Αυτό που χρεοκόπησε την περασμένη βδομάδα δεν ήταν απλά και μόνο το Ντουμπάι. Μαζί του χρεοκόπησαν και όλα αυτά τα ψέματα και οι φιλολογίες που προσπαθούσαν να αποδείξουν ότι η κρίση ανήκει πια στο παρελθόν, που προσπαθούσαν να αποδείξουν ότι, παρά τα φαινόμενα, το σύστημα τελικά δουλεύει.
Όλους τους προηγούμενους μήνες οι κάθε λογής απολογητές της “ελεύθερης αγοράς” και του καπιταλισμού προσπαθούσαν να μας πείσουν ότι είναι άλλο πράγμα η ανάκαμψη και άλλο οι ουρές των ανέργων, το πάγωμα στους μισθούς και τις συντάξεις και οι περικοπές στην υγεία και την παιδεία.
Τώρα η θεωρία τους πήρε ακόμα μια στροφή: άλλο η ανάκαμψη, άλλο οι χρεοκοπίες μας λένε. Ακόμα και αν οι χρεοκοπίες αφορούν ολόκληρα κράτη όπως είναι η περίπτωση του Ντουμπάι.
Και οι νεολογισμοί δίνουν και παίρνουν: ο ίδιος ο Dubai World, ο κρατικός επενδυτικός φορέας του Ντουμπάι που χρεοκόπησε την περασμένη Πέμπτη, δεν κήρυξε στάση αλλά “ετεροχρονισμό” των πληρωμών. Η αδυναμία της κυβέρνησης του Ντουμπάι να εξυπηρετήσει τα δάνειά της είναι απλά και μόνο μια “διόρθωση” στις υπερβολές της πρόσφατης ανάκαμψης -προς θεού όχι ένα ακόμα επεισόδιο της κρίσης που ξεκίνησε πριν από δεκατέσσερις περίπου μήνες με την χρεοκοπία της Λημαν Μπράδερς.
Το Ντουμπάι είναι το ένα από τα επτά κρατίδια των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ) -μιας χώρας που για χρόνια θεωρείται Ελβετία του Αραβικού κόσμου. Τα ΗΑΕ είναι η έκτη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του κόσμου και ταυτόχρονα μια από τις πιο αναπτυγμένες χώρες της Μέσης Ανατολής. Το μέσο κατά κεφαλή εισόδημα πλησιάζει τις 40.000 δολάρια -με άλλα λόγια βρίσκεται στα επίπεδα της Γερμανίας και της Γαλλίας. Για χρόνια το Ντουμπάι και τα άλλα έξι εμιράτα ήταν το “υπόδειγμα” της επιτυχίας της ελεύθερης αγοράς: οι Διεθνείς Εκθέσεις του ανταγωνίζονται τις γερμανικές ενώ η πρωτεύουσα έχει γεμίσει με λαμπερά μοντέρνα πολυόροφα κτίρια, ξενοδοχεία 7 αστέρων, και κλειστά χιονοδρομικά πάρκα έτοιμα να υποδεχτούν τους βαθύπλουτους του πλανήτη.
Αυτός ο τρομαχτικός πλούτος φυσικά δεν μοιράζεται σε όλους: κάθε άλλο. Το 89% του πληθυσμού είναι εργάτες, ένα μεγάλο κομμάτι από αυτούς είναι μετανάστες από την Ασία. Το “οικονομικό θαύμα” χτίστηκε με τις δικές τους πλάτες -και για αυτό το θαύμα πληρώνονται με μεροκάματα που με βία ξεπερνάνε τα 100 ευρώ το μήνα. Όσο για τη δημοκρατία -που υποτίθεται ότι είναι η άλλη όψη της ελεύθερης αγοράς- τα ΗΑΕ κυβερνιούνται από επτά οικογένειες που κληρονόμησαν την εξουσία, χάρη στις καλές τους σχέσεις, από τους Βρετανούς αποικιοκράτες.
Το Ντουμπάι, το δεύτερο μεγαλύτερο από τα επτά εμιράτα μετά το Άμπου Ντάμπι κυβερνιέται από τη δυναστεία αλ Μακτούμ από τη δεκαετία του 1830. Ο Μοχάμεντ μπιν Ρασίντ αλ Μακτούμ είναι σήμερα πρωθυπουργός και ταυτόχρονα αντιπρόεδρος των ΗΑΕ. Καθόλου τυχαία, τα ΗΑΕ ήταν ένας από τους πιο πιστούς συμμάχους του Μπους στον πόλεμο “κατά της τρομοκρατίας”.
Αυτά όμως ήταν και είναι απλά λεπτομέρειες για τους διεθνείς επενδυτές που ψάχνουν ευκαιρίες για να κάνουν μπίζνες. Και μια και τα ΗΑΕ είχαν την φήμη της εξαιρετικής ευκαιρίας οι επενδυτές συνωστίζονταν κυριολεκτικά για μια θέση στα μεγάλα έργα. Όχι γιατί τα “πραγματικά στοιχεία της οικονομίας ήταν υγιή” αλλά πολύ απλά γιατί τα δισεκατομμύρια που έδιναν -και συνεχίζουν να δίνουν- οι κεντρικές τράπεζες της Αμερικής και της Ευρώπης “για την διάσωση της οικονομίας” κατέληξαν για μια ακόμα φορά στους διεθνείς κερδοσκόπους που μετά τη φούσκα της υψηλής τεχνολογίας και των φτηνών στεγαστικών δανείων έτρεξαν αμέσως να τα επενδύσουν στη νέα ευκαιρία. Το όνομά της carry trade.
Το κόλπο είναι πολύ απλό: δανείζεσαι σε δολάρια από την αμερικανική κεντρική τράπεζα με μηδενικό επιτόκιο και ύστερα με τα λεφτά αυτά αγοράζεις ομόλογα του Dubai World -ή του ελληνικού δημοσίου, που υπόσχονται μεγάλες αποδόσεις. Ο κίνδυνος είναι μηδενικός, αφού έχουν την εγγύηση ενός κράτους. Και τα κέρδη φανταστικά -αφού εκτός από τα μεγάλα επιτόκια οι επενδυτές αποκομίζουν και ένα έξτρα όφελος από την συνεχή υποτίμηση του δολαρίου.
Στην πραγματικότητα, φυσικά, πρόκειται απλά και μόνο για μια νέα φούσκα που κινδυνεύει να σκάσει με το πρώτο σφίξιμο της στρόφιγγας του εύκολου χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες.
Η Dubai World δεν είχε καμιά δυσκολία να αντιμετωπίζει τις υποχρεώσεις της: το μόνο που χρειαζόταν ήταν να εκδώσει μια ακόμα σειρά ομολόγων που οι επενδυτές-κερδοσκόποι έτρεχαν αμέσως να αγοράσουν. Καλά να είναι τα πακέτα “διάσωσης”. Και η πολιτική του φτηνού χρήματος και η πτώση του δολαρίου.
Ξεπούλημα
Φυσικά αυτά δεν θα κρατούσαν για πάντα. Όλοι το ήξεραν αυτό. Για τους κερδοσκόπους το ζήτημα ήταν απλό: θα έπρεπε να το μυριστούν έγκαιρα και να ξεπουλήσουν πρώτοι -πριν σκάσει το κανόνι. Πράγμα που σημαίνει ότι ακόμα και η απλή υπόνοια ότι η κατάσταση ενδέχεται να αλλάξει είναι ικανή να κάνει τους επενδυτές να το βάλουν στα πόδια -και να αποστερήσουν την Dubai World ή όποια Dubai World από τα απαραίτητα φρέσκα δάνεια. Αυτό ακριβώς έγινε την περασμένη Πέμπτη.
Την Δευτέρα που άνοιξαν ξανά (ήταν περίοδος γιορτών στον αραβικό κόσμο) τα χρηματιστήρια στα ΗΑΕ κυριάρχησε πανικός.
“Υπάρχουν 100 εκατομμύρια εντολές για πώληση, όλες για περιζήτητες (κάποτε) μετοχές” παραπονιόταν ένας χρηματιστής από το Λονδίνο στην εφημερίδα Φαινάνσιαλ Τάιμς. “Είναι ένας πανικός για άμεσο ξεπούλημα”.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών οι διεθνείς επενδυτές έχουν στα χέρια τους χρεόγραφα αξίας 123 δισεκατομμυρίων δολαρίων των ΗΑΕ.
Η κατάρρευση του Ντουμπάι δεν είναι απλά και μόνο μια “διόρθωση” των υπερβολών των τελευταίων μηνών. Είναι η συνέχιση -και η κλιμάκωση- της κρίσης. Και δεν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό:
“Οι εξελίξεις στο Ντουμπάι” αναγκάζεται να παραδεχτεί η Φαινάνσιαλ Τάιμς -που ασπάζεται μαζί με τις άλλες αστικές εφημερίδες τις θεωρίες της ανάκαμψης και της διόρθωσης- “ήταν ένας μόνο από τους παράγοντες που τσάκισαν το ηθικό των επενδυτών στις αναπτυσσόμενες αγορές την περασμένη βδομάδα. Οι κινεζικές τράπεζες ετοιμάζουν σχέδια άντλησης νέων κεφαλαίων, σύμφωνα με πληροφορίες που διέρρευσαν την Δευτέρα. Το Βιετνάμ υποτίμησε το νόμισμά του την περασμένη Τετάρτη. Και οι ανησυχίες για την σταθερότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος οδήγησε στην απόλυση ενός από τους βασικούς τραπεζικούς διοικητές την περασμένη Πέμπτη”.