Η Δύση προσπαθεί να παρουσιάσει σαν δική της νίκη την εκλογική επιτυχία, στον Β’ γύρο των προεδρικών εκλογών του Ιράν, του Μασούντ Πεζεσκιάν, «του μετριοπαθέστερου από τους τέσσερις υποψηφίους προέδρους». Ο Πεζεσκιάν, γράφουν οι εφημερίδες, έχει υποσχεθεί να αμβλύνει τις τεταμένες σχέσεις ανάμεσα στο Ιράν και τη Δύση, να ξεπαγώσει τις διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά με στόχο την αναβίωση της παγωμένης συμφωνίας του 2015 και να περιορίσει τις εξουσίες του ιερατείου. 

Αλλά η εκλογή του Πεζεσκιάν δεν έχει να κάνει τίποτα ούτε με τις δυτικές πιέσεις ούτε με τις υποτιθέμενες δυτικές αξίες.

Το 2021 οι ιρανικές αρχές είχε αποκλείσει όχι μόνο τον Πεζεσκιάν αλλά όλους τους «μετριοπαθείς» υποψήφιους από τις προεδρικές εκλογές - τις οποίες κέρδισε, ύστερα από ένα όργιο απαγορεύσεων και νοθείας, τελικά ο σκληροπυρηνικός Εμπραχίμ Ραϊσί. 

Ο Ραϊσί, όμως, σκοτώθηκε τον περασμένο Μάιο όταν το ελικόπτερο που επέβαινε συνετρίβη κοντά στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν. Αυτή τη φορά ο Αγιοταλάχ Χαμεϊνί, ο ανώτατος θρησκευτικός και πολιτικός στην ουσία ηγέτης του Ιράν, δεν προσπάθησε καν να μπλοκάρει την υποψηφιότητα του Πεζεσκιάν.  

Στη Δύση οι εφημερίδες έτρεξαν να υποστηρίξουν ότι η μεταστροφή αυτή της ιρανικής ηγεσίας οφείλονται στον αποκλεισμό της Δύσης: «Ο πόλεμος της Ουκρανίας και η αποκλιμάκωση της αντιπαράθεσης του Ιράν με τη Σαουδική Αραβία, έφερε το Ιράν πιο κοντά στη Ρωσία και την Κίνα, αλλά χωρίς να λύσει τα οικονομικά προβλήματα που προκλήθηκαν από τον αποκλεισμό που έθεσε σε εφαρμογή ο Ντόναλντ Τραμπ, όταν απέσυρε τις Ηνωμένες Πολιτείες από την πυρηνική συμφωνία και επέβαλε εκ νέου κυρώσεις στην Τεχεράνη». Για αυτό «ο Χαμεϊνί επιδιώκει τώρα να μειώσει την απομόνωση του Ιράν από τη Δύση». 

Πρόκειται για καθαρή αντιστροφή της πραγματικότητας. Αυτό που ανάγκασε την ιρανική ηγεσία στην αναδίπλωση δεν ήταν ο «εξωτερικός» αλλά ο «εσωτερικός» εχθρός, το κύμα της δυσαρέσκειας και της εξέγερσης μέσα στο ίδιο το Ιράν. 

Αναταραχή

Tο Ιράν βρίσκεται τα τελευταία χρόνια μόνιμα σε «αναταραχή». Το φθινόπωρο του 2022 οι δρόμοι της Τεχεράνης και δεκάδων άλλων μεγάλων πόλεων ήταν για πάνω από δυο μήνες συνεχώς πλημμυρισμένοι από διαδηλωτές ενάντια στην αστυνομία ηθών και τη δολοφονία, μέσα σε αστυνομικό τμήμα, της Μάχσα Αμίνι στις 16 Σεπτεμβρίου. 

Είχαν προηγηθεί, το καλοκαίρι του 2021, οι διαδηλώσεις «για το νερό», ένα κύμα διαμαρτυρίας που πυροδοτήθηκε από τις ελλείψεις νερού στο Χουζιστάν, μια από τις δυτικές επαρχίες του Ιράν -για να εξαπλωθούν από εκεί σε ολόκληρη τη χώρα. Και αυτές δεν ήταν παρά η συνέχεια της μεγάλης εξέγερσης που είχε συγκλονίσει το Ιράν τη διετία 2019-20.

Τον «αιματηρό Νοέμβρη» του 2019 μαζικές διαδηλώσεις ξέσπασαν από τη μια μέχρι την άλλη γωνιά του Ιράν ενάντια στον ξαφνικό διπλασιασμό της τιμής του πετρελαίου. Εκατοντάδες κυβερνητικά κτήρια, τράπεζες (ανάμεσά τους και το κτήριο της Κεντρικής Τράπεζας του Ιράν στην Τεχεράνη), αγάλματα των θρησκευτικών ηγετών και ισλαμικά κέντρα πυρπολήθηκαν  και καταστράφηκαν ολοσχερώς από τους διαδηλωτές. Η αστυνομία κατάφερε τελικά να επιβάλλει ξανά την τάξη μόνο με ένα άγριο κύμα καταστολής – η Διεθνής Αμνηστία έχει μετρήσει πάνω από 300 νεκρούς ενώ τα δυτικά ειδησεογραφικά πρακτορεία υπολογίζουν ότι μπορεί να έφτασαν ακόμα και στους 1500.

Το 2021 η άρχουσα τάξη του Ιράν είχε ποντάρει στην καταστολή για να σταματήσει αυτό το κύμα διαμαρτυρίας – αυτό σηματοδοτούσε η προεδρία του Ραϊσί. Η καταστολή όμως απέτυχε, όπως φάνηκε ανάγλυφα από το μαζικό κύμα των διαδηλώσεων ενάντια στη δολοφονία της Μάχσα Αμίνι. Αυτή η αποτυχία αναγκάζει τώρα την ιρανική ηγεσία να προσπαθήσει να εκτονώσει την κοινωνική δυσαρέσκεια με τον «μετριοπαθή» Πεζεσκιάν. 

Θα τα καταφέρει; Η απάντηση είναι ένα κατηγορηματικό όχι. Αλλά για πολύ διαφορετικούς λόγους από αυτούς που επικαλούνται τα ΜΜΕ στη Δύση. Αυτό που τρέφει την κοινωνική έκρηξη δεν είναι το «καθυστερημένο, θεοκρατικό» καθεστώς του Ιράν. Η κοινωνική δυσαρέσκεια τρέφεται κύρια από τον νεοφιλευθερισμό -τις τρομαχτικές ανισότητες, τις ελλείψεις, την ακρίβεια, την ανεργία, τη φτώχεια. Οι ασυδοσία της «αστυνομίας ηθών» μπορεί και να μετριαστεί. Το ίδιο και η καταστολή. Ο νεοφιλελευθερισμός, όμως, θα μείνει. Ο Πεζεσκιάν δεν πρόκειται να θίξει ούτε τα προνόμια των πλούσιων, ούτε τη θέση τους στην κορυφή της κοινωνίας, ούτε τα συμφέροντά τους.

Το Ιράν είναι όλα τα τελευταία χρόνια μια «κοινωνική πυριτιδαποθήκη». Και θα συνεχίσει να είναι.