Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού, λέει η γνωστή αρχαία παροιμία. Το τρις, τετράκις, πεντάκις και βάλε εξαμαρτείν μάλλον προς την ηλιθιότητα παραπέμπει παρά προς την έλλειψη σοφίας. Έ λοιπόν, η κυβέρνηση ετοιμάζεται να «μεταρρυθμίσει» για μια ακόμα φορά το ασφαλιστικό σύστημα. Τι ακριβώς ετοιμάζεται να κάνει, θα το μάθουμε στις αρχές Σεπτέμβρη, από την αναμενόμενη ομιλία του πρωθυπουργού στην Έκθεση της Θεσσαλονίκης. Αλλά από ότι φαίνεται οι αλλαγές θα κινηθούν σε δυο γενικές κατευθύνσεις.
Η πρώτη είναι αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «εικονικές παροχές», μεταρρυθμίσεις που έχουν σαν στόχο να ανορθώσουν μάλλον το 28% των Ευρωεκλογών παρά τη διαβόητη «βιωσιμότητα» του ασφαλιστικού συστήματος.
Η πιο σημαντική από αυτές θα είναι (σύμφωνα με τις διαρροές και τις εικασίες) η μείωση της μνημονιακής «εισφοράς αλληλεγγύης» -ενός χαρατσιού που επιβλήθηκε το 2010 στις «υψηλές» συντάξεις άνω των 1.400 ευρώ/μήνα (μεικτά εννοείται) για την ενίσχυση υποτίθεται του ασφαλιστικού συστήματος. Σήμερα αφορά περίπου το πλουσιότερο 20% των συνταξιούχων και αποδίδει περίπου 700 εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο στον ΕΦΚΑ. Κανένας δεν τρέφει την αυταπάτη ότι ο Μητσοτάκης θα ανακοινώσει στη Θεσσαλονίκη την κατάργησή της. Όμως πολλοί πιστεύουν ότι θα υποσχεθεί απλά κάποιες μικρές ελαφρύνσεις.
Στην ίδια κατηγορία των «εικονικών παροχών» ανήκει και η αναμενόμενη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών για τους μισθωτούς. Η κυβέρνηση είχε από παλιά υποσχεθεί ότι θα μειώσει κατά μισή ποσοστιαία μονάδα τους συντελεστές των ασφαλιστικών εισφορών το 2025 και κατά μισή ακόμα μονάδα το 2027. Η μείωση των εισφορών μειώνει το συνολικό κόστος της εργασίας για τους εργοδότες και ταυτόχρονα αυξάνει τους «καθαρούς» μισθούς των εργαζομένων υπονομεύοντας, όμως, με αυτόν τον τρόπο τα έσοδα των ταμείων. Η πρώτη μεγάλη μείωση έγινε το 2014 από την κυβέρνηση του Σαμαρά, που μείωσε το «ασφαλιστικό κόστος» από το 46% του μισθολογικού κόστους στο 40%. Οι κυβερνήσεις του Μητσοτάκη το κατέβασαν στο 36% - και τώρα ετοιμάζονται να το κατεβάσουν μια ακόμα μονάδα κάτω.
Η δεύτερη κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων είναι αυτό που γενικά θα ονομάζαμε «περικοπές». Τους τελευταίους μήνες τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης έχουν ξαναγεμίσει με άρθρα που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τον «πληθυσμό που γερνάει», την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, την εκρηκτική αναλογία συνταξιούχων προς εργαζόμενους και πάει λέγοντας. Το συμπέρασμα όλων αυτών των αναλύσεων είναι ένα: οι ηλικίες συνταξιοδότησης πρέπει να ανέβουν, τα ελάχιστα χρόνια που θα πρέπει να έχει εργαστεί κάποιος για να δικαιούται σύνταξη θα πρέπει να αυξηθούν και οι συντάξεις να μειωθούν.
Για να στηρίξουν αυτές τις επιθέσεις επιστρατεύονται «επιστημονικές» προβολές που με ακρίβεια δεκαδικών ψηφίων μας «πληροφορούν» ότι το 2070 το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση θα είναι 86,5 έτη για τους άνδρες και 90,4 έτη για τις γυναίκες, ο πληθυσμός της Ελλάδας θα είναι 7,777 εκατομμύρια (το 7 είναι άλλωστε από αρχαιοτάτων χρόνων μαγικός αριθμός) και η αναλογία συνταξιούχων προς εργαζομένους θα έχει ανέβει από το 39% στο 74,4%. Και επειδή «των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν» το ασφαλιστικό πρέπει να ξαναμαγειρευτεί σήμερα για να έχουν και τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας ύστερα από 50 χρόνια.
Αλλαγές
Τι αναμένεται να αλλάξει; Πρώτον η κατώτατη ηλικία συνταξιοδότησης. Αυτό γίνεται πλέον αυτόματα –αναπροσαρμόζεται κάθε τριετία με βάση το προσδόκιμο ζωής. Δεύτερον η κυβέρνηση υπολογίζει να επιβάλλει και νέες περικοπές στις συντάξεις «θανάτου» - το μερίδιο της σύνταξης που εισπράττουν οι χήρες και οι χήροι αν πεθάνει ο συνταξιούχος σύντροφός τους. Τρίτον αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο «προσαρμόζονται» οι συντάξεις στο κόστος ζωής. Ως τώρα η διόρθωση γινόταν με βάσει τον πληθωρισμό. Τώρα η κυβέρνηση σκέφτεται να υπολογίζεται η διόρθωση από τη μέση αύξηση των μισθών (που πιστεύει ότι θα μπορεί να την συγκρατήσει κάτω από τον πληθωρισμό).
Το ασφαλιστικό βρίσκεται στην ουσία μόνιμα «υπό μεταρρύθμιση» εδώ και τουλάχιστον 25 χρόνια. Και παρά τις αλλεπάλληλες μεταρρυθμίσεις, τα κουτσουρέματα των συντάξεων, τα χαράτσια, τις αυξήσεις στις ηλικίες και τα χρόνια συνταξιοδότησης το ασφαλιστικό σύστημα συνεχίζει να απαιτεί και άλλες «μεταρρυθμίσεις» για να «καταστεί βιώσιμο». Στην ουσία οι μεταρρυθμίσεις έχουν όλες αποτύχει. Αλλά αυτό δεν εμποδίζει την κυβέρνηση να συνεχίζει σήμερα στο ίδιο τροπάρι.
Το πραγματικό πρόβλημα του ασφαλιστικού δεν είναι ούτε η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, ούτε αύξηση της αναλογίας συνταξιούχων προς εργαζόμενους, ούτε φυσικά οι «γενναιόδωρες» συντάξεις.
Το πρώτο και κύριο πρόβλημα που έχει το ασφαλιστικό σύστημα στην Ελλάδα είναι η ληστρική αφαίμαξη των πόρων του από το κράτος υπέρ της «ανάπτυξης» -ένα έγκλημα που ξεκινάει από την αναγκαστική άτοκη κατάθεση των αποθεματικών των ταμείων στην Τράπεζα της Ελλάδας για την φτηνή δανειοδότηση (και επιδότηση) της βιομηχανίας της Χούντας, περνάει από το σκάνδαλο των «δομημένων ομολόγων» της κυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή, το «κούρεμα» του διαβόητου PSI των μνημονίων και φτάνει μέχρι τις «μεταρρυθμίσεις» του Μητσοτάκη σήμερα.
Έχει μάθει η εξουσία κάτι από αυτά τα σκάνδαλα;
Απολύτως τίποτα είναι η απάντηση. Πάρτε για παράδειγμα την Καθημερινή, μια εφημερίδα που δεν κρύβει τις σχέσεις της ούτε με την άρχουσα τάξη, ούτε με το κόμμα της, τη Νέας Δημοκρατία. Πριν από λίγους μήνες φιλοξένησε ένα άρθρο με τον προκλητικό τίτλο «Πως τα ασφαλιστικά ταμεία έχασαν 18,5 δις». Όχι δεν τα έχασαν από τα σκάνδαλα αλλά γιατί δεν επένδυσαν το 2002 το «σύνολο των αποθεματικών τους στα δυο αμοιβαία κεφάλαια της ΑΕΔΑΚ του ΙΚΑ». Αν «τζόγαραν» τα αποθεματικά τους (δηλαδή τα χρήματα που μαζεύουν από τις εισφορές των ασφαλισμένων) καλύτερα θα είχαν τώρα κερδίσει 18,5 ολόκληρα δισεκατομμύρια περισσότερα. Το συμπέρασμα: αυτό πρέπει να κάνουν από εδώ και πέρα.
Εκτός από προκλητικό φυσικά το επιχείρημα είναι και γελοίο. Γιατί να μην τα παίξουν στο «τέσσερα» στο ζάρι; Αν έρθει τέσσερα θα λέμε «έχασαν δισεκατομμύρια, εμείς το λέγαμε, τέσσερα θα έρθει». Αν δεν έρθει, απλά θα το ξεχάσουμε.