Με τον επίκαιρο τίτλο «Αγανακτισμένοι» - (Indignados) παίζεται ήδη στους κινηματογράφους η τελευταία ταινία του Τόνι Γκατλιφ, του Γαλλοαλγερινού σκηνοθέτη που μας έδωσε παλιότερα πολύ καλές κινηματογραφικές δουλειές με θέμα τους Ρομά και τον κοινωνικό αποκλεισμό (Gadjo dilo, Vengo, Εξόριστοι). Αυτή τη φορά ο Γκατλιφ γενικεύει την εικόνα του φιλμάρονατας την αγανακτισμένη Ευρώπη των πλατειών του περασμένου καλοκαιριού. Έφτιαξε έτσι ένα ντοκου-δράμα, δηλαδή ένα ντοκυμαντέρ μυθοπλασίας επηρεασμένο από τις εξεγέρσεις των πλατειών. Το πιο εύστοχο είναι τις παρουσιάζει μέσα από τα μάτια μιας αφρικανής μετανάστριας, της ερασιτέχνιδας Μαμεμπετί Ονορέ Ντιαλό που υποδύεται τον εαυτό της.
Καθώς πέφτουν οι τίτλοι, η θάλασσα ξεβράζει τη Μπέτι σε μια τρικυμισμένη παραλία. Ψάχνει ό,τι διασώθηκε από τα σιμπράγκαλά της και ξεκινά να βρει την τύχη της. Η Μπέτι άφησε το χωριό και την οικογένειά της στη Σενεγάλη για να δουλέψει στην αναπτυγμένη Ευρώπη και να βοηθήσει τους δικούς της, μόνο που άλλα περίμενε κι άλλα βρήκε. Η εικόνα καθώς φτάνει στην πόλη γίνεται γνώριμη: Είναι το λιμάνι της Πάτρας, Superfast Ferries και παραδίπλα στρώματα, κουρέλια και πρόχειρα παραπήγματα στις γραμμές του τραίνου. Μαζί με μετανάστες από κάθε γωνιά της γης, η Μπέτι θα γευτεί την φιλοξενία της ελληνικής αστυνομίας. Μεταγωγών, δακτυλικά αποτυπώματα, χαρτιά, περιπλάνηση και δουλειές του ποδαριού για ένα κομμάτι ψωμί, περιμένοντας την ευκαιρία για το πέρασμα στην Ευρώπη. Θα καταφέρει να φτάσει στο Παρίσι, όχι όμως για πολύ. Όταν συλλαμβάνεται σε επιχείρηση- σκούπα χωρίς «χαρτιά» δεν αργούν να εντοπίσουν ότι «πέρασε» από την Ελλάδα στην οποία φυσικά «επαναπροωθείται».
Το βασικό θέμα της ταινίας όμως δεν είναι η οδύσσεια μιας μετανάστριας, αλλά η επαφή της με τις εξεγέρσεις, σαν αντίδοτο στο ρατσισμό που της επιφυλάσσει η Ευρώπη – φρούριο. Η Μπέτι ανακαλύπτει ότι εκτός από μπάτσοι και σκούπες στην Ελλάδα υπάρχουν οι εξεγερμένοι της πλατείας Συντάγματος, η φωνή τους είναι και δική της φωνή. Στον επόμενο προορισμό της, την Ισπανία, κάποια στιγμή αποφασίζει να μπει στο μπλοκ μιας διαδήλωσης, την οποία και ακολουθεί μέχρι την υποχώρηση του κινήματος και την εκκένωση της Πουέρτα στελ Σολ από τα ΜΑΤ.
Η έμπνευση για τη δημιουργία της ταινίας έχει τη δική της ιστορία: τον Ιούλιο του 2010, όταν ο πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί εκφώνησε τον διαβόητο λόγο του στη Γκρενόμπλ στιγματίζοντας τους αθίγγανους Ρομά, ο Τόνι Γκάτλιφ, μισός Ρομά ο ίδιος, ένιωσε ντροπή, οργή και αγανάκτηση. Το σοκ του θέλησε να το εκφράσει με τον τρόπο που ξέρει πολύ καλά: τη δημιουργία μιας ταινίας.
Κομβικό ρόλο στην έμπνευση του «Indignados» έπαιξε το μπεστ σέλερ δοκίμιο «Αγανακτήστε!» που έγραψε ο Στεφάν Εσέλ το 2010, ένα κάλεσμα σε αφύπνιση που συνέλαβε το πνεύμα ενός παγκόσμιου κινήματος που ακόμα δεν είχε βγει στην επιφάνεια αλλά όπως φαίνεται υπήρχε και του έδωσε όνομα, σύνθημα, κραυγή. Αποσπάσματα από το βιβλίο συνοδεύουν κομμάτια του φιλμ.
Ξεσηκώνει
Η ταινία πάντως δεν αποσκοπεί να καλύψει με πλήρη τρόπο ούτε το κίνημα των Αγανακτισμένων ούτε το ζήτημα του ρατσισμού. Προσπαθεί και καταφέρνει όμως να σε ξεσηκώσει, καθώς εναλλάσσει τη ρεαλιστική καταγραφή των διαδηλώσεων με τις σκέψεις της Μπέτι, τις εικόνες των μεταναστών και με μερικές πολύ ποιητικές σκηνές που ο Γκάτλιφ ξέρει να στήνει.
Όπως αυτήν όπου χιλιάδες πορτοκάλια κατρακυλούν ερμητικά σε δρόμους και στενά καταλήγοντας σε ένα λιμάνι, ένας φόρος τιμής στον πλανόδιο μανάβη που αυτοπυρπολήθηκε στην Τυνησία εγκαινιάζοντας τις Αραβικές επαναστάσεις ή αυτή μιας χορεύτριας του φλαμένκο που χορεύει στο αίθριο ενός εγκαταλελημμένου κτηρίου ενώ από πάνω της πετάνε χιλιάδες προκηρύξεις! Είναι μάλιστα πολύ έντονη η αίσθηση του πόσο αφιλόξενες και κλειστές έχουν καταντήσει οι ευρωπαϊκές πόλεις, με κτίρια – κάστρα και αποστειρωμένο περιβάλλον, ενώ δίπλα τους κόσμος στιβάζεται σε αντίσκηνα και παράγκες.
Με απορία διαβάσαμε τις κριτικές στον καθημερινό τύπο, οι περισσότερες προσπέρασαν τους «Αγανακτισμένους» είτε έθαψαν την ταινία ως «μπανάλ, παιδαριωδώς συμβολική και πολιτικά αφελή», ολότελα άκυρη κριτική, τη στιγμή που η mainstream παραγωγή και διανομή μας βομβαρδίζει κάθε βδομάδα ανελλειπώς με έργα μπανάλ, παιδαριώδη και αφελή. Είναι πραγματικά άδικο να παραγνωρίζεται έτσι η πιο επίκαιρη ταινία της εβδομάδας που θίγει δυο κομβικά ζητήματα της περιόδου που διανύουμε, το ρατσισμό και την εξέγερση. Ελπίζουμε ο κόσμος να της δώσει την προσοχή και ανταπόκριση που της αξίζει πραγματικά.