Η κρίση στην ευρωζώνη: Λαχανιασμένες “ανάσες”

Ένα από τα πράγματα που δείχνουν πόσο σοβαρή είναι η κρίση στην Ευρωζώνη είναι και η ταχύτητα με την οποία εξαντλείται κάθε φορά η ανακούφιση από τις “λύσεις”.

Πριν από λίγες μέρες είχαμε την “διάσωση” της Ισπανίας, με την υπόσχεση της Ευρωζώνης να δανείσει στην ισπανική κυβέρνηση 100 δις ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της χώρας. Μέσα σε λίγες μέρες τα επιτόκια του ισπανικού χρέους είχαν ξεπεράσει το 7%, ένα επίπεδο που οι οικονομολόγοι θεωρούν μη διατηρήσιμο.

Ύστερα ήρθε η οριακή νίκη της Νέας Δημοκρατίας, στις εκλογές της 17ης Ιούνη στην Ελλάδα. Οι αγορές ανάσαναν, αλλά η γιορτή δεν κράτησε πολύ.

Ακολούθησε ένα κύμα ενθουσιασμού για το σχέδιο αγοράς ισπανικών και ιταλικών ομολόγων με τα λεφτά των δύο ευρωπαϊκών ταμείων διάσωσης (από τα οποία το ένα δεν υφίσταται πραγματικά, αλλά ποιος νοιάζεται για τέτοιες λεπτομέρειες). Μέχρι το τέλος της εβδομάδας το σχέδιο αυτό είχε καταλήξει στα αζήτητα, αφού είχε φάει πρώτα μια γερή κλωτσιά από την Μέρκελ στην συνάντησή της με τους ηγέτες των άλλων μεγάλων οικονομιών της Ευρωζώνης (Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία).

Αυτό που τροφοδοτεί την κρίση σήμερα είναι αυτό που ένας οικονομικός αναλυτής ονομάζει “η θηλιά του θανάτου” που δένει σήμερα μαζί τράπεζες και κυβερνήσεις.

Στην Ευρώπη η οικονομική κρίση ξεκίνησε με ένα όργιο πιστώσεων και χορηγήσεων από τις τράπεζες στο μέσο της περασμένης δεκαετίας. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, οι επαρχιακές τράπεζες αποταμιεύσεων, οι κάχας, χρηματοδότησαν -κατά κανόνα με την διαπλοκή διαφόρων τοπικών πολιτικών- μια φούσκα ακινήτων που κάλυψε με μπετόν ένα μεγάλο κομμάτι των παραλιών της χώρας.

Παρεμπιπτόντως, αυτές οι φούσκες ήταν σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητες από τα σκάνδαλα των στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου στις ΗΠΑ (πράγμα που δεν ισχύει για τις Λαντσμπάνκεν, το γερμανικό ισοδύναμο των cajas. Τα γερμανικά τοπικά ταμιευτήρια “επένδυσαν” συνολικά ένα ποσό αντίστοιχο με το κόστος της γέφυρας του Μπρούκλιν σε αμερικανικά δομημένα ομόλογα, εκδομένα από τις πιο αδίστακτες τράπεζες της Γουόλ Στριτ. Περιττό να το πει κανείς, σήμερα τα ομόλογα αυτά έχουν μηδενική αξία).

Όταν ήρθε το κραχ το 2008, οι Ευρωπαϊκές τράπεζες έσπρωξαν δισεκατομμύρια στις τράπεζες. Παρόλα αυτά, όμως, το μεγαλύτερο μέρος από τις ζημιές των τραπεζών κρύφτηκε απλά κάτω από το χαλί. Ο δημόσιος δανεισμός τινάχτηκε στα ύψη, εν μέρει λόγω του κόστους διάσωσης των τραπεζών, αλλά κύρια γιατί η Μεγάλη Ύφεση του 2008-9 αύξησε τις δημόσιες δαπάνες ενώ ταυτόχρονα περιόριζε τα φορολογικά έσοδα.

Πακέτα “διάσωσης”

Ύστερα ήρθε η σειρά των κρίσεων του δημόσιου χρέους -η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία... Τα πακέτα “διάσωσης” της Κομισιόν, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου εξασφάλισαν την ροή των αποπληρωμών των δανείων προς τις τράπεζες του Βορρά -τις τράπεζες από τις οποίες είχαν σε μεγάλο βαθμό, ξεκινήσει τα αρχικά δάνεια.

Τα προγράμματα λιτότητας, όμως, που συνόδεψαν σαν απαραίτητος όρος αυτά τα σχέδια “διάσωσης”, έσπρωξαν τις “μολυσμένες” οικονομίες (συμπεριλαμβανομένης της Ισπανίας, παρόλο που δεν είχε επίσημα “διασωθεί”) σε έναν φαύλο κύκλο ύφεσης. Οι κερδοσκοπικές φήμες για την ενδεχόμενη κατάρρευση της Ελλάδας και την έξοδό της από την Ευρωζώνη αποσταθεροποίησε ακόμα περισσότερο τις αδύναμες οικονομίες.

Ευάλωτες

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προσπάθησε να δώσει διέξοδο στην κρίση δανείζοντας πάνω από ένα τρισεκατομμύριο στις Ευρωπαϊκές τράπεζες με χαμηλά επιτόκια για τρία χρόνια. Οι τράπεζες χρησιμοποίησαν ένα μεγάλο κομμάτι από αυτά τα λεφτά για να αγοράσουν ομόλογα των κυβερνήσεών τους. Αυτό εξασφάλισε μια πίστωση χρόνου, αλλά έκανε τις τράπεζες και τις κυβερνήσεις ακόμα πιο ευάλωτες απέναντι στο ενδεχόμενο κατάρρευσης η μια της άλλης.

Η κρίση αυτή ρουφάει τώρα και άλλες οικονομίες της Ευρωζώνης. Τα επιτόκια των ιταλικών ομολόγων έχουν απογειωθεί. Στην Ιταλία κυκλοφορούν φήμες που θέλουν τον Μπερλουσκόνι να επιστρέφει στην πολιτική σκηνή με μια ατζέντα εξόδου της χώρας από το ευρώ.

Τα ποσά που θα απαιτούνταν σήμερα για να κλείσουν αυτές οι μαύρες τρύπες είναι τεράστια. Ο οικονομολόγος Γκάβιν Ντέιβις υπολόγισε ότι η Ιταλία και η Ισπανία μόνο θα χρειαστούν 612 δις ευρώ μέσα στο 2013 για να καλύψουν τα ελλείμματά τους και να ανανεώσουν τα ομόλογα που λήγουν. Αυτά τα ποσά ξεπερνούν, κατά πάσα πιθανότητα, τις δυνατότητες των ταμείων διάσωσης.

Δεν πρόκειται απλά και μόνο για ένα χρηματοπιστωτικό πρόβλημα. Το μεγαλύτερο μέρος της Ευρωζώνης βρίσκεται σε ύφεση εδώ και μήνες. Μόνο η στιβαρή κατάσταση της γερμανικής οικονομίας καταφέρνει ακόμα να τραβάει μπροστά την περιοχή. Τα τελευταία στοιχεία, όμως, (ο “δείκτης διευθυντή προμηθειών”) ¨δείχνουν” μια απότομη πτώση της βιομηχανικής παραγωγής στην Γερμανία στο άμεσο μέλλον.

Οι μεγάλες οικονομικές κρίσεις, σαν την σημερινή, λειτουργούν σαν μια τεράστια ακτινογραφία που αποκαλύπτει τις δομικές ανωμαλίες του συστήματος. Μια από τις μεγαλύτερες από αυτές τις ανωμαλίες είναι η Ευρωζώνη, ένα νεοφιλελεύθερο κατασκεύασμα που βοήθησε στην εδραίωση της κυριαρχίας του γερμανικού καπιταλισμού. Οι πιθανότητες μιας εκρηκτικής διάλυσης της Ευρωζώνης γίνονται κάθε μέρα όλο και μεγαλύτερες.