Ιδέες
Νέο βιβλίο του Ιλάν Παπέ: Ένα “εγχειρίδιο” για το κίνημα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη

Το νέο βιβλίο του αντισιωνιστή Εβραίου ιστορικού Ιλάν Παπέ «Μικρή ιστορία της σύγκρουσης Ισραήλ – Παλαιστίνης», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Σάλτο, παρουσιάστηκε την περασμένη Πέμπτη στην ΕΣΗΕΑ. Στην εκδήλωση μίλησαν ο Σωτήρης Ρούσσος, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, ο Τόνυ Ρηγόπουλος, αρχισυντάκτης του «Documento» και ο Γιώργος Τσιάρας, δημοσιογράφος της Εφημερίδας των Συντακτών, που έχει γράψει και το επίμετρο του βιβλίου. Τη συζήτηση συντόνισε η δημοσιογράφος Λαμπρινή Θωμά.

«Είναι πολύ σημαντικό να κυκλοφορούν καλά βιβλία Ιστορίας. Αλλά η σειρά που έχουν ξεκινήσει για τη Μέση Ανατολή οι εκδόσεις Σάλτο είναι για έπαινο για ένα παραπάνω λόγο» είπε ξεκινώντας την παρουσίαση ο Σωτήρης Ρούσσος. «Υπάρχει σοβαρό πρόβλημα, δεν υπάρχουν πολλά βιβλία για τη Μέση Ανατολή στην Ελλάδα, είναι το ένα εκατοστό αυτών που κυκλοφορούν στον αγγλόφωνο και γαλλόφωνο κόσμο. Το βιβλίο του Παπέ είναι ευσύνοπτο και αν υπάρχει έστω κι ένας ή μια που δεν το έχει αγοράσει, να το κάνει πάραυτα. Τι μας προσφέρει; 

Το πρώτο πράγμα, τη δυνατότητα να κατανοήσει κανείς το ιστορικό πλαίσιο αυτής της σύγκρουσης. Δεν είναι εύκολο να κάνει κανείς σε τόσο μικρό χρόνο ένα βιβλίο με τόση πυκνότητα που να πιάνει μια τόσο μεγάλη χρονική περίοδο. Ο Παπέ το πετυχαίνει γιατί πιάνει τις πραγματικές τομές.  Μια τομή είναι η εκδίωξη των Παλαιστινίων από τις εστίες τους αυτό που λέμε εθνοκάθαρση. Αυτό είναι το βασικό σημείο εκκίνησης του παλαιστινιακού ζητήματος. Ότι οι Παλαιστίνιοι ζητάνε την πατρίδα τους. Ότι η Γάζα έγινε μια αποθήκη προσφύγων. Το βιβλίο δίνει μεγάλη βάση σε αυτήν την αφετηρία.

Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι είναι άλλο η αραβοϊσραηλινή διαμάχη, άλλο το παλαιστινιακό ζήτημα. Η αραβοϊσραηλινή διαμάχη γίνεται με αφορμή, με σύμβολο το παλαιστινιακό ζήτημα αλλά είναι ένα ζήτημα γεωπολιτικής και ιδεολογίας, ιδιαίτερα την δεκαετία του ’50 και του ’60... Και γι’αυτό πολλές φορές βλέπουμε να υπάρχει μια απεμπλοκή της διαμάχης από το παλαιστινιακό ζήτημα, είτε αυτό λέγεται Καμπ Ντέιβιντ, είτε συμφωνίες των σιωνιστών με την Ιορδανία... Ο Παπέ κάνει σαφές ότι είναι δύο διαφορετικά πράγματα, ο ένας αγώνας είναι γεωπολιτικός ενώ ο άλλος είναι απελευθερωτικός, αντιαποικιακός. 

Το τρίτο στοιχείο είναι που βάζει ο Πάπε είναι ότι στο Ισραήλ υπάρχουν δύο ουσιαστικά αντιλήψεις για το κράτος, το κράτος του Ισραήλ και το κράτος της Ιουδαίας. Υπάρχει δηλαδή ή τουλάχιστον υπήρχε η αντίληψη για το κοσμικό κράτος, αλλά υπάρχει τώρα πια το κράτος της Ιουδαίας που είναι μια αντίληψη ενός θρησκευτικού εθνικισμού.

Αυτή η παρατήρηση είναι σημαντική γιατί αφορά το μέλλον και την επίλυση του προβλήματος. Όσο συνεχίζεται στο Ισραήλ η νικηφόρα πορεία του θρησκευτικού σιωνισμού δεν μπορεί να υπάρξει λύση ούτε ως προς τα δύο κράτη, ούτε προφανώς προς ένα δημοκρατικό, πολυθρησκευτικό κράτος που μπορεί να έχουμε κάποιοι άλλοι στο μυαλό μας. 

Το βιβλίο είναι μια σύνοψη. Μην αναμένουμε να δούμε λεπτομέρειες. Αλλά είναι μια πολεμική σύνοψη. Ο Παπέ εκφράζει την πολιτική του εναντίωση σε αυτό που συμβαίνει σήμερα στο Ισραήλ».

Πόλεμος

«Το βιβλίο γράφεται και δημοσιεύεται πάνω στις πιο κρίσιμες φάσεις αυτής της σύγκρουσης, ενώ ο πόλεμος διαχέεται στη Μέση Ανατολή, στην επέτειο του ενός χρόνου από την επίθεση της Χαμάς, την στιγμή που η πόλωση γίνεται πιο έντονη. Αυτό από μόνο του είναι θαρραλέο» είπε ανάμεσα σε άλλα ο Τόνυ Ρηγόπουλος. «Το δεύτερο σημαντικό είναι η έκταση του βιβλίου και η εκλαΐκευση. Ο Παπέ γνωρίζει ότι χιλιάδες άνθρωποι στον δυτικό κόσμο ψάχνουν να δουν τι συμβαίνει εκεί. Το βιβλίο είναι ένα εγχειρίδιο που δίνει απαντήσεις και προσανατολίζει. Παρότι πυκνό, είναι ευκολοδιάβαστο καθώς συνοδεύεται από χρήσιμες ιστορίες.

Είναι και μια απάντηση σε όσους νόμιζαν ότι δεν υφίσταται παλαιστινιακό ζήτημα. Το παλαιστινιακό εμπνέει μια ολόκληρη νέα γενιά σε όλον τον κόσμο, όπως είδαμε στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στις μεγάλες διαδηλώσεις. Ο Παπέ δίνει σε όλους αυτούς όπλα να απαντήσουν στον κάθε δηλωμένο αντισημίτη, στον κάθε Γεωργιάδη και στον κάθε Βορίδη, που σήμερα είναι οι μεγαλύτεροι υπέρμαχοι του Ισραήλ. 

Μπορεί η λύση των δύο κρατών να ήταν ρεαλιστική το 1948, το 1967 ή το 1993. Πλέον δεν νομιζω ότι είναι ρεαλιστική, η επιμονή της Δύσης σε αυτήν μου φαίνεται σχεδόν ύποπτη. Το συμπέρασμα του Παπέ αναφέρει τρεις λέξεις που είναι σημαντικότερες από τις “ευχές” για ειρήνη και σταθερότητα: Αποαποικιοποίηση, απελευθέρωση, συμφιλίωση. Η μια δυσκολότερη από την άλλη. Αλλά ταυτόχρονα δεν μπορεί να υπάρξει και καμιά ειρήνη αν δεν έχουν επιτευχθεί».      

«Να ευχαριστήσω τις εκδόσεις που μου έκαναν την τιμή να γράψω το επίμετρο του βιβλίου. Θεωρώ τον Παπέ έναν ήρωα του καιρού μας, έναν πολύ γενναίο άνθρωπο» είπε ο Γιώργος Τσιάρας που διάβασε αποσπάσματα από το βιβλίο. «Ο Παπέ μας δίνει στο τελευταίο κεφάλαιο επτά συμπεράσματα: “Το 7ο συμπέρασμα” λέει ο Παπέ, “είναι ότι πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που μιλάμε για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Δεν έχει νόημα να μιλάμε για ειρήνη σαν να φταίνε εξίσου και οι δύο πλευρές, όταν η διαδικασία με την οποία στην πραγματικότητα έχουμε να αναμετρηθούμε είναι η αποαποικιοποίηση. 

Η ιστορική Παλαιστίνη έχει υποστεί την αποικιοκρατία των εποίκων για πάνω από έναν αιώνα με τεράστιο κόστος. Η απαποικοιοποίηση είναι στενά συνδεδεμένη με άλλους όρους, την απελευθέρωση και την συμφιλίωση. Δεν προσποιούμαι ότι έχω οδικό χάρτη για το πώς θα επιτευχθούν αυτοί οι ευγενείς στόχοι. Το παλαιστινιακό απελευθερωτικό κίνημα θα πρέπει να βρει τρόπο να εφαρμόσει πρακτικά μια λύση που θα προσφέρει δικαιοσύνη σε όλους όσους ζουν στην ιστορική Παλαιστίνη, περιλαμβανομένων των ισραηλινών Εβραίων... 

Αντίσταση

Αν ανατρέξουμε στην ιστορία, όπως κάναμε, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τη σχέση μεταξύ των απαρχών του σιωνισμού στην Παλαιστίνη ως εποικιστικού αποικιοκρατικού κινήματος και των ενεργειών του που διαπνέονται από μια λογική εξάλειψης των γηγενών. Μπορούμε να καταλάβουμε γιατί πρέπει να δούμε την παλαιστινιακή αντίσταση πρώτα και κύρια ως αντιαποικιακή... Υπάρχουν κι άλλες συνειδητοποιήσεις που προκύπτουν από την υιοθέτηση του παραδείγματος της εποικιστικής αποικιοκρατίας. Σημαίνει ότι οποιαδήποτε λύση στο μέλλον θα πρέπει να λάβει υπόψη της ότι τα τελευταία εκατό χρόνια, η εβραϊκή κοινότητα έχει εξελιχθεί σε έναν υπολογίσιμο πληθυσμό 8 εκατομμυρίων ανθρώπων. Μια κοινότητα που έχει δημιουργηθεί σε ένα σύγχρονο κράτος και έναν από τους ισχυρότερους στρατούς στον κόσμο για να διατηρηθεί ακριβώς ως εβραϊκό κράτος.

Κι όμως δεν μπορεί να επιβιώσει. Ή νομίζει ότι δεν μπορεί, χωρίς να καταπιέζει του Παλαιστινίους. Οι Παλαιστίνοι συνεχίζουν να αντιστέκονται και συνεχίζουν να αποτελούν πρόκληση παρά την οποιαδήποτε προσπάθεια απομάκρυνσής τους ως κοινότητα από την ιστορική Παλαιστίνη, που κυμαίνεται από τις εκτοπίσεις μέχρι την ωμή βία και τους βομβαρδισμούς.

Γίνεται σαφές ότι το Ισραήλ ως εβραϊκό σχέδιο δεν λειτουργεί. Φαίνεται ότι υπάρχει πολύ λίγο κοινό έδαφος που μοιράζονται οι κοσμικοί και οι θρησκευόμενοι Εβραίοι στο Ισραήλ, πέρα από το μίσος για τους Άραβες και τους Παλαιστίνιους ειδικότερα. Αυτό δεν είναι αρκετό για μια σταθερή εθνική ταυτότητα... Το Ισραήλ εξακολουθεί να βλέπει τον εαυτό του ως ένα δυτικό φυλάκιο μέσα σε ένα εχθρικό αραβικό κόσμο... Μόνο όταν το Ισραήλ αποδεχτεί την πραγματικότητα του παρελθόντος του και την εγγύτητά του με τους γεωγραφικούς γείτονές του δύναται να αποτελέσει μέρος της σφυρηλάτησης ενός καλύτερου μέλλοντος για την ιστορική Παλαιστίνη και τη Μ. Ανατολή στο σύνολό της. Ελπίζουμε αυτή η μέρα να έρθει στη διάρκεια της ζωής μας».        

Μετά τις εισηγήσεις ακολούθησε μια ζωντανή συζήτηση με ερωτήσεις και παρεμβάσεις -μεταξύ άλλων από τον Μοχάμεντ Αμπουάσαμπε που εκπροσωπώντας την Παλαιστινιακή Παροικία Ελλάδας υπογράμμισε την εικόνα της φρίκης στη Γάζα αλλά και την συνενοχή της ελληνικής κυβέρνησης και τον Γιάννη Σηφακάκη από την Συμμαχία Σταματήστε τον Πόλεμο που μίλησε για την δύναμη της Αντίστασης, του «αραβικού πεζοδρομίου» και του διεθνούς κινήματος αλληλεγγύης στη Δύση τονίζοντας ότι «Το βιβλίο του Παπέ, είναι ένα πολύτιμο όπλο στις μάχες μας για Ελεύθερη Παλαιστίνη, από τον Ιορδάνη μέχρι την Μεσόγειο».

«Είμαστε 40 χρόνια εκδοτικός οίκος με εξειδίκευση στον αθλητισμό. Το 2024 γιορτάζουμε τα σαράντα χρόνια μας λίγο διαφορετικά, κάναμε αλλαγή πορείας με αυτό που συμβαίνει στην Γάζα. Ξεκινήσαμε αυτή τη σειρά εκδίδοντας το βιβλίο για την Παλαιστίνη του Τσόμσκι με τον Παπέ, τώρα με τη “Μικρή ιστορία” και συνεχίζουμε με τον “Οριενταλισμό” του Εντουαρντ Σάιντ, την “Εθνοκάθαρση” του Παπέ και άλλους σχετικούς τίτλους» τόνισε η Έλση Σάλτου από τις εκδόσεις Σάλτο.

• Το βιβλίο μπορείτε να βρείτε στο Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο που έδωσε το παρών στην βιβλιοπαρουσίαση στην ΕΣΗΕΑ.