Η περιοδολόγηση του καπιταλισμού είναι τόσο παλιά όσο και το ίδιο το σύστημα. O Hobsbawm είχε ονομάσει την περίοδο 1789–1848 «εποχή της Επανάστασης», το διάστημα 1848–1875 ήταν η «εποχή του Κεφαλαίου» που ακολούθησε η «εποχή της Αυτοκρατορίας» (1875–1917), ενώ το διάστημα (1917–1990) ήταν η «εποχή των άκρων». 

Όμως ούτε ο Hobsbawm ούτε κάποιος άλλος κοινωνικός επιστήμονας επιχείρησε να περιγράψει με μια κουβέντα την εποχή που εγκαινίασε η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και η κυριαρχία του Νεοφιλελευθερισμού. Στο τελευταίο του βιβλίο ο Alex Callinicos επιχειρεί να καλύψει αυτό το κενό οριοθετώντας και περιγράφοντας την «νέα Εποχή της Καταστροφής». 

Κάποιος θα πει ότι αυτή η περιοδολόγηση δεν προσθέτει κάτι στην κατανόηση της εποχής μας αφού ο καπιταλισμός για να μπορέσει να χτίσει πρέπει να καταστρέψει. Γι’ αυτό και η ιστορία του είναι μια αλληλουχία περιόδων οικονομικής μεγέθυνσης που διακόπτονται βίαια από μεγάλες κρίσεις. Τέτοια κρίση ήταν το 1848 που σήμανε το τέλος της «εποχής της [βιομηχανικής] επανάστασης» και το 1875, που συμπίπτει με την έναρξη της «μακράς κρίσης» και, έβαλε τέλος στην «Εποχή του Κεφαλαίου. 

Όμως ο Callinicos παρατηρεί σωστά ότι ο καπιταλισμός της εποχής μας δεν περιορίζεται απλά στην καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, μας απειλεί με την οριστική καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Αυτό είναι μια ποιοτική διαφορά σε σχέση με προηγούμενες περιόδους στην ιστορία του. Επιπλέον, η προσπάθεια αντιμετώπισης της περιβαλλοντικής κρίσης μέσα από το κίνητρο του κέρδους συνοδεύεται από πολύ περιορισμένα οικονομικά αποτελέσματα. Κοντολογίς, οι πολιτικές της «πράσινης μετάβασης» δεν μπορούν να βγάλουν τις καπιταλιστικές οικονομίες από τη στασιμότητα. Τα περιορισμένα οικονομικά αποτελέσματα για το κεφάλαιο και ο ανηλεής ανταγωνισμός είναι σύμφωνα με το βιβλίο ο λόγος της όξυνσης των γεωπολιτικών ανταγωνισμών και των περιφερειακών πολέμων.  

Το βιβλίο κλείνει με μια ενδιαφέρουσα πρόταση κινηματικής και πολιτικής δράσης. Καλεί τις κοινωνίες και τα κινήματα να «τραβήξουν το φρένο της έκτακτης ανάγκης». Με άλλα λόγια να σταματήσουν τις καταστροφικές πολιτικές του σύγχρονου καπιταλισμού.

Η «νέα Εποχή της Καταστροφής» είναι τροφή για σκέψη και για δράση και με αυτή την έννοια συνιστώ το βιβλίο για γόνιμο και παραγωγικό διάβασμα.  Και είναι πραγματική ευκαιρία το ότι θα έχουμε τη δυνατότητα να συζητήσουμε με τον ίδιο το συγγραφέα στην παρουσίαση του βιβλίου στο Πεδίο του Άρεως την Παρασκευή 20 Σεπτέμβρη.   

Νίκος Θεοχαράκης

Το βιβλίο είναι εξαιρετικά τεκμηριωμένο, επιστημονικό, στην καλύτερη παράδοση της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας

Το βιβλίο του Alex Callinicos γράφτηκε το 2022, εκδόθηκε στα αγγλικά το 2023 και εκδίδεται το 2024 στην πολύ καλή μετάφραση του Λέανδρου Μπόλαρη με πρόλογο του συγγραφέα για την ελληνική έκδοση. Ο τίτλος αναφέρεται στο εμβληματικό βιβλίο του Eric J. Hobsbawm, Η Εποχή των Άκρων (Θεμέλιο 1999, αγγλική έκδοση 1994) όπου ο Άγγλος ιστορικός περιγράφει την περίοδο 1914-1945, που περιλαμβάνει τους δύο παγκοσμίους πολέμους, το κραχ του 1929, την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη και το Ολοκαύτωμα ως την «εποχή της καταστροφής». 

O Callinicos βλέπει τη «νέα εποχή της καταστροφής» κυρίως μέσα από την κλιματική αλλαγή που αυτή τη φορά μπορεί να καταστρέψει τον ίδιο τον πλανήτη –κάτι που δεν κατάφερε, μέχρι στιγμής, ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα. Υπαίτιος για αυτήν την επερχόμενη καταστροφή είναι ο καπιταλισμός, ένα σύστημα βασισμένο στην εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και στον ανταγωνισμό των καπιταλιστικών επιχειρήσεων. Εξηγεί τις επιπτώσεις του στη σφαίρα του οικονομικού, βιολογικού, πολιτικού, ιδεολογικού και γεωπολιτικού δείχνοντας πως αυτά συναρτώνται συγχρονικά και συγκυριακά μέσα από τη στρεβλή ανάπτυξη που έφερε ο καπιταλισμός και ο συνακόλουθος ιμπεριαλισμός στον πλανήτη.  

Το βιβλίο είναι εξαιρετικά τεκμηριωμένο, επιστημονικό στην καλύτερη παράδοση της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας, ιστορικά πλούσιο ενώ παραμένει βαθύτατα πολιτικό. Εξηγεί πως η καταστροφή της φύσης και οι πανδημίες προκύπτουν μέσα από την παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική οικονομία και πως οι επιπτώσεις τους βαραίνουν υπέρμετρα τους φτωχούς και την εργατική τάξη. Το κεφάλαιο για την οικονομική στασιμότητα δείχνει τα αποτελέσματα της πτωτικής τάσης του ποσοστού του κέρδους και πως ο νεοφιλελευθερισμός σώθηκε από έναν τεχνοκρατικό Κεϋνσιανισμό των κεντρικών τραπεζιτών που δεν λογοδοτεί πολιτικά σε κανέναν. Δείχνει όμως και τα όρια αυτής της λύσης. Ιδιαίτερα αναλυτικά και πολιτικά χρήσιμα είναι τα κεφάλαια για τη γεωπολιτική του νέου ιμπεριαλισμού, τους πολέμους και την άνοδο της ρατσιστικής ακροδεξιάς σε όλον τον πλανήτη –ιδιαίτερα στις ΗΠΑ– απότοκο της αδυναμίας της Αριστεράς να την αναχαιτίσει και την οικονομική και κοινωνική αποτυχία των νεοφιλελεύθερων πολιτικών.  

Το τελευταίο κεφάλαιο ασχολείται με το πως μπορούμε πολιτικά να «πατήσουμε το φρένο της έκτακτης ανάγκης» και να σταματήσουμε την επερχόμενη καταστροφή. Ο συγγραφέας δείχνει τη σημασία των αγώνων στα πεδία πάλης του φύλου και της φυλής στις σύγχρονες ιδεολογικοπολιτικές συγκρούσεις και πως αυτοί μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός νέου εργατικού υποκειμένου χειραφέτησης. Ιδιαίτερα σημαντική για την παρούσα συγκυρία είναι η ανάλυση του για το πόσο άσκοπο είναι πολιτικά το εγχείρημα διαμόρφωσης ενός κοινού λαϊκού μετώπου της κεντροαριστεράς, μια συνταγή που απέτυχε στο παρελθόν και που είναι βέβαιο πως θα αποτύχει και τώρα. 

STOP στα εγκλήματα των εφοπλιστών

Όπως έχει δείξει διαχρονικά η ιστορία, έτσι και σήμερα τα μεγάλα αρπακτικά που ακούν στο όνομα “Έλληνες εφοπλιστές’’ βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στην αιματοβαμμένη Γάζα και γενικά στην πολύπαθη Μέση Ανατολή και εκμεταλλευόμενοι τη σφαγή που συντελείται χωρίς διακοπή, βγάζουν δισεκατομμύρια τροφοδοτώντας τόσο τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις που επιχειρούν στην περιοχή, όσο και το ίδιο το σιωνιστικό κράτος, έχοντας έτσι ενεργό συμμετοχή στο έγκλημα που συντελείται είς βάρος του Παλαιστινιακού λαού.

Πιο συγκεκριμένα η Motor Oil που ανήκει στον Όμιλο Βαρδινογιάννη χρησιμοποιεί το λιμάνι των Αγίων Θεοδώρων τροφοδοτώντας με καύσιμα Αμερικανούς και Σιωνιστές βάσει πολυετούς συμφωνίας με την υπηρεσία εφοδιασμού Άμυνας του Αμερικανικού Πενταγώνου.

Εμείς σαν Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα στον Πειραιά στηρίξαμε την παράσταση διαμαρτυρίας που πραγματοποιήθηκε στις 13 Αυγούστου στο υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας με πρωτοβουλία του Εργατικού Κέντρου Πειραιά και συμμετοχή από ναυτεργατικά σωματεία, συλλογικότητες και οργανώσεις. Το αίτημα ήταν να αποτραπεί η προσέγγιση, ο ανεφοδιασμός και οποιαδήποτε διευκόλυνση σε δύο πλοία που μετέφεραν καύσιμα στο Ισραήλ αλλά και γενικά η όποια υποστήριξη του ελληνικού κράτους στο κράτος δολοφόνο.

Απαιτούμε να σταματήσει άμεσα η ντροπιαστική συμφωνία τροφοδοσίας με καύσιμα Αμερικανών και Σιωνιστών, οργανώνουμε τη δράση μας και καλούμε άπαντες την Τρίτη 10/9 και ώρα 19.00 στην ευρεία σύσκεψη της ΠΕΝΕΝ στο Εργατικό Κέντρο Πειραιά (Ομηρίδου Σκυλίτση 19- 2ος όροφος).

Καλούμε στην εκδήλωση του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου η οποία είναι αφιερωμένη στην Παλαιστίνη το Σάββατο 14/9 και ώρα 21.30 στη Σκηνή “Λόρδος Βύρωνας”, καθώς επίσης και στην εκδήλωση στη Νίκαια για τα 80 χρόνια από το μπλόκο της Κοκκινιάς η οποία θα πραγματοποιηθεί στη Μάντρα Μπλόκου Κοκκινιάς (Ηλιουπόλεως 102Α) την Κυριακή 15/9 και ώρα έναρξης 19.00.

Οι φοιτητές/ριες στο πλευρό της Παλαιστίνης

Μετά από την συνέλευση του τμήματος Αεροδιαστημικής του ΕΚΠΑ, που πραγματοποιήθηκε στις 28 Αυγούστου, ανακοινώθηκε η συνεργασία του πανεπιστημίου με την Lockheed Martin για πρόγραμμα υποτροφιών φοιτητών/τριων. Είναι η πρώτη φορά που τμήμα ελληνικού πανεπιστημίου καλείται να εγκρίνει τέτοιο πρόγραμμα από την πολυεθνική του θανάτου. Πρόκειται για την εταιρία που προμηθεύει με πολεμικούς εξοπλισμούς το κράτος- τρομοκράτη του Ισραήλ, την Ουκρανία (μέσω των χωρών του ΝΑΤΟ) και θα προμηθεύσει τα 20 F-35 των 3,5 δις στην Ελλάδα. 

Την ίδια ώρα που το Ισραήλ κλιμακώνει τη γενοκτονία απειλώντας "να βάλει φωτιά σε όλη την Μέση Ανατολή" με τις πλάτες και την στήριξη της Νέας Δημοκρατίας ανακοινώνεται αυτή η συνεργασία. Οι πολιτικές επιλογές δεν μπορούν να γίνουν πιο ξεκάθαρες. Από τη μια ιδιωτικοποιούν τα νοσοκομεία και τα πανεπιστήμια, από την άλλη δίνουν τα ρέστα τους για τον πόλεμο. Η ΕΒΕ φέτος άφησε χιλιάδες εκτός πανεπιστημίου ενώ πολλοί φοιτητές από επαρχία δεν θα καταφέρουν να σπουδάσουν καθώς τα νοίκια είναι απλησίαστα και οι Εστίες πλήρως υποχρηματοδοτούμενες.

Παλεύουμε το φοιτητικό κίνημα να παίξει το ρόλο του με καταλήψεις σε όλες τις σχολές πιάνοντας το νήμα από την φοιτητική Ιντιφάντα στην Αμερική και την εξέγερση των φοιτητών στο Μπαγκλαντές! 

Για να σταματήσουμε αυτή την συνεργασία αλλά και τον ίδιο τον πόλεμο χρειάζεται να εξοπλιστούμε με ιδέες. Η κυρίαρχη τάξη και οι σιωνιστές χρησιμοποιούν κάθε μέσο για να δικαιολογήσουν τις επεμβάσεις στην Παλαιστίνη, να βαφτίσουν την γενοκτονία ως "αυτοάμυνα". Έτσι και εμείς παλεύουμε και για την αποκατάσταση των πραγματικών γεγονότων.