Ραγδαίες είναι οι εξελίξεις στη Συρία. Η ισλαμιστική οργάνωση Χαγιάτ Ταχρίλ Αλ Σαμ (ΗΤS) ξεκινώντας από τη βάση της στο Ιντλίμπ στην βορειοδυτική Συρία κατάφερε μέσα σε τρεις μέρες να καταλάβει το Χαλέπι, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας ενώ κατευθύνεται νότια καταλαμβάνοντας μικρές πόλεις και χωριά στην περιοχή της πόλης Χάμα -με τον στρατό και τις πολιτοφυλακές που στηρίζουν τον Άσαντ να αποσύρονται προκειμένου σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του καθεστώτος να πραγματοποιήσουν αντεπίθεση. Ήδη ρώσικα και συριακά μαχητικά βομβαρδίζουν ακατάπαυστα και στο Χαλέπι και στο Ιντλίμπ με αποτέλεσμα εκατοντάδες νεκρούς. 

Η πραγματικά απίστευτη ευκολία με την οποία έγινε η προέλαση των δυνάμεων της HTS δείχνει κατ’ αρχάς ότι ο στρατός και οι ένοπλες πολιτοφυλακές του Άσαντ είναι υπό κατάρρευση. 

Μια σειρά από αναλύσεις που κυκλοφορούν αυτές τις μέρες μπορεί να βλέπουν διάφορους «ξένους δακτύλους» πίσω από την επίθεση της HTS αλλά δεν μπορούν να εξηγήσουν πως αυτή επικράτησε με τέτοια ευκολία. Ο βασικός λόγος για την κατάρρευση είναι ότι το καθεστώς Άσαντ δεν έχει το παραμικρό λαϊκό έρεισμα. Ούτε στο Χαλέπι των 2 εκατομμυρίων κατοίκων ούτε στην περιοχή της Χάμα, ούτε στη νότια Συρία όπου το καλοκαίρι γίνονταν διαμαρτυρίες κατοίκων ενάντια στο καθεστώς. 

Ποιοι παράγοντες έπαιξαν ρόλο για την επανέναρξη με νέα ένταση του εμφυλίου που κατεβαίνει προς τα νότια; Το Ισραήλ σίγουρα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αποδυνάμωση της  Χεζμπολάχ στη Συρία. Όπως αναφέρει ο Malik al-Abdeh, Σύριος αναλυτής στους Financial Times: «Οι επιθέσεις του Ισραήλ κατά του Ιράν και της Χεζμπολάχ δημιούργησαν το παράθυρο ευκαιρίας για να συμβεί αυτό. Ο μακροχρόνιος πόλεμος φθοράς μεταξύ Ισραήλ και Ιράν έχει σαφώς επιβαρύνει την ικανότητα του Ιράν να αναπτυχθεί και να πολεμήσει στη Συρία». Πρόσθεσε επιπλέον ότι «ο συριακός λαός αισθάνεται τόσο καταβεβλημένος και χωρίς καμία ελπίδα ώστε θα καλωσόριζε οποιαδήποτε πρόκληση ενάντια στο συριακό καθεστώς» και ότι «ο συριακός στρατός δεν είναι πλέον διατεθειμένος να πεθάνει για αυτό». 

Όσο «θερμοκέφαλη» και να είναι η ισραηλινή κυβέρνηση, όμως, δεν έχει κανένα λόγο να διακυβεύσει τα γενικότερα συμφέροντα των ΗΠΑ προσθέτοντας έναν τρίτο παράγοντα αστάθειας μετά τον Λίβανο και την Γάζα, στην περιοχή. Οι ΗΠΑ (ο αμερικανικός στρατός εξακολουθεί να έχει μια μικρή παρουσία στη βόρεια Συρία) δεν θα ήθελαν σε καμία περίπτωση μια ανεξέλεγκτη αποσταθεροποίηση και στη Συρία. Αφενός για τον ρόλο τον οποίο η χώρα παίζει στην περιοχή αφετέρου γιατί κάτι τέτοιο μπορεί να ανοίξει το δρόμο για άπλωμα της αποσταθεροποίησης σε άλλες αραβικές χώρες, π.χ. στο Ιράκ και όχι μόνο. 

Την Κυριακή, ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου Σάβετ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ «βρίσκονται σε επαφή με τις περιφερειακές πρωτεύουσες τις τελευταίες 48 ώρες», τονίζοντας ότι «οι ΗΠΑ δεν εμπλέκονται στην επίθεση υπό την ηγεσία της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), η οποία είναι τρομοκρατική οργάνωση» και ότι «προτρέπουν για αποκλιμάκωση και προστασία των αμάχων και των μειονοτήτων».

Αποσταθεροποίηση

Σε κοινή τους δήλωση οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Γερμανία και η Βρετανία κάλεσαν σε αποκλιμάκωση αναφέροντας ότι «η τρέχουσα κλιμάκωση υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για μια πολιτική λύση της σύγκρουσης υπό συριακή ηγεσία». Επιπλέον, σε τηλεφωνική συνομιλία που είχε ο Μπλίνκεν με τον υπ.Έξ. της Τουρκίας Φιντάν ζήτησε αποκλιμάκωση με τον δεύτερο να τον διαβεβαιώνει ότι η Τουρκία δεν επιδιώκει αποσταθεροποίηση και ότι η κατάσταση μπορεί να αλλάξει αν ο Άσαντ βάλει νερό στο κρασί του και «συνομιλήσει με τις αντιπολιτευόμενες δυνάμεις».  

Η Τουρκία όμως εμπλέκεται άμεσα στις εξελίξεις καθώς η βάση από την οποία εξόρμησε, όπως και η εξουσία που έχει αποκτήσει η HTS που έχει τη δική της κυβέρνηση στο Ιντλίμπ, τελούν υπό τη δική της προστασία, οικονομική και στρατιωτική στη βόρεια Συρία. Η HTS λειτουργεί όλα αυτά τα χρόνια με την ανοχή και ενίοτε την στήριξη του τουρκικού κράτους που έχει πάρει υπό την «προστασία» του περιοχές της βόρειας Συρίας με στόχους τον έλεγχο των συνόρων και των εκατομμυρίων προσφύγων που ζουν πίσω από αυτά, το τσάκισμα των κουρδικών δυνάμεων και την αναβάθμιση του ρόλου του τουρκικού κράτους στη βόρεια Συρία.

Η Τουρκία, πέρα από τον τουρκικό στρατό έχει τις δικές της δυνάμεις στη βόρεια Συρία να δρούνε σαν το μακρύ της χέρι, τον λεγόμενο «Συριακό Εθνικό Στρατό» του οποίου η τοπική «κυβέρνηση» συγκυβερνά με την HTS. Ο Συριακός Εθνικός Στρατός ήταν ενημερωμένος για την επίθεση της HTS με την οποία έχει συνεργαστεί αλλά και συγκρουστεί στο παρελθόν. Σύμφωνα με τα όσα φτάνουν στα ΜΜΕ μπορεί να μην συμμετείχε ενεργά στην επίθεση αλλά συνέχισε να πραγματοποιεί τις δικές του επιχειρήσεις εναντίον των Κούρδων.  

Ήδη όλο τον τελευταίο μήνα, χρησιμοποιώντας σαν αφορμή την κουρδική επίθεση δύο μαχητών στην Άγκυρα, η Τουρκία έχει εντείνει τους βομβαρδισμούς και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον των Κούρδων στη Συρία (YPG/SDF). των οποίων το εθνικοαπαλευθερωτικό κίνημα αναθερμάνθηκε με τον αντίστοιχο αγώνα των Παλαιστινίων στην Γάζα. 

Διπλωματικός πυρετός

Οι προηγούμενες μέρες σημαδεύτηκαν από ένα διπλωματικό πυρετό συναντήσεων ανάμεσα σε εκπροσώπους της Ρωσίας, της Τουρκίας και του Ιράν. Η Ρωσία δεν θα ήθελε με τίποτε να χάσει τις στρατιωτικές και ναυτικές της βάσεις στη Συρία μέσα από τις οποίες έχει αναβαθμίσει τη θέση της στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Όλο το προηγούμενο διάστημα μάλιστα (με αφορμή και τον φονικό σεισμό στην ν.α. Τουρκία και τη βόρεια Συρία) επιχειρήθηκε, με προτροπή της Ρωσίας και του Ιράν, το καθεστώς Άσαντ να βγει από τη διεθνή απομόνωση, μέσα από την «κανονικοποίηση» των σχέσεών του με μια σειρά χώρες και κυρίως την Τουρκία. 

Όμως στη Συρία, και συνολικότερα στην Μέση Ανατολή, το μόνο που κανονικοποιείται είναι η αποσταθεροποίηση που απλώνεται και βαθαίνει δημιουργώντας νέους αστάθμητους παράγοντες και προβλήματα ανάμεσα σε «αντίπαλους» και ανάμεσα σε «συμμάχους» που αναζητούν ευκαιρίες να επωφεληθούν από αυτή. Μια αποσταθεροποίηση, που έχει επιφέρει η κλιμάκωση και το άπλωμα του πολέμου εκ μέρους του Ισραήλ με την στήριξη των ΗΠΑ όλη την περασμένη χρονιά.

Ένας τέτοιος αστάθμητος παράγοντας μοιάζει να είναι η HTS, η οποία εδώ και 6 χρόνια έχει τον έλεγχο στην περιοχή του Ιντλίμπ όπου ζουν περίπου 3 με 4 εκατομμύρια Σύριοι. Ένα μεγάλο μέρος από αυτούς είναι πρόσφυγες από άλλες περιοχές της Συρίας που εκδιώχθηκαν από τον Άσαντ εγκαταλείποντας τις πόλεις και τα χωριά τους στην διάρκεια του εμφυλίου που ακολούθησε την «Αραβική Άνοιξη» στη Συρία και την προσπάθεια του καθεστώτος να καταστείλει την συριακή επανάσταση -με αποτέλεσμα τη μετατροπή της σε έναν αιματηρό εμφύλιο, μέσα και από την εμπλοκή των ιμπεριαλιστών ΗΠΑ και Ρωσίας.   

Η ΗΤS (η δύναμή της υπολογίζεται σε περίπου 30000 μαχητές) είναι παρακλάδι της Αλ Νούσρα, μιας δύναμης τζιχαντιστών που προέκυψε στην διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη Συρία και σχετίζεται με την Αλ Κάιντα. Ο αρχηγός της HTS Τζολανί, που είχε πολεμήσει μαζί με το ISIS στο Ιράκ και είχε επικηρυχθεί από τις ΗΠΑ με 10 εκατομμύρια δολάρια, άλλαξε κατεύθυνση το 2016 αποκηρύσσοντας τους δεσμούς του με την Αλ Κάιντα και το ISIS.

Προβάλλει την οργάνωσή του σαν μια «μετριοπαθή ισλαμιστική δύναμη» με στόχο τον έλεγχο της Συρίας και την ανατροπή του Άσαντ και όχι την εξάπλωση της τζιχάντ μέσα από τη δημιουργία χαλιφάτου, κερδίζοντας με το μέρος του και άλλες ένοπλες ομάδες. Επιδιώκει να παρουσιαστεί σαν «πολιτικός παίκτης» στο εσωτερικό της Συρίας υποσχόμενος ανοχή προς τις διάφορες θρησκευτικές μειονότητες (αυτό δεν τον εμποδίζει να κυβερνά στο Ιντλίμπ με βασανιστήρια, εκτελέσεις και οικονομική αφαίμαξη) και ταυτόχρονα να στείλει το μήνυμα προς τα έξω ότι θα μπορούσε να είναι «διεθνής συνομιλητής».

Η νέα σύγκρουση στη Συρία έρχεται σαν αποτέλεσμα της έντασης των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών στη Μέση Ανατολή. Αλλά έχει να κάνει με την απόγνωση που επικρατεί στο λαό της Συρίας μετά από 13 χρόνια πολέμου, φτώχειας, προσφυγιάς και δύσκολων συνθηκών, απόγνωση που έχει αρχίσει να επεκτείνεται και στον μηχανισμό του καθεστώτος.