Τι σχέση έχει η αστρολογία με την οικονομία, θα αναρωτηθείτε. ‘Ε λοιπόν, πολύ μεγαλύτερη από ότι είχατε μάλλον φανταστεί. Πάρτε για παράδειγμα το «μίνι κραχ» που χτύπησε όλα σχεδόν τα χρηματιστήρια του πλανήτη στις αρχές του μήνα.
Η καταιγίδα ξεκίνησε το πρωί της Δευτέρας 5 Αυγούστου από τη Νέα Υόρκη, την έδρα της διαβόητης Γουόλ Στριτ -του σημαντικότερου χρηματιστηρίου του πλανήτη- και του εξίσου διαβόητου μικρού της αδελφού, του Νάσντακ, του χρηματιστηρίου της «υψηλής τεχνολογίας» των ΗΠΑ.
Και τα δυο έχουν πίσω τους μια μεγάλη ιστορία τρομαχτικών αναταράξεων, πολλές από τις οποίες έχουν συμπαρασύρει στα τάρταρα όχι μόνο την αμερικανική αλλά και ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία. Η «Μεγάλη Ύφεση» της δεκαετίας του 1930 που οδήγησε στη χρεοκοπία δεκάδες χώρες (ανάμεσά τους και την Ελλάδα) ξεκίνησε από την «Μαύρη» Πέμπτη 24 Οκτωβρίου του 1929 της Γουόλ Στριτ.
Η «φούσκα» των εταιρειών του διαδικτύου που αφάνισε το 2000 μέσα σε λίγους μήνες πάνω από 5 τρισεκατομμύρια δολάρια, έκλεισε πάνω από τις μισές μεγάλες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας του κόσμου και έστειλε μερικούς από τους πιο διάσημους επιχειρηματίες του κλάδου στις φυλακές είχε στο κέντρο της το Νάσντακ.
Πανικός
Το πρωί της Δευτέρας 5 Αυγούστου και τα δυο αυτά αμερικανικά χρηματιστήρια βρέθηκαν σε ελεύθερη πτώση. Οι εντολές «πούλα» έπεφταν βροχή σπρώχνοντας τις τιμές των μετοχών όλο και πιο χαμηλά. Μέσα σε λίγες ώρες ο δείκτης του χρηματιστηρίου Νάσντακ είχε χάσει το 6,5% της αξίας του ενώ ο Ντάου Τζόουνς, ο δείκτης της «υψηλής κεφαλαιοποίησης» της Γουόλ Στριτ είχε πέσει 1000 μονάδες κάτω. Η μετοχή της Apple υποχώρησε 8% κάτω, της Nvidia (κατασκευάζει μικροτσίπ για την τεχνητή νοημοσύνη) 9% κάτω, της Microsoft 6% κάτω, της Alphabet (της Google δηλαδή) επίσης 6% κάτω. Και από τις ΗΠΑ η καταιγίδα χτύπησε μέσα σε λίγες ώρες όλα τα χρηματιστήρια της Ευρώπης. Στο «δικό μας» Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, έγραφε η Καθημερινή, επικράτησε ένα «ατέλειωτο ξεπούλημα» που χτύπησε σκληρά όχι μόνο τους μεγάλους κατασκευαστικούς και βιομηχανικούς ομίλους αλλά και τις τράπεζες.
Τι προκάλεσε αυτόν τον πανικό; Οι οικονομικές στήλες των εφημερίδων αποδίδουν την πτώση σε τρεις κυρίως παράγοντες.
Πρώτον στα δραματικά στοιχεία για την ανεργία και τις νέες θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ που ανακοινώθηκαν την Παρασκευή 2 Αυγούστου από τις αμερικανικές αρχές. Το περασμένο δωδεκάμηνο η αμερικανική οικονομία προσέθετε κατά μέσο όρο 215 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας κάθε μήνα. Τον Ιούνιο το νούμερο αυτό έπεσε στις 179 χιλιάδες. Τον Ιούλιο καταποντίστηκε, με βάση τα πρώτα στοιχεία, στις 114 χιλιάδες. Η ανεργία, που βρίσκεται σε σταθερή ανοδική πορεία εδώ και ένα τετράμηνο στις ΗΠΑ έφτασε στο 4,3% - ένα νούμερο που ακούγεται μικρό για την Ελλάδα αλλά είναι πολύ μεγάλο για την Αμερική (και τον τρόπο που το υπολογίζουν).
Δεύτερον στα απογοητευτικά αποτελέσματα των εταιριών Τεχνητής Νοημοσύνης. Όχι οι επενδυτές δεν ανακάλυψαν όλοι μαζί ξαφνικά ότι το ChatGPT και τα αδερφάκια του βγάζουν «πληροφορίες» από την κοιλιά του όταν δεν ξέρουν κάτι. Αυτό ποσώς τους ενδιαφέρει. Αυτό που τους στενοχώρησε ήταν τα πενιχρά -πολύ κάτω των προσδοκιών τους- οικονομικά αποτελέσματα τους. Μέσα στα τελευταία δυο χρόνια οι μετοχές των εταιριών τεχνητής νοημοσύνης έχουν πάρει φωτιά καθώς οι επενδυτές έτρεχαν αλλόφρονες να συμμετάσχουν στο πάρτι –που υποσχόταν κέρδη δισεκατομμυρίων. Τον Ιούλιο του 2022 η μετοχή της NVIDIA, για να φέρουμε ένα μόνο παράδειγμα, άξιζε γύρο στα 15 δολάρια. Δυο χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 2024 άξιζε πάνω από 125 δολάρια. Τα πενιχρά αποτελέσματα όμως τους έβαλαν σε δεύτερες σκέψεις.
Το τρίτο στοιχείο ήταν η αιφνιδιαστική αύξηση των επιτοκίων που ανακοίνωσε η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας. Η οικονομία της Ιαπωνίας βρίσκεται εδώ και πολλά χρόνια σε μια μόνιμη στασιμότητα που οι νομισματικές αρχές προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν ρίχνοντας φτηνό χρήμα στις αγορές. Καθόλου τυχαία η Ιαπωνία βρίσκεται στην κορυφή του καταλόγου των χωρών με το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος – ακόμα πιο μπροστά και από την Ελλάδα. Η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνία συνέχισε να έχει μηδενικά ή ακόμα και αρνητικά επιτόκια όταν όλες οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες του κόσμου άρχισαν να «σφίγγουν» την νομισματική τους πολιτική (να εγκαταλείπουν τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης και να ανεβάζουν τα επιτόκια) στο όνομα της καταπολέμησης του πληθωρισμού. Τώρα όλοι περιμένουν ότι η FED (η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ), η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Τράπεζα της Αγγλίας κλπ θα αρχίσουν σταδιακά να κατεβάζουν και πάλι τα επιτόκια τους –και περίμεναν η Ιαπωνία να κάνει το ίδιο. Αντί για αυτό έκανε το ακριβώς αντίθετο.
Και τι σχέση μπορεί να έχει η αύξηση της ανεργίας στις ΗΠΑ, τα απογοητευτικά αποτελέσματα μερικών εταιριών και η αύξηση των επιτοκίων στην μακρινή Ιαπωνία με την πτώση των χρηματιστηρίων από τη μια μέχρι την άλλη άκρη του πλανήτη; Υπάρχουν δυο αλληλένδετα στοιχεία που τα συνδέουν όλα αυτά μεταξύ τους: η βουλιμία και ο φόβος. Των καπιταλιστών για τις περιουσίες τους, εννοείται, και όχι των απλών ανθρώπων για τις καθημερινές απολαύσεις (και τους κινδύνους) της ζωής.
Ο συνδυασμός αυτών των τριών στοιχείων οδήγησε τα οικονομικά επιτελεία σε μια άμεση αναθεώρηση των προβλέψεών τους για την πορεία της αμερικανικής και της παγκόσμιας οικονομίας. Η Γκόλντμαν Σακς ανέβασε την πιθανότητα να πέσει η παγκόσμια οικονομία σε ύφεση την επόμενη χρονιά. Και ταυτόχρονα οδήγησε σε νέες εκτιμήσεις για τον τρόπο που οι κεντρικές τράπεζες θα ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα: ως τώρα οι οικονομικοί αναλυτές προέβλεπαν ότι η FED θα κατεβάσει κατά 0,75% τα επιτόκιά της μέσα στη χρονιά που διανύουμε. Τώρα εκτιμούν ότι θα τα κατεβάσει κατά 1,25%.
Και τι σημασία έχουν μερικά δέκατα της εκατοστιαίας μονάδας θα μου πείτε; Τεράστια. Γιατί όταν πέφτουν τα επιτόκια τα «παλιά ομόλογα» που έχουν εκδοθεί με μεγαλύτερα επιτόκια αξίζουν πολύ περισσότερα από όσο άξιζαν την προηγούμενη ημέρα. Όταν το επιτόκιο είναι πχ 5,5% (όσο είναι σήμερα στις ΗΠΑ) οι επενδυτές αγοράζουν ένα δεκαετές ομόλογο ονομαστικής αξίας 1 εκατομμυρίου δολαρίων (δηλαδή ένα ομόλογο το οποίο πχ το αμερικανικό δημόσιο θα εξοφλήσει πληρώνοντας 1 εκατομμύριο το 2034) με μόλις 568 χιλιάδες. Αν το επιτόκιο πέσει στο 4,25% (δηλαδή 1,25% κάτω) θα πρέπει να πληρώσουν για το ίδιο ομόλογο 648 χιλιάδες. Με άλλα λόγια τα παλιά ομόλογα γίνονται «χρυσός». Τη Δευτέρα 5 Αυγούστου οι επενδυτές έτρεξαν να ξεπουλήσουν ότι είχαν και δεν είχαν σε μετοχές για να αγοράσουν ομόλογα.
Διόρθωση;
Η «αγορά» εξομαλύνθηκε δυο μέρες αργότερα. Στα χρηματιστήρια ήρθε η «διόρθωση», οι τιμές επέστρεψαν στα προ του μίνι κραχ επίπεδά τους. Αλλά είναι βέβαιο ότι η «αναταραχή» της 5ης Αυγούστου δεν ήταν η τελευταία. Τα οικονομικά επιτελεία κυριολεκτικά σπάνε τα κεφάλια τους για να καταλάβουν που βαδίζει η οικονομία – σε μια ομαλή προσγείωση, στη σταθερότητα, στην ανάπτυξη ή μήπως σε ένα νέο μεγάλο κραχ σαν του 2008; Ευτυχώς έχουν σε αυτές τους τις εκτιμήσεις έναν σημαντικό σύμβουλο – την μοντέρνα οικονομική θεωρία που στηρίζεται στη στατιστική, τα υπολογιστικά μοντέλα και τώρα ίσως και την τεχνητή νοημοσύνη. Τα άστρα, για να σας προκαταλάβω, θα ήταν σίγουρα καλύτερος οδηγός.
Οι οικονομολόγοι είναι διαιρεμένοι ως προς τις προβλέψεις τους. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι μπαίνουμε σε μια νέα ύφεση. Οι εκτιμήσεις τους στηρίζονται στον «νόμο Σαμ». Όλες οι υφέσεις από το 1970 μέχρι σήμερα, σύμφωνα με την Κλαούντια Σαμ, είδαν μια αύξηση της ανεργίας έναντι του μέσου όρου του προηγούμενου τριμήνου κατά τουλάχιστον 0,5%. Αυτό συμβαίνει και σήμερα. Άρα έρχεται ύφεση. «Πούλα».
Το οικονομικό επιτελείο της τράπεζας UBS αντίθετα, συσχετίζοντας την αύξηση της ανεργίας στην ίδια περίοδο με τον πληθυσμό, υποστηρίζει ότι δεν οδεύουμε σε ύφεση. «Αγόραζε». Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει και μια άλλη διάσημη μελέτη που συσχετίζει τα στοιχεία της Σαμ με λίγο διαφορετικό τρόπο.
Πόσα είναι τα στατιστικά δεδομένα πάνω στα οποία στηρίζονται αυτές οι βαθυστόχαστες αναλύσεις; Εννέα υφέσεις από το 1970 μέχρι σήμερα. Είναι σαν να ρίξετε το ζάρι 9 φορές και από αυτές να έρθει το 5 τρεις φορές ή τέσσερις (αντί για μια ή δυο που θα περιμέναμε στατιστικά). Και ύστερα με αυτά τα δεδομένα να δημιουργήσετε μια θεωρία για την εμφάνιση του 5 -που προηγείται «σχεδόν πάντα» από την εμφάνιση του 3 και του 6.
Το ωροσκόπιο είναι μάλλον μια πολύ πιο αξιόπιστη πηγή για προβλέψεις.