Ιδέες
Μαρξιστικά διαβάσματα για τις Γιορτές–και όχι μόνο

Το βιβλίο του Αλεξ Καλλίνικος “Η νέα Εποχή της Καταστροφής” συνδέει όλες τις πτυχές της καταστροφής που ζούμε μεταξύ τους αλλά και με τη ρίζα τους, τον τρόπο που λειτουργεί το σύστημα του τυφλού ανταγωνισμού για το κέρδος. Όμως, δεν μένει εκεί: υποστηρίζει ότι η εποχή της καταστροφής είναι και εποχή των εξεγέρσεων. Δεν είναι «απλά» ένα βιβλίο θεωρίας με αναφορές στο έργο δεκάδων διανοητών, αλλά συμβολή στον προβληματισμό του κόσμου της Αριστεράς «εδώ και τώρα». Χωρίς επαναστατική στρατηγική, χωρίς τη σύνδεση των καταστροφών στη ρίζα τους, στο ίδιο το σύστημα και άρα την πάλη για την ανατροπή του, η Αριστερά κινδυνεύει η ίδια να κατακερματίζεται, να χάνει τις συνδέσεις και να καταλήγει σε αδιέξοδα.

Μια από τις πηγές του βιβλίου του Καλλίνικος είναι το έργο του Μάικ Ντέιβις, του Αμερικάνου μαρξιστή πανεπιστημιακού και αγωνιστή της επαναστατικής Αριστεράς. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Ήρθε το τέρας – Covid 19, Γρίπη των πτηνών και λοιμοί του καπιταλισμού» Ο Ντέιβις εξηγεί με επιστημονικό αλλά ευανάγνωστο τρόπο το πώς η καπιταλιστική ανάπτυξη καταστρέφει το περιβάλλον κι ευνοεί το πέρασμα ιών από τα ζώα στον άνθρωπο. Το «τέρας» είναι ο καπιταλισμός. Διαβάστε επίσης τις εκδόσεις του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου «Πανδημία, κλιματική αλλαγή Ενάντια στον καπιταλισμό της καταστροφής» και «Το εμβόλιο χρειάζεται εργατικό έλεγχο». 

Πρόσφατα κυκλοφόρησε και το βιβλίο του Ιάπωνα μαρξιστή Κοχέι Σάιτο «Ο Μαρξ στο Ανθρωπόκαινο προς την ιδέα ενός κομμουνισμού της αποανάπτυξης». Ένα από τα πολύ θετικά του έργου του Σάιτο είναι ότι αποκαθιστά τον Μαρξ σαν ένα από τους πρώτους κριτικούς της καταστροφικής σχέσης του καπιταλισμού με τη φύση. Το βιβλίο του οικονομικού ιστορικού Adam Tooze «Shutdown- Πώς ένας ιός κλόνισε την παγκόσμια οικονομία» μας δίνει πολύτιμα στοιχεία για το πώς αντιμετώπισαν οι κυβερνήσεις την πανδημία αφήνοντας ακόμα πιο εξασθενημένο ένα παγκόσμιο σύστημα που δεν έχει συνέλθει από την κρίση του 2008. 

Μαρξ

Το βιβλίο του Ρόμαν Ροσντόλσκι «Η ιστορία της δημιουργίας του Κεφαλαίου του Μαρξ» που κυκλοφόρησε πρόσφατα είναι μια πολύτιμη συνεισφορά στη δημιουργική μελέτη του έργου του Μαρξ. Ο Ροσντόλσκι ήταν Ουκρανός επαναστάτης, μέλος της τροτσκιστικής οργάνωσης στη σημερινή δυτική Ουκρανία, που από το 1948 ως το 1968 (ως πρόσφυγας πλέον στον Καναδά) αφιερώθηκε στη μελέτη των Grundrisse του «εργαστηρίου» από όπου προέκυψε το Κεφάλαιο. 

Όπως τονίζει ο Νίκος Στραβελάκης που επιμελήθηκε την έκδοση: «Οι αναφορές μας στη θεωρία των κρίσεων και της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους δεν είναι οι μοναδικές συνεισφορές του βιβλίου…Το κυριότερο είναι ότι από τη μια μας εξηγεί τον πυρήνα του επιχειρήματος του Κεφαλαίου από την άλλη μας κάνει σαφές ότι πρόκειται για μια ημιτελή θεωρία. Αυτή η διπλή οπτική ενέπνευσε σημαντικές ερευνητικές προσπάθειες που έχουν διευρύνει και ενισχύσει το αναλυτικό και εμπειρικό πλαίσιο της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας». 

Εμείς θα προτείνουμε δυο τέτοιες προσπάθειες από τις εκδόσεις του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου: το βιβλίο του Κρις Χάρμαν «Καπιταλισμός Ζόμπι: Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση και η επικαιρότητα του Μαρξ» και το βιβλίο του Αλεξ Καλλίνικος «Η Αποκρυπτογράφηση του Κεφαλαίου, Το Κεφάλαιο του Μαρξ και η πορεία του». 

Μέση Ανατολή

Η χρονιά κλείνει με την κατάρρευση ενός καθεστώτος, του Άσαντ στη Συρία, που έμοιαζε ακλόνητο αφού πνίξει στο αίμα την επανάσταση του 2011 και «έπαιζε μπάλα» με όλους τους ιμπεριαλιστές και τις περιφερειακές δυνάμεις. Συνολικά η Μέση Ανατολή είναι ένα ηφαίστειο που δεν μπορεί να το σβήσει ούτε η βαρβαρότητα του σιωνιστικού κράτους του Ισραήλ ούτε τα παζάρια και οι ανταγωνισμοί των «από πάνω». 

Διαβάστε τα βιβλία «Μέση Ανατολή-Από τον Διαρκή Πόλεμο στη Διαρκή Επανάσταση» του Ν. Λούντου και το «Μ. Ανατολή-Αντίσταση στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις» της Δ. Κυρίλλου. Και τα δυο βιβλία είναι η καλύτερη εισαγωγή στην πρόσφατη ιστορία της περιοχής που αναδεικνύουν τον παράγοντα που «ξεχνάνε» όλοι, τους αγώνες και τις πολιτικές εμπειρίες των «από κάτω». 

«ΛΙΒΑΝΟΣ - Η Αντίσταση ενάντια σε πόλεμο, ιμπεριαλισμό, Ισραήλ», είναι ο τίτλος της νέας έκδοσης του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου. Οι ενότητες του βιβλίου μάς βοηθούν να κατανοήσουμε τις εξελίξεις κόντρα στα στερεότυπα και την ισλαμοφοβική προπαγάνδα του ιμπεριαλισμού και των κυβερνήσεων της Δύσης. Όπως η ενότητα για την Ιστορία της Αντίστασης στη χώρα, που μας θυμίζει την κληρονομιά της γαλλικής αποικιοκρατίας, τον ρόλο του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και τα εγκλήματα του Ισραήλ στο παρελθόν, αλλά και τους αγώνες της Αριστεράς και της Αντίστασης.

Το βιβλίο «Λευτεριά στην Παλαιστίνη - Ισραήλ, ιμπεριαλισμός και Παλαιστινιακή Αντίσταση» μόλις έκανε τη δεύτερη έκδοσή του, ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του και ενώ ένα παγκόσμιο κίνημα αλληλεγγύης έχει αναπτυχθεί από τις ΗΠΑ μέχρι την Ελλάδα. Η εκστρατεία που βάφτιζε «τρομοκράτες» την Παλαιστινιακή Αντίσταση και «αντισημίτες» όσους συμπαραστέκονται στην Παλαιστίνη, δεν μπορεί να πείσει παρά τις διαρκείς προσπάθειες των κυβερνήσεων και των αρχουσών τάξεων -και της κυβέρνησης της ΝΔ- να την αναβιώσουν.

Σε αυτή την επικαιροποιημένη έκδοση ο Γιώργος Πίττας δίνει το πανόραμα των εξελίξεων στο χρόνο που μεσολάβησε ανατρέχοντας και στις ρίζες της Παλαιστινιακής Αντίστασης μιας και η ιστορία «Δεν ξεκίνησε στις 7/10/2023». Όλα τα κείμενα της έκδοσης είναι όπλα για να κατανοήσουμε τις σημερινές εξελίξεις στην Παλαιστίνη και να εντοπίσουμε τη δύναμη που μπορεί να βάλει τέρμα στη σφαγή και να φέρει μια Παλαιστίνη ελεύθερη από τον Ιορδάνη μέχρι τη Μεσόγειο. 

Το βιβλίο «Μικρή ιστορία της σύγκρουσης Ισραήλ-Παλαιστίνης» του Ισραηλινού αντισιωνιστή ιστορικού Ιλάν Παπέ μας δίνει σε λίγες σελίδες την ιστορία ενός αιώνα και αναδεικνύει τις τομές της: την εθνοκάθαρση των Παλαιστινίων από το σιωνιστικό κράτος, την αντίστασή τους. Το βιβλίο των Ιλάν Παπέ και Νόαμ Τσόμσκι «Για την Παλαιστίνη» καταπιάνεται ανάμεσα στ’ αλλά με τις ομοιότητες του Ισραήλ με το απαρτχάιντ της Ν. Αφρικής. 

Πολύτιμο είναι και το βιβλίο του Σωτήρη Ρούσου «Επανάσταση και Εξέγερση στη Μέση Ανατολή» που μας θυμίζει την «ξεχασμένη» πρώτη Ιντιφάντα ενάντια στη βρετανική αποικιοκρατία το 1936 αλλά και την Ιρανική Επανάσταση του 1978-79.

Αυτές τις μέρες επανακυκλοφόρησε το βιβλίο του Εντουάρντ Σαίντ «Οριενταλισμός». Το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1978. Είναι ένα πολύ καλό αντίδοτο στην εικόνα μιας «καθυστερημένης Ανατολής» που χρειάζεται την «εκπολιτιστική» επέμβαση της Δύσης που έχουν καλλιεργήσει εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα οι δυτικές άρχουσες τάξεις και οι ιδεολογικοί τους εκπρόσωποι.  

Καταπίεση

Η επίθεση στη «woke κουλτούρα» γίνεται η αιχμή των επιθέσεων της ακροδεξιάς, των φασιστών και όλης της άρχουσας τάξης στο κίνημα που παλεύει ενάντια στην καταπίεση, για την απελευθέρωση των γυναικών, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ και των τρανς ατόμων. Η κυβέρνηση του «Πατρίς-θρησκεία-Οικογένεια» της ΝΔ είναι κομμάτι αυτών των επιθέσεων. Το εργατικό κίνημα και η Αριστερά χρειάζεται να δυναμώσουν αυτή την πάλη. 

Διαβάστε το βιβλίο της Μ. Στύλλου «Η Πάλη για την Απελευθέρωση των Γυναικών» που φέτος έκανε την 4η έκδοσή του. Εξηγεί από που προέρχεται η καταπίεση που έχει ανάγκη το σύστημα για να συνεχίζει την εκμετάλλευση. Φέτος συμπληρώθηκαν 140 χρόνια από τη δημοσίευση του μνημειώδους έργου του Φ. Ένγκελς «Η Καταγωγή της Οικογένειας της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους». Ένα απαραίτητο εφόδιο και για να εξηγήσουμε τις ρίζες της γυναικείας καταπίεσης αλλά και για να απαντήσουμε στη ιδεολογία του «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια» της δεξιάς και της άρχουσας τάξης. Μαζί μ’ αυτό το κλασσικό έργο διαβάστε την έκδοση του ΜΒ με το κείμενο του Ένγκελς «Ο Ρόλος της Εργασίας στην Εξανθρώπιση του Πιθήκου» και του Κ. Χάρμαν «Ο Ένγκελς και η Καταγωγή της Ανθρώπινης Κοινωνίας». 

Η Αλεξάνδρα Κολοντάι ήταν η μπολσεβίκα που έπαιξε πρωτοποριακό ρόλο και στην ανάλυση της γυναικείας καταπίεσης αλλά και στην «έφοδο στον ουρανό» της εργατικής τάξης στη Ρωσία το 1917 που έδειξε ποια δύναμη μπορεί να ξεμπερδέψει με την καταπίεση. Πρόσφατα κυκλοφόρησε μια νέα βιογραφία της από την Ελέν Καρέρ Ντ’Ανκώς με τίτλο «Αλεξάνδρα Κολλοντάι - Η Βαλκυρία της Επανάστασης». 

Το βιβλίο της Ίριδας Αυδή-Καλκάνη «Υπηρέτριες, Η πικρή ιστορία τους στην Ελλάδα», είναι μια σπουδαία συμβολή στην ιστορία τόσο του εργατικού όσο και του γυναικείου κινήματος. Το θεατρικό έργο της Νεφέλης Μαϊστράλη «Σπυριδούλες» έχει σημειώσει τεράστια επιτυχία και πρόσφατα κυκλοφόρησε σε έντυπη έκδοση. 

Ο Κ. Τορπουζίδης στο «Ομοφυλοφιλία, σεξουαλικότητα και η πάλη για την απελευθέρωση» (2η έκδοση - αναθεωρημένη και συμπληρωμένη) υποστηρίζει ότι η μάχη ενάντια στην καταπίεση αφορά όλους τους εργαζομένους και νεολαίους, άνδρες και γυναίκες, ΛΟΑΤΚΙ ή μη. «Η πάλη για την ΤΡΑΝΣ απελευθέρωση» της Α. Φράγκου βγάζει τις εμπειρίες των τρανς ανθρώπων από την αφάνεια και εξηγεί ότι η πάλη ενάντια στην τρανσφοβία είναι δεμένη με όλες τις διεκδικήσεις του εργατικού κινήματος σήμερα και συνολικά με την απελευθερωτική δυναμική της εργατικής τάξης.

Αντίσταση

Φέτος συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από μια χρονιά σταθμό στην ιστορία της ταξικής πάλης και της Αριστεράς στην Ελλάδα. Το 1944 ξεκίνησε με τις ελπίδες για μια κοινωνία που θα έφερνε η Απελευθέρωση και τέλειωσε με την αναμέτρηση του Κόκκινου Δεκέμβρη και τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Χρειάζεται να γυρίσουμε στην ιστορία αυτής της περιόδου που είναι γεμάτη διδάγματα και εμπειρίες για την Αριστερά και το μέλλον της. Αυτή την προσπάθεια κάνει η τρίτη και συμπληρωμένη έκδοση του βιβλίου «Αντίσταση Η Επανάσταση που Χάθηκε» του Λ. Μπόλαρη. 

Το βιβλίο του Μενέλαου Χαραλαμπίδη «Οι Δωσίλογοι - Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής» παρουσιάζει τους συνεργάτες των ναζί από τους «ταπεινούς» ταγματασφαλίτες μέχρι την «καλή κοινωνία» που αναβαπτίσθηκαν μετά τον πόλεμο στην κολυμβήθρα της «εθνικοφροσύνης» της Δεξιάς. Το βιβλίο του Π. Φύτρου «Ελληνική Πολιτεία 1941-42, το κράτος υπό ξένη κατοχή» καλύπτει ένα μεγάλο κενό, την έρευνα για την πρώτη δωσιλογική κυβέρνηση του Τσολάκογλου και την προσπάθειά της να κρατήσει τη «συνέχεια του κράτους» και την «κανονικότητα» ως αντίβαρο στην «αναρχία». 

Αντιφασισμός-αντιρατσισμός

Οι εκλογικές επιτυχίες της ακροδεξιάς και των φασιστών στην Ευρώπη, η εκλογή του Τραμπ στις ΗΠΑ, τροφοδοτούν τη συζήτηση στον κόσμο της Αριστεράς για το πώς απαντάμε σε αυτή την απειλή. Το βιβλίο του Πέτρου Παπακωνσταντίνου «Το γκρίζο κύμα - Η νέα ακροδεξιά και οι συνεργοί της» είναι μια από τις συμβολές σε αυτή τη συζήτηση. Το αντιφασιστικό και αντιρατσιστικό κίνημα στην Ελλάδα έχει μια πολύτιμη εμπειρία πώς μπορούμε να παλέψουμε νικηφόρα, που τη λέει η έκδοση «Εγκληματική οργάνωση Χρυσή Αυγή-Η Καταδίκη» από τη Λ. Βερδέ και Α. Φράγκου. 

Το βιβλίο της Α. Καρακατσούλη «Το ξίφος του πνεύματος»-Βιβλίο, πολιτισμική ηγεμονία και άκρα δεξιά στην Ελλάδα μετά το 1974» είναι μια ενδιαφέρουσα διερεύνηση και της «κανονικοποίησης των προταγμάτων» της. Οι φασίστες τρέφονται από τις εκστρατείες του ρατσισμού και της ισλαμοφοβίας των αρχουσών τάξεων και τρεις εκδόσεις του ΜΒ μας δίνουν όπλα να απαντήσουμε: «Η Πάλη Ενάντια στην Ισλαμοφοβία», το «Ρατσισμός τι είναι και πώς παλεύεται» και «Γκρεμίστε το φράχτη, ανοίξτε τα σύνορα: Ενάντια στη ρατσιστική Ευρώπη-Φρούριο». 

Ποια πρέπει να είναι η απάντηση της Αριστεράς; «προοδευτικές συμμαχίες» για τη διαχείριση του καταστροφικού καπιταλισμού ή μέτωπο ανατροπής του στο «πεζοδρόμιο» και τους αγώνες με τη δύναμη της εργατικής τάξης; Μια σειρά εκδόσεις μας βοηθούν να αξιοποιήσουμε την ιστορική εμπειρία της δεκαετίας του ’30.

Ξεχωρίζει η συλλογή των κειμένων του Λ. Τρότσκι «Η Πάλη ενάντια στο Φασισμό στην Γερμανία» μια υπεράσπιση της στρατηγικής του ενιαίου μετώπου ενάντια στην καταστροφική πολιτική της σοσιαλδημοκρατίας και του σταλινισμού. Η επαναστατική Αριστερά χρειάζεται τη στρατηγική του Τρότσκι για να μπει επικεφαλής στους νικηφόρους αγώνες σήμερα. Πολύτιμο είναι και το βιβλίο  «Arditi del Popolo: Η ιστορία της πρώτης αντιφασιστικής οργάνωσης και η αποτρέψιμη άνοδος του Μουσολίνι» του Τομ Μπίαν. 

Η έκδοση «Ιούνης '36 Γαλλία - Οι καταλήψεις των εργοστασίων» περιγράφει μια από τις πιο ηρωικές σελίδες του παγκόσμιου εργατικού κινήματος, αλλά βγάζει τα συμπεράσματα που είναι σήμερα περισσότερο χρήσιμα παρά ποτέ. Τη δεκαετία του 1930, στην Ισπανία δόθηκε η μεγαλύτερη μάχη της εργατικής τάξης με στόχο τη δική της επαναστατική εναλλακτική διέξοδο από την προηγούμενη μεγάλη κρίση του καπιταλισμού. Αυτή την ιστορία λέει το βιβλίο «Ισπανία 1936: Λαϊκό Μέτωπο και επανάσταση ενάντια στο φασισμό» με κείμενα των Τονι Κλιφ και τον Α. Ντέργκαν. 

Αριστερά

Ο Κασσελάκης μπορεί να είναι παρελθόν για τον ΣΥΡΙΖΑ όμως η κληρονομιά του μένει και μαζί της η κρίση της ρεφορμιστικής Αριστεράς. Το βιβλίο του Π. Γκαργκάνα «Για ποια Αριστερά Παλεύουμε; Επαναστατική εναλλακτική στην κρίση του ΣΥΡΙΖΑ», που έχει κάνει τη δεύτερη έκδοσή του, εξηγεί την αντίθεση ανάμεσα στις αριστερές αναζητήσεις της εργατικής τάξης και τον δεξιό καλπασμό των ηγεσιών. Χρειαζόμαστε Αριστερά επαναστατική, με στρατηγική την ανατροπή του καπιταλισμού και την αντικατάστασή του από τον εργατικό σοσιαλισμό που θα απλώσει την εργατική δημοκρατία παντού, από την πολιτική ως την οικονομία.