούν την πολιτική κρίση και να αρπάξουν ένα κομμάτι του πλούτου. Ο Ίλον Μασκ (της Tesla) το 2020 όταν η ακροδεξιά πήρε την εξουσία στη Βολιβία είχε πει κομπάζοντας: “Θα κάνουμε πραξικοπήματα όπου μας γουστάρει. Καταλάβετέ το”.