H ανατροπή μετά από 16 χρόνια του καθεστώτος της Χασίνα στο Μπαγκλαντές στις 5 Αυγούστου έστειλε μήνυμα σε όλο τον πλανήτη ότι η νεολαία και η εργατική τάξη είναι εδώ και έχουν τη δύναμη όχι μόνο να γκρεμίζουν κυβερνήσεις αλλά και να αλλάξουν την κοινωνία.
Μέσα σε τρεις εβδομάδες ένα κίνημα που ξεκίνησε από τα κάτω, (χωρίς την στήριξη της επίσημης αντιπολίτευσης) από τους φοιτητές, ενάντια σε ένα νόμο που ευνοούσε τους καθεστωτικούς τελειώνοντας την εκπαίδευση να διορίζονται στο δημόσιο, εξελίχθηκε σε γενική εξέγερση που απαίτησε την ανατροπή του καθεστώτος όταν επιχείρησε να καταστείλει τους φοιτητές αφήνοντας πίσω του 300 δολοφονημένους αγωνιστές/τριες.
Στις 5/8 η Χασίνα αναγκάστηκε να δραπετεύσει με ελικόπτερο με προορισμό την Ινδία και οι εικόνες από την πρωθυπουργική κατοικία να καταλαμβάνεται από τους διαδηλωτές που πλημμύριζαν την Ντάκα έκαναν τον γύρο του κόσμου. «Είναι η νίκη των φοιτητών, η νίκη του λαού. Μπορείς να καταπιέσεις την οργή για λίγο, αλλά αυτή τελικά θα ξεσπάσει. Η σημερινή μέρα είναι η απόδειξη γι' αυτό» δήλωσε ο Towfiqur Rahman, ένας από τους διαδηλωτές.
Οι φοιτητές έθεσαν «εννέα σημεία» απαιτώντας την τιμωρία της Χασίνα, των υπουργών της και όλων των υπεύθυνων για τις σφαγές καθώς και την απελευθέρωση των κρατουμένων από τις φυλακές. Τις επόμενες μέρες, η αστυνομία εξαφανίστηκε κυριολεκτικά από τους δρόμους, με τους εξεγερμένους να επιχειρούν επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα και στα γραφεία του κόμματος της Χασίνα (Awami League) αλλά και να αναλαμβάνουν οι ίδιοι τη δουλειά της αστυνομίας και της τροχαίας στους δρόμους και στις γειτονιές.
Κινητοποίηση
Οι φοιτητές κάλεσαν σε κινητοποίηση για να αποτραπεί κάθε επίθεση εναντίον της ινδουιστικής μειονότητας (το καθεστώς της Χασίνα είχε στενές σχέσεις οικονομικά και πολιτικά με το καθεστώς Μόντι στην Ινδία) και ανέλαβαν οι ίδιοι να περιφρουρούν, συνεπικουρούμενοι από τα τοπικά τεμένη, τους ινδουιστικούς ναούς και σπίτια από επιθέσεις. Αυτό φυσικά δεν εμπόδισε την ακροδεξιά στην Ινδία και την Ευρώπη να επιχειρήσει να σπιλώσει την εξέγερση με πληθώρα από fake news (όπως αποκάλυψε σε άρθρο του το BBC), παίζοντας το χαρτί της ισλαμοφοβίας.
Την προηγούμενη μέρα της ανατροπής, την Κυριακή 4/8, οι φοιτητές είχαν καλέσει σε πανεθνική απεργία συμπαράστασης. Η αστυνομία και ο στρατός απάντησαν κορυφώνοντας την καταστολή και δολοφονώντας 100 διαδηλωτές. Η πανεθνική «πορεία προς την Ντάκα» που είχε οριστεί για τις 6/8 μεταφέρθηκε στις 5/8 σαν άμεση απάντηση στη σφαγή. Ήταν η καμπή που ανάγκασε τους στρατηγούς, τρομαγμένους, να αλλάξουν πλευρά και να αποσύρουν την υποστήριξή τους από την Χασίνα, καλώντας σε διαπραγμάτευση από τη μια τους εκπροσώπους των φοιτητών και από την άλλη τους εκπροσώπους του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, του νεοφιλελεύθερου «Εθνικού Κόμματος Μπαγκλαντές» (BNP).
Οι στρατηγοί προσέφεραν παραχωρήσεις στο κίνημα και ανακοίνωσαν ελεύθερες εκλογές εντός τριών μηνών καθώς και απελευθέρωση όλων των συλληφθέντων, καλώντας τους φοιτητές να σταματήσουν την πολιτική ανυπακοή. Οι εκπρόσωποι των φοιτητών απαίτησαν στην προσωρινή κυβέρνηση που θα καλέσει τις εκλογές, επικεφαλής να είναι ο 85χρονος νομπελίστας Μοχάμεντ Γιούνους, αίτημα στο οποίο συμφώνησε ο στρατός και το BNP μετά από την απόφαση να απελευθερωθεί η πρόεδρός του, Χαλέντα Ζία, από τη φυλακή.
Έτσι, την περασμένη εβδομάδα ορκίστηκε μια προσωρινή κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Γιούνους, στο υπουργικό συμβούλιο της οποίας συμμετέχουν και δύο από τους εκπροσώπους των φοιτητών που επέμειναν ότι ο στρατός θα πρέπει να αποκλειστεί από την προσωρινή κυβέρνηση. Ο Γιούνους, γνωστός και ως «τραπεζίτης των φτωχών» (διαχειρίζεται προγράμματα μικρο-δανείων προς τους φτωχούς) που είχε διωχθεί από το καθεστώς, έχει υψηλή δημοτικότητα στους φοιτητές και γενικότερα.
Ο ρόλος του αναμένεται να είναι εκείνος του εξισορροπιστή: Από τη μια να καθησυχάσει τους φοιτητές και το λαό ότι το παλιό καθεστώς είναι πλέον νεκρό και ότι έρχονται μεγάλες αλλαγές και από την άλλη να καθησυχάσει την άρχουσα τάξη ότι μπορεί να σταθεροποιήσει τη χώρα και να αποκαταστήσει την εξουσία του κράτους. Όπως δήλωσε, με την ανάληψη των καθηκόντων του: «Με εμπιστευτήκατε, οι φοιτητές με κάλεσαν και εγώ ανταποκρίθηκα σε αυτό. Εξασφαλίστε ότι κανείς δεν θα δεχθεί επίθεση πουθενά σε αυτή τη χώρα. Ο πρώτος μου λόγος είναι να προστατεύσετε τη χώρα από την αναταραχή».
Η εξέγερση στο Μπαγκλαντές έχει σημάνει παράλυση της δημόσιας διοίκησης, συνεχή μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων και παράλυση στην οικονομία προκαλώντας ανησυχία αφενός στις πολυεθνικές αφετέρου σε περιφερειακές δυνάμεις όπως η Ινδία και η Κίνα, που για οικονομικούς και γεωπολιτικούς λόγους δεν θα ήθελαν να διαταραχτεί η ισορροπία δυνάμεων και οι σχέσεις που έχουν χτίσει με το καθεστώς της Χασίνα. Όλοι αυτοί οι παράγοντες θα αισθάνονταν πιο ασφαλείς αν ο στρατός ήταν επικεφαλής.
Προς το παρόν, οι στρατηγοί γνωρίζουν ότι οποιαδήποτε προσπάθεια επιβολής στρατιωτικού καθεστώτος κινδυνεύει να αναζωπυρώσει εκ νέου το μαζικό κίνημα. Η δύναμη των 200.000 στρατιωτών του δεν είναι εύκολο να καθυποτάξει έναν πληθυσμό 170 εκατομμυρίων ανθρώπων -και μάλιστα οπλισμένου με την αυτοπεποίθηση που του δίνει το γεγονός ότι συνειδητοποίησε στην πράξη τη δύναμή του.
Αλλά ο στρατός δεν πρόκειται να παραιτηθεί εύκολα από το να ανακτήσει την κυριαρχία, πιέζοντας για αρχή την προσωρινή κυβέρνηση να του επιτρέψει να παίξει ρόλο στην «αποκατάσταση της τάξης». Επιπλέον το πολιτικό κενό θα επιδιώξουν να καλύψουν είτε το BNP είτε το δεξιό ισλαμικό κόμμα, το Bangladesh Jamaat-e-Islami. Ο σοσιαλιστής ακτιβιστής Mushtuq μιλώντας από την Ντάκα, δήλωσε στο Socialist Worker ότι η ηγεσία των φοιτητών έχει επίγνωση αυτών των κινδύνων:
«Η μαζική εξέγερση των φοιτητών δεν έγινε μόνο για να φύγει η Χασίνα αλλά για να διαλυθεί όλο το καταπιεστικό σύστημα. Οι φοιτητές διατηρούν την τάξη στην Ντάκα ελλείψει της αστυνομίας κόντρα στην ανομία κα τους βανδαλισμούς που ενορχηστρώνονται από ηττημένους ένοπλους μπράβους του Awami League και από οργανωμένες ομάδες ακραίων ισλαμιστών. Η φοιτητική ηγεσία και η δημοκρατική αριστερά έχουν ενωθεί για να καλέσουν το λαό να τους αντισταθεί και να στηρίξει τη νίκη».
Οι εξεγερμένοι στο Μπαγκλαντές δεν έχουν να περιμένουν τίποτε από το στρατό ούτε από τα κόμματα της αντιπολίτευσης που ενώ κράτησαν αποστάσεις από την εξέγερση τώρα επιδιώκουν να καλύψουν το κενό. H ριζοσπαστικοποίηση που ξεδιπλώνεται στους φοιτητές και την εργατική τάξη μπορεί να γεννήσει, και ήδη το κάνει, νέα πολιτικά υποκείμενα, που απαιτούν πραγματική ελευθερία, δημοκρατία, δικαιώματα αλλά και αξιοπρεπή ζωή για την τεράστια εργατική τάξη του Μπαγκλαντές.
Το υπόβαθρο της εξέγερσης δεν αφορά μόνο τις ελευθερίες και τη δημοκρατία, είναι βαθιά ταξικό. Το Μπαγκλαντές, μια χώρα 170 εκατομμυρίων ανθρώπων λίγο μεγαλύτερη σε μέγεθος από την Ελλάδα, είναι ένα από τα παγκόσμια εργοστάσια του πλανήτη με ρυθμό ανάπτυξης 6%. Για την ακρίβεια ντύνει τον μισό πλανήτη. Αλλά οι βασικοί αποδέκτες αυτής της «ανάπτυξης» ήταν οι πολυεθνικές, οι ντόπιοι καπιταλιστές, το καθεστώς και οι στρατηγοί που το στήριζαν με αντάλλαγμα προνόμια, επικερδείς συμβάσεις και υπερπόντιες «ειρηνευτικές» αποστολές του ΟΗΕ.
Τώρα, η εμπειρία της εξέγερσης και του ελέγχου των εξεγερμένων στις γειτονιές γίνεται χειροπιαστό παράδειγμα εργατικού ελέγχου για τα 60 εκατομμύρια εργάτες/ριες που συνεχίζουν να δουλεύουν στα εργοστάσια και στα σουέτσοπς του Μπαγκλαντές με μισθούς πείνας. Εκεί βρίσκεται η δύναμη για την πραγματική αλλαγή της κοινωνίας, για μια πραγματική μεταπολίτευση που θα οδηγήσει την εξέγερση στην τελική νίκη.
Οι εξεγερμένοι έχουν τον λόγο
Με λένε Ταρικούλ Ισλάμ και συμμετέχω στο κεντρικό συντονιστικό των φοιτητών κατά των διακρίσεων στο Μπανγκλαντές. Ξεκινήσαμε αυτόν τον αγώνα στις 5 Ιούνη φέτος γιατί το καθεστώς έφερε έναν νόμο που πρακτικά απαγόρευε στους νέους φοιτητές που δεν ήταν με το καθεστώς να βρουν δουλειά στο δημόσιο.
Εδώ και δεκαέξι χρόνια είχαμε χούντα στο Μπανγκλαντές. Ξεκίνησε από τον μπαμπά της Χασίνα και μετά το καθεστώς πέρασε στα χέρια της. Ήταν ήδη πολύ δύσκολο το να βρούμε δουλειά, και αυτός ο νόμος έκοβε και την παραμικρή δυνατότητα. Αποφασίσαμε λοιπόν να ξεκινήσουμε καταλήψεις στα πανεπιστήμια και να βγούμε στους δρόμους για να μην περάσει ο νόμος.
Στις 5 Ιούνη ήταν η πρώτη μας διαδήλωση και το βασικό μας αίτημα, η αναμόρφωση όλου του δημόσιου. Για ενάμιση μήνα περίπου κάναμε μεγάλο αγώνα και στις 15 Ιούλη η Χασίνα διέταξε τις οργανώσεις των φοιτητών να αδειάσουν τους δρόμους. Απαγόρευση των διαδηλώσεων δηλαδή.
Για να την πετύχουν, ξεκίνησαν τις βίαιες επιθέσεις με ξύλο στους αδερφούς και τις αδερφές μας. Εκείνη ήταν νομίζω η στιγμή που μας πείσμωσε περισσότερο. Γίναμε ακόμα πιο σίγουροι για τα αιτήματά μας και την ανάγκη να αλλάξουν τα πράγματα συνολικά.
Την επόμενη μέρα έγιναν οι πρώτες δολοφονίες στους δρόμους. Πάνω από 16-17 φοιτητές σε όλη τη χώρα. Και την επόμενη μέρα, στις 18/7 ακόμα περισσότερες επιθέσεις και δολοφονίες.
Εκεί ήταν που έγινε η μεγάλη στροφή. Μέσα σε τρεις ώρες, την ίδια μέρα, η διεκδίκησή μας μετατράπηκε από «όχι στο νόμο, μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα» στο «να πέσει το καθεστώς της Χασίνα».
Στις 6 Αυγούστου, συνεχίζοντας να παλεύουμε, πετύχαμε τη μεγάλη νίκη. Το κόμμα της και η κυβέρνησή της κατέρρευσαν κι εκείνη έφυγε με ελικόπτερο. Όχι μόνο οι φοιτητές, όλοι μαζί πετύχαμε τη νίκη. Αποδείξαμε ότι ο λαός έχει δύναμη!
Έρχεται μια περίοδος με τεράστιες αλλαγές στη χώρα μας. Εμείς θα παλέψουμε για να ανατρέψουμε όλο τον μηχανισμό του προηγούμενου καθεστώτος, ο οποίος φυσικά δεν «πέφτει» από μόνος του. Θέλουμε ένα μοντέρνο Μπανγκλαντές που θα έχει δημόσια Υγεία και Παιδεία για όλους και θα καλύπτεται κάθε κοινωνική ανάγκη δημόσια. Που θα έχουν όλοι δουλειά.
To 2018, η πρωθυπουργός του Μπαγκλαντές Χασίνα αναγκάστηκε κάτω από την πίεση ενός ιστορικού φοιτητικού κινήματος να ανακοινώσει ότι θα θέσει τέρμα στην ποσόστωση (σ.σ. το 30% των θέσεων στο δημόσιο καλυπτόταν υποχρεωτικά από απογόνους των «μαχητών της ελευθερίας» από τον πόλεμο του 1971 και επί το πλείστον μέλη του κόμματος της Χασίνα) και να εφαρμόσει ένα σύστημα χωρίς διακρίσεις για την κάλυψη των θέσεων εργασίας στο δημόσιο. Η κυβέρνηση προχώρησε στην κατάργηση των ποσοστώσεων στην πρώτη (σ.σ. 9χρονης εκπαίδευσης) και τη δεύτερη τάξη (13χρονης εκπαίδευσης).
Όμως στις 5 Ιουνίου 2024, το Ανώτατο Δικαστήριο κήρυξε άκυρη την απόφαση για την ακύρωση της ποσόστωσης. Το σύστημα της ποσόστωσης επανήλθε στην πρώτη και τη δεύτερη τάξη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εξοργιστούν οι φοιτητές και να ξεκινήσει σε όλη τη χώρα το κίνημα διαμαρτυρίας κατά του συστήματος των ποσοστώσεων, ένα κίνημα που για λόγους ηθικής και συνείδησης απαιτεί την οιικοδόμηση ενός Μπανγκλαντές χωρίς διακρίσεις.
Στις πανεπιστημιουπόλεις και στις αίθουσες βρεθήκαμε σε μια ελεγχόμενη και εκφοβιστική ατμόσφαιρα -αποτέλεσμα ενός μακροχρόνιου φασιστικού κρατικού συστήματος- αντιμέτωποι με την κυβερνητική φοιτητική παράταξη Chhatra League. Τις πρώτες μέρες του κινήματος, συνήθιζα να συμμετέχω στις κινητοποιήσεις μόνη μου. Αργότερα προσπάθησα να οργανώσω τις φοιτήτριες του Begum Badrunnecha College με την επιθυμία να οικοδομήσω ένα μεγαλύτερο και επιτυχημένο κίνημα στην πανεπιστημιούπολη. Έτσι έγινε η αρχή για τη δική μου συμμετοχή στο κίνημα.
Ως φοιτήτρια στο Begum Badrunnessa Government Women's College και ως συντονίστρια αυτού του κινήματος, ελπίζω σε ένα μελλοντικό Μπανγκλαντές χωρίς διακρίσεις, ένα Μπαγκλαντές της ισότητας, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και σε ένα πραγματικά δημοκρατικό σύστημα όπου όλοι θα έχουν ελευθερία έκφρασης, όπου κάθε τομέας του κράτους θα λειτουργεί ανεξάρτητα και τα θεμελιώδη δικαιώματα των ανθρώπων θα είναι εγγυημένα. Όπου ο καρκίνος που ονομάζεται διαφθορά θα αφαιρεθεί από το Μπαγκλαντές με μια επιτυχημένη χειρουργική επέμβαση. Όπου οι φοιτητές/ριες θα μπορούν να ζουν σε μια ασφαλή πανεπιστημιούπολη με εξασφαλισμένο το δικαίωμα στην εργασία μετά τις σπουδές. Όπου το Μπαγκλαντές θα είναι ένα ασφαλές και αξιοπρεπές μέρος ειδικά για τις γυναίκες. Με αντάλλαγμα το αίμα και τη θυσία των μαρτύρων μας, κερδίζουμε την ελευθερία και την ελπίδα για ένα νέο Μπαγκλαντές.