‘Χτυπήστε όποιον βλέπετε’, ‘συλλάβετε όποιον φτάσει στο Ισλαμαμπάντ’ ήταν η εντολή που έδωσε η πακιστανική κυβέρνηση την Τρίτη 26 Νοέμβρη για να σταματήσει τη μαζική διαδήλωση που έφτανε στην πρωτεύουσα της χώρας. Στρατός, αστυνομία και παραστρατιωτικές οργανώσεις χτυπούσαν ανεξέλεγκτα, έριχναν δακρυγόνα, πλαστικές σφαίρες και, σύμφωνα με τους οργανωτές της διαδήλωσης, χρησιμοποίησαν πραγματικά πυρά. Η πακιστανική κυβέρνηση αρνείται ότι υπήρξαν νεκροί, αλλά υπάρχουν αναφορές μέχρι και για 17 ανθρώπους. Στη διάρκεια της επίθεσης, οι κρατικές αρχές έριξαν το ηλεκτρικό και μπλοκάρισαν το ίντερνετ, για να προκαλέσουν πανικό μέσα στο σκοτάδι που απλώθηκε στο Ισλαμαμπάντ.
Η διαδήλωση ήταν το αποκορύφωμα μέχρι στιγμής της μάχης για την ανατροπή της αντιδημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης. Το PTI, το κόμμα του πρώην πρωθυπουργού Ιμράν Χαν, βρίσκεται επικεφαλής των διαδηλώσεων. Ο Χαν ήταν πρωθυπουργός για τέσσερα χρόνια, από το 2018 ως το 2022, αλλά βρίσκεται στη φυλακή εδώ και ενάμιση χρόνο. Το πακιστανικό κράτος δεν του συγχώρεσε πως στράφηκε ενάντια στο “δικαίωμα” του στρατού να καθορίζει τις πολιτικές εξελίξεις και προσπάθησε να φέρει αλλαγές στη στρατιωτική ηγεσία. Κυρίως όμως δεν του έχει συγχωρέσει πως κινητοποιεί εκατομμύρια στους δρόμους και πως ενθαρρύνει τους οπαδούς του να παρέμβουν στις εξελίξεις μέσα από μαζικές διαδηλώσεις. Στις εκλογές του περασμένου Φλεβάρη, το PTI αποκλείστηκε. Τα δυο παραδοσιακά μεγάλα κόμματα του Πακιστάν (η Μουσουλμανική Λίγκα και το Λαϊκό Κόμμα) πίστευαν ότι με τον Χαν στη φυλακή και το PTI διαλυμένο θα μπορούσαν να ξαναμοιράσουν την πίτα μόνο μεταξύ τους. Έκοψαν το ίντερνετ τη μέρα των εκλογών για να μην μπορούν να ενημερωθούν οι ψηφοφόροι ποιους υποψήφιους στηρίζει το αποκλεισμένο PTI.
Πέρα από βία και αποκλεισμούς, χρησιμοποίησαν και νοθεία. Τα τελικά αποτελέσματα δεν συμπίπτουν με τα αποτελέσματα των εφορευτικών επιτροπών. Παρόλα αυτά και παρότι κατέβηκαν ως ανεξάρτητοι, οι υποψήφιοι του PTI πάλι κατάφεραν να σχηματίσουν τη μεγαλύτερη κοινοβουλευτική ομάδα. Όμως, ο Σεχμπάζ Σαρίφ, της Μουσουλμανικής Λίγκας, ανέλαβε πρωθυπουργός, με τη στήριξη και του Λαϊκού Κόμματος. Για να κρατήσουν τον Χαν στη φυλακή μηχανεύονται όλων των ειδών τις κατηγορίες. Δεν είναι μόνο ο Χαν στη φυλακή, αλλά χιλιάδες στελέχη του PTI. Μόνο την τελευταία βδομάδα καταγράφονται πάνω από τρεις χιλιάδες συλλήψεις, ανάμεσά τους και τριών βουλευτών. Μαζικότατες διαδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα ξεκίνησαν ήδη από όταν ξεκίνησε η επιχείρηση παγίδευσης και φυλάκισης του Χαν, αλλά τους τελευταίους μήνες γίνονται όλο και πιο μαζικές, όλο και πιο μαχητικές. Το κίνημα πήρε δύναμη και από το γεγονός ότι το καλοκαίρι τα δικαστήρια δικαίωσαν ένα μέρος των αιτημάτων του PTI σχετικά με τις εκλογές, αποδίδοντας στην κοινοβουλευτική του ομάδα επίσημο στάτους και δεκάδες περισσότερους βουλευτές. Η κυβέρνηση έχασε έτσι και την πλειοψηφία των δύο τρίτων που θα της επέτρεπε συνταγματικές αλλαγές.
Η ηγεσία του στρατού όμως παραμένει ακάθεκτη, αποκαλώντας τους οπαδούς του PTI ακόμη και “αναρχικούς”. Η αλήθεια είναι πως ο Χαν είχε πολύ καλή σχέση με τον στρατό όταν έφτασε να γίνει πρωθυπουργός το 2018. Τα έσπασε μαζί τους στην προσπάθειά του να καθορίσει μόνος του την πολιτική της κυβέρνησής του.
Επίθεση
Αυτό όμως που τρομοκράτησε περισσότερο τους στρατηγούς δεν ήταν η πολιτική του Χαν, αλλά τα γεγονότα του Μάη του 2023. Τότε, όταν ανακοινώθηκε η σύλληψη του Χαν, οι διαδηλωτές κατευθύνθηκαν στην επίσημη κατοικία ενός ανώτατου στελέχους του στρατού στη Λαχόρη και την έκαψαν, ενώ αντίστοιχη επίθεση έγινε και στο αρχηγείο του στρατού στο Ραβαλπίντι.
Ποτέ ξανά το πεζοδρόμιο δεν είχε φτάσει να συγκρουστεί τόσο άμεσα με το στρατό που πάντα θεωρούσε πως βρίσκεται στο απυρόβλητο. Το γεγονός ότι ο Χαν δεν καταδίκασε τα γεγονότα έσπασε τελείως τους δεσμούς. Η αμερικάνικη πρεσβεία είχε βάλει επίσης το χέρι της, έχοντας παραδοσιακές σχέσεις με τους στρατηγούς και τα πραξικοπήματά τους, αφού είχε ανησυχήσει για τις ανεξέλεγκτες πρωτοβουλίες του Χαν όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική.
Η επιλογή της κυβέρνησης να δώσει εντολή για μαζική καταστολή στη διαδήλωση της Τρίτης εκφράζει πανικό. Φαίνεται πως οι υπουργοί, βλέποντας τον κόσμο να καταφθάνει στο Ισλαμαμπάντ, εκτίμησαν πως είχαν μπροστά τους πιθανά μια εξέλιξη σαν την πρόσφατη εξέγερση στο Μπαγκλαντές. Δηλαδή ότι ο κόσμος θα έφτανε στα κτίρια των Υπουργείων και στις επίσημες κατοικίες, θα εισέβαλλε και θα τα καταλάμβανε, ανατρέποτνας την κυβέρνηση.
Η κυβέρνηση ξέρει πως πίσω από την όξυνση της πολιτικής κόντρας, βρίσκεται μια ακόμη πιο εύθραυστη κατάσταση στην οικονομία της χώρας, αλλά και προβλήματα αστάθειας σε πολλές περιοχές.
Μόλις στις 25 Σεπτέμβρη εγκρίθηκε ένα τριετές δάνειο εφτά δισεκατομμυρίων από το ΔΝΤ και δόθηκε η πρώτη δόση στην κυβέρνηση. Ο Υπουργός Οικονομικών είχε πει πως αν δεν εγκρινόταν, τα αποθεματικά της χώρας έφταναν για λίγες μόνο βδομάδες ακόμη και θα μπορούσε να κηρυχτεί χρεοκοπία. Αλλά η συμφωνία με το ΔΝΤ περιλαμβάνει μέτρα λιτότητας ακόμη μεγαλύτερα από όσα είχαν δεσμευτεί να κάνουν με την ενδιάμεση συμφωνία από το 2023. Ένας από τους λόγους που το PTI σάρωσε κόντρα σε όλες τις απαγορεύσεις τον Φλεβάρη ήταν πως ήδη η κυβέρνηση είχε επιβάλει κατάργηση των επιδοτήσεων στα καύσιμα και είχε εκτιναχτεί το κόστος της ενέργειας. Τώρα το ΔΝΤ ζητάει να καταργηθούν πολλές ακόμη επιδοτήσεις, και να ιδιωτικοποιηθούν οι κρατικές επιχειρήσεις. Μόνο με την ωμή βία ελπίζουν να υλοποιήσουν αυτά τα σχέδια.