Η Τράπεζα Πειραιώς ήταν κάποτε μια μικρή θυγατρική του ομίλου της Εμπορικής Τράπεζας του Ανδρεάδη που κρατικοποιήθηκε για να διασωθεί από τον παλιό Καραμανλή μετά τη χούντα. Οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ την έκαναν όχημα ιδιωτικοποιήσεων στον τραπεζικό τομέα στη δεκαετία του 1990 τοποθετώντας επικεφαλής έναν οικονομικό σύμβουλο του Ανδρέα Παπανδρέου, τον Μιχάλη Σάλλα. Ο κύριος καθηγητής έγινε μεγαλοτραπεζίτης σαν διαχειριστής ιδιωτικοποιήσεων αφού μετά την Πειραιώς πήρε δώρο και την κρατική ΕΤΒΑ. Το μυστικό της επιτυχίας του ήταν η βοήθεια που πρόσφερε στους νέους ιδιώτες μετόχους να αντλήσουν υπερκέρδη από τη φούσκα του Χρηματιστήριου εκείνης της δεκαετίας. Τόση ήταν η μανία του σε εκείνα τα παιχνίδια ώστε έμεινε στην ιστορία σαν ο άνθρωπος που «πρόβλεπε» ότι το Χρηματιστήριο θα έφτανε στις 7000 μονάδες την ώρα που ξεκινούσε η κατρακύλα. Η επιβράβευσή του ήταν η προσχώρηση της Τράπεζας Χίου, που ελεγχόταν από τον όμιλο Βαρδινογιάννη, στην Τράπεζα Πειραιώς. Με το άνοιγμα στο χώρο των εφοπλιστών, η Πειραιώς έγινε ο τέταρτος παίκτης στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα και σημαντικός παίκτης στα Βαλκάνια.
Με τέτοιο ιστορικό, γίνεται σαφές γιατί οι ηγεσίες του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ συμφωνούν στην προσδοκία ότι ο Σάλλας θα δώσει το εναρκτήριο λάκτισμα σε ένα νέο γύρο ιδιωτικοποιήσεων και εξορμήσεων των τραπεζών. Και ζητούν από τους εργαζόμενους να σηκώσουν τα βάρη για το ξελάσπωμα των τραπεζιτών και των εφοπλιστών.
Μυθολογία
Σύμφωνα με την καπιταλιστική μυθολογία, ο συνδυασμός τραπεζίτες και εφοπλιστές είναι ακαταμάχητος, ό,τι πιο δυναμικό διαθέτει ο ελληνικός καπιταλισμός. Μόνο που σε συνθήκες κρίσης, τα χειρότερα ρίσκα υπάρχουν εκεί ακριβώς που είναι οι αιχμές.
Οι έλληνες εφοπλιστές είχαν ξανοιχτεί σε παραγγελίες νέων καραβιών υπνωτισμένοι από τους τεράστιους ναύλους της διεθνούς αγοράς πριν λίγα χρόνια. Ήταν η εποχή που ο Παυλίδης της ΝΔ καμάρωνε στη Βουλή για τις παραγγελίες του ελληνικού εφοπλισμού. Σήμερα οι ναύλοι έχουν πέσει κατακόρυφα. Ο δείκτης ξηρού φορτίου της Βαλτικής, παραδείγματος χάρη, ήταν 9000 μονάδες το καλοκαίρι του 2008 και βρίσκεται στις 1700 τώρα. Οι τράπεζες που φούσκωναν χρηματοδοτώντας τις παραγγελίες των εφοπλιστών τώρα αγωνιούν μήπως έχουν στα χέρια τους «τοξικά» δάνεια.
Ένας άλλος τομέας όπου οι καπιταλιστικές προσδοκίες έπεσαν έξω ήταν οι κρουαζιέρες. Περίμεναν ότι η ζήτηση για κρουαζιέρες στην Ευρώπη θα ανέβαινε σε αμερικάνικα επίπεδα και κινήθηκαν ανάλογα για κρουαζιερόπλοια. Όμως τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι η ημερήσια απόδοση ανά καμπίνα έχει πέσει 15%. Γίνεται έτσι κατανοητό γιατί υπάρχει τόση βιασύνη για το καμποτάζ και τόση λύσσα ενάντια στους ναυτεργάτες και τις απεργίες τους.
Την ίδια λύσσα θα δούμε ενάντια στις απεργίες των τραπεζοϋπάλληλων που αντιστέκονται στον νέο κύκλο δώρων για τους τραπεζίτες και τους εφοπλιστές. Και πρέπει να είμαστε τόσο αποφασιστικοί όσο και οι φρουρές των ναυτεργατών όταν στέκονται στους καταπέλτες των πλοίων. Όλο το εργατικό κίνημα πρέπει να φράξει τις πύλες των τραπεζών ενάντια στο δίδυμο Σάλλα-Βαρδινογιάννη και τους υπηρέτες τους. Δεν είναι ώρα για να πάρουν νέα δώρα αυτοί και η τάξη τους. Είναι ώρα για κρατικοποίηση του τραπεζικού συστήματος χωρίς αποζημίωση για όλους αυτούς τους παίκτες. Για διαγραφή του δημόσιου χρέους και νέο ξεκίνημα με εργατικό έλεγχο πάνω στο δημόσιο τραπεζικό σύστημα. Αυτή είναι μια ανατροπή για την οποία αξίζει να παλέψουμε όλοι.
ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΤΟΥ ΣΑΛΛΑ
Οι «υγιείς» τράπεζες και το σπάταλο δημόσιο
Η πρόταση του Μιχάλη Σάλλα για την εξαγορά από την Τράπεζα Πειραιώς του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και της Αγροτικής, δυο τραπεζών που ελέγχονται ακόμα από το δημόσιο, συνοδεύτηκε από έναν ορυμαγδό από σχόλια, άρθρα και αναλύσεις υπεράσπισης των ´καλών και υγιών ιδιωτικών τραπεζών´ και καταδίκης -για μια ακόμα φορά- του ´κακού, σπάταλου και διεφθαρμένου´ δημόσιου τομέα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ένα άρθρο του Αλέξη Παπαχελά στην Καθημερινή της περασμένης Κυριακής με τίτλο ´Το δημόσιο συμφέρον´.
´Σήμερα οι υγιείς και δυναμικές τράπεζες καταβάλλουν το τίμημα της αναξιοπιστίας του κράτους. Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι πάσχουν από «τοξικά» σαν και εκείνα που οδήγησαν στη μεγάλη διεθνή κρίση. Επειδή, όμως, οι αγορές πρώτα παίρνουν υπ´ όψιν τους τον βαθμό επικινδυνότητας της χώρας και μετά μιας τράπεζας ή επιχείρησης, οι ελληνικές τράπεζες έχουν βρεθεί στο «κόκκινο» από πλευράς ρευστότητος´.
Που στηρίζονται αυτές οι ´αναλύσεις´; Η απάντηση είναι απλή: απολύτως πουθενά.
Είναι αλήθεια ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι εκτεθειμένες πολύ στα ´τοξικά´, πλέον, ομόλογα του ελληνικού δημοσίου. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της εφημερίδας Financial Times οι ελληνικές τράπεζες έχουν αυτή τη στιγμή στα ´θησαυροφυλάκια´ τους ομόλογα του ελληνικού δημοσίου αξίας περίπου 45 δισεκατομμυρίων Ευρώ. Από αυτά τα μισά περίπου βρίσκονται στα χέρια της Εθνικής Τράπεζας ενώ τα υπόλοιπα μοιράζονται στις υπόλοιπες πέντε μεγάλες ελληνικές Τράπεζες.
Οι οίκοι αξιολόγησης έχουν υποβαθμίσει αυτά τα ομόλογα στην κατηγορία του ´σκουπιδιού´ και η Επιτροπή Επιτήρησης των Ευρωπαϊκών Τραπεζών (ΕΕΕΤ) στους ´ελέγχους αντοχής´ υπολογίζει την πραγματική αξία των ομολόγων αυτών (με βάση τους κινδύνους ´κουρέματος´ του δημόσιου χρέους ή ολοκληρωτικής χρεοκοπίας της χώρας) στο 83% με 84% της ονομαστικής τους αξίας. Με άλλα λόγια από τα 45 δισ. του δημόσιου χρέους η ΕΕΕΤ υπολογίζει ότι οι τράπεζες ενδέχεται να χάσουν μόλις τα 7.
Να χάσουν; Όχι ακριβώς. Να μην κερδίσουν, είναι η σωστή έκφραση. Γιατί οι ελληνικές (και όχι μόνο οι ελληνικές) τράπεζες έχουν αγοράσει αυτά τα ομόλογα πολύ πιο φτηνά όχι μόνο από τα 45, αλλά και από τα 38 δισ. που μένουν αν αφαιρέσουμε αυτά τα 7 δις από τα 45. Ο ´υγιής´ ιδιωτικός ελληνικός τραπεζικός τομέας κερδοσκοπεί χρόνια τώρα σε βάρος του δημοσίου: στην τελευταία δημοπρασία εντόκων γραμματίων οι ελληνικές τράπεζες προσέφεραν επιτόκιο 4.65%. Τι επιτόκιο πληρώνουν στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να αντλήσουν αυτά τα κεφάλαια; 1% είναι η απάντηση. Παρόλο που τα επιτόκια δεν ήταν τα προηγούμενα χρόνια στα ίδια ύψη τα ομόλογα του δημοσίου φούσκωναν, σταθερά, κάθε χρόνο τα κέρδη των τραπεζών. Τα έσοδα από την απομύζηση του προϋπολογισμού έσωσαν την περασμένη χρονιά τις τράπεζες από μια ´πρωτοφανή στην ιστορία´ ζημιά: το πρώτο εξάμηνο του 2009 οι τράπεζες είχαν 500 εκατομμύρια κέρδη. Σε αυτά ´συνέβαλλαν´ κατά 700 εκατομμύρια τα κέρδη από τα ομόλογα και κατά μείον 200 εκατομμύρια οι ζημιές από τις άλλες τραπεζικές εργασίες...
Το ´άρρωστο´ δημόσιο συνεχίζει, μέχρι σήμερα, να εξυπηρετεί τα παλιά του χρέη. Ο ´υγιής´ ιδιωτικός τομέας όχι!
«Κόκκινο»
Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια τόσο προς τα νοικοκυριά όσο και προς τις επιχειρήσεις έχουν ξεπεράσει κάθε ρεκόρ φέτος. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η εφημερίδα Τα Νέα (19.7.2010) τα χρέη που βρίσκονται στο ´κόκκινο´ ξεπέρασαν τον περασμένο Μάρτη τα 19 δισεκατομμύρια.
Και είναι βέβαιο ότι αυτό το νούμερο θα μεγαλώσει ακόμα περισσότερο μέσα στους επόμενους μήνες καθώς όλο και περισσότερες μικρές επιχειρήσεις θα βάζουν λουκέτο λόγω της ύφεσης και εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι θα αδυνατούν να πληρώσουν τις δόσεις τους λόγω της ανεργίας. Οι οικονομολόγοι προβλέπουν ότι θα φτάσουν στα 30 δισεκατομμύρια -ένα νούμερο ασύγκριτα μεγαλύτερο από τα 7 δις που υπολογίζεται ότι θα χάσουν από το δημόσιο.
Όταν ξέσπασε η κρίση των ´επισφαλών στεγαστικών δανείων´ στις ΗΠΑ, η κρίση που κατέληξε τον Σεπτέμβρη του 2008 στην κατάρρευση της Lehman Brothers και από εκεί στο ´τσουνάμι´ που την ακολούθησε, πραγματικά κανένας δεν μιλούσε για ´τοξικά´ χρέη στην Ελλάδα. Αλλά η ´τοξικότητα´ δεν είναι στατικό μέγεθος: η κρίση μετατρέπει συνεχώς τις παλιές ´υγιείς´ επιχειρήσεις σε ´προβληματικές´, τα ομόλογα ΑΑΑ σε σκουπίδια, τους εργαζόμενους σε άνεργους και τις πιστωτικές τους κάρτες σε μη εξυπηρετούμενα χρέη.
Οι ιδιωτικές τράπεζες, όπως και στις ΗΠΑ, έτσι και εδώ στην Ελλάδα, είναι κομμάτι του προβλήματος και όχι κομμάτι της λύσης. Αυτό που χρειάζεται δεν είναι να ιδιωτικοποιήσουμε την Αγροτική και το Ταμιευτήριο -για να τα σώσουμε, δήθεν, από τα υπόγεια συμφέροντα ´του κομματικού και συνδικαλιστικού κατεστημένου´ που, όπως προκλητικά γράφει ο Παπαχελάς, ´είχε μάθει να βλέπει την ΑΤΕ ή το Τ.Τ. ως «χαβούζα» για κάθε λογής ρουσφέτι, παράλογο δάνειο ή υπερβολική χορηγία´. Αυτό που χρειάζεται είναι να απαλλοτριώσει το δημόσιο την Τράπεζα Πειραιώς και τις άλλες ιδιωτικές αδελφές τους που κερδοσκοπούν χρόνια τώρα σε βάρος του δημοσίου, χωρίς ούτε μια δεκάρα αποζημίωση στους τραπεζίτες. Και να σταματήσει εδώ και τώρα το δημόσιο να ταΐζει με τόκους και χρεωλύσια αυτά τα παράσιτα -εγχώρια και μη.
Η λύση είναι ο αντικαπιταλισμός και όχι μια επανάληψη των χρεοκοπημένων συνταγών της ´ελεύθερης αγοράς´ που μας έφεραν στη σημερινή κατάσταση. Αυτό που χρειάζεται είναι να ξηλώσουμε εδώ και τώρα το κατεστημένο των τραπεζιτών, των βουτηγμένων στις μίζες κυβερνήσεων, των βαρόνων των μήντια, των ξεπουλημένων ´αναλυτών´, των ´κουμπάρων´ και των φίλων τους και να δώσουμε τον έλεγχο των τραπεζών και ολόκληρης της οικονομίας στους ανθρώπους που πραγματικά δουλεύουν και παράγουν: στην εργατική τάξη.
Σωτήρης Κοντογιάννης