Αυτά χρειάζεται να τα θυμηθούμε όχι απλώς για να διαφυλάξουμε το Δεκέμβρη ως την πολιτική εξέγερση που καθόρισε και συνεχίζει να καθορίζει τις εξελίξεις αλλά και για να μπορούμε να αναμετρηθούμε με το σημαντικότερο απ' όλα τα ερωτήματα: τι καθήκοντα έχουμε για να οδηγήσουμε τον επόμενο Δεκέμβρη στη νίκη.

Η ίδια η αφορμή της έκρηξης του Δεκέμβρη έγινε δεκτή από την πλειοψηφία του κόσμου ως πολιτικό γεγονός. Λυτοί και δεμένοι έπεσαν ώστε η δολοφονία του Γρηγορόπουλου να παρουσιαστεί ως τυχαίο γεγονός, ως ατομικό λάθος και “κακιά στιγμή”. Ο πιο πολύς κόσμος είδε μπροστά του την κακή σπορά μιας κυβερνητικής πολιτικής που στηρίχθηκε στο γκλοπ και το δακρυγόνο. Ετσι μόνο μπορεί κανείς να εξηγήσει πώς τόσες χιλιάδες άνθρωποι είδαν τον εαυτό τους στο πρόσωπο του δολοφονημένου μαθητή. 

Δεν ήταν μόνο η άμεση εμπειρία της αστυνομικής βίας και μ' αυτήν την έννοια ο ελληνικός Δεκέμβρης ήταν κάτι πολύ μεγαλύτερο από την έκρηξη στα προάστια του Παρισιού. Ηταν η εμπειρία της βίας πάνω στο κίνημα. Ο Κορκονέας είχε πίσω του τη “ζαρντινιέρα της Θεσσαλονίκης”, τον φοιτητή με τα πράσινα παπούτσια, τους μπάτσους με τις σιδερογροθιές κατά των απεργών δασκάλων, τις αλλεπάλληλες κτηνώδεις επιθέσεις των ΜΑΤ κατά φοιτητικών διαδηλώσεων, τα ξεμοναχιάσματα γύρω από τις πορείες από ασφαλίτες και ματατζήδες, τις συλλήψεις και προσαγωγές στο σωρό. Η αρρώστια του Κορκονέα είχε δεχτεί τα συγχαρητήρια του Πολύδωρα, της Μαριέτας Γιαννάκου και του Καραμανλή. Είχε οριστεί “πραίτορας”, προστάτης της νομιμότητας απέναντι στις “μειοψηφίες που αντιδρούν”. 

Τα ΜΑΤ είχαν γίνει νομοθέτες αφού μόνο χάρη στη δική τους δολοφονική δράση πέρασε από τη Βουλή ο νόμος Πλαίσιο της Γιαννάκου το Μάρτη του 2007 μετά από πολύμηνες καταλήψεις που είχαν καταφέρει να γκρεμίσουν την αναθεώρηση του άρθρου 16. Οι ειδικοί φρουροί είχαν αφεθεί να βγάζουν το άχτι τους χτυπώντας, εξευτελίζοντας και δολοφονώντας μετανάστες για να υποστηρίζουν ιδεολογικά την άτυπη συγκυβέρνηση ΝΔ-ΛΑΟΣ.

Αρχικά, τον πολιορκητικό κριό του κινήματος του Δεκέμβρη τον αποτέλεσαν οι μαθητές. Τη Δευτέρα 8 Δεκέμβρη δεν λειτούργησε σχεδόν κανένα λύκειο ή γυμνάσιο. Οι μαθητές οργάνωσαν συνελεύσεις πριν το μάθημα ή εντελώς αυθόρμητα βγήκαν στους δρόμους, έκαναν τοπικές πορείες σε όλες τις γειτονιές και οι περισσότερες πορείες κατέληξαν στα αστυνομικά τμήματα. Οι πραίτωρες αναγκάστηκαν να κλειδαμπαρωθούν μέσα στα οχυρά τους για να γλιτώσουν από τα νεράντζια, τις πέτρες αλλά και το δυνατό κράξιμο των μαθητών. Από το ένα άκρο της χώρας στο άλλο, σε ορεινά και απομακρυσμένα χωριά, οι μαθητές ένιωθαν κομμάτι του ίδιου κινήματος και κινήθηκαν σε παρόμοιες τροχιές. 

Εμπειρία

Δεν ήταν η αγανάκτηση για το μέλλον της “γενιάς των 700 ευρώ” όπως πάσχιζαν τότε να πείσουν τα κανάλια που τροφοδότησε σε μία μόλις μέρα ένα ποτάμι από μαθητικές πορείες και πολιορκίες αστυνομικών τμημάτων. Ηταν η εμπειρία: το μαθητικό κίνημα έχει δημιουργήσει μια κληρονομιά που δεν σβήνει. 

Η συνέλευση, η κατάληψη, το κλείσιμο του δρόμου και η τοπική πορεία είναι μέθοδοι που όχι μόνο δεν έχουν λείψει τα τελευταία 20 χρόνια αλλά έχουν εξαπλωθεί και κλιμακωθεί. Η παράδοση ότι οι μαθητές και οι καθηγητές τους βγαίνουν αμέσως στο δρόμο στα μεγάλα πολιτικά γεγονότα έχει την αφετηρία της στα μεγάλα αντιπολεμικά συλλαλητήρια του 2003, όταν ακόμη και τα δημοτικά ξεσηκώθηκαν.

Οι φοιτητές είχαν μπει στη μάχη από το βράδυ του Σαββάτου. Οι περισσότεροι από όσους βρέθηκαν αμέσως στους δρόμους του κέντρου ήταν φοιτητές της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς. Στις μεγάλες διαδηλώσεις της Κυριακής έκαναν την εμφάνισή τους οργανωμένα μπλοκ συλλόγων και καθώς ξεκίνησε η βδομάδα άρχισαν να οργανώνονται συνελεύσεις που διεύρυναν αυτή τη συμμετοχή. Και οι φοιτητές απέχουν πολύ από την εικόνα της νεολαίας που τα σπάει επειδή θύμωσε. 

Η φοιτητική γενιά του 2008 κουβαλούσε ήδη δύο χρόνια μαζικών αγώνων, είχε αρχικά καταφέρει να διασπάσει την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ πάνω στο ζήτημα του άρθρου 16, στη συνέχεια ανάγκασε το Γιώργο Παπανδρέου να κάνει την κωλοτούμπα της ζωής του αποχωρώντας από τη διαδικασία αναθεώρησης και τέλος έστειλε τη Μαριέτα Γιαννάκου σπίτι της αφού ούτε βουλευτής δεν βγήκε στις εκλογές του 2007. Οι φοιτητές έφεραν στο κίνημα την αισιοδοξία της νίκης, αλλά και το θυμό απέναντι σε μια κυβέρνηση που ήθελε να πάρει με το ζόρι πίσω ακόμη και αυτές τις ξεκάθαρες κατακτήσεις του κινήματος. 

Ο Δεκέμβρης δεν ήταν μόνο ξέσπασμα της νεολαίας. Εξάλλου το ίδιο το φοιτητικό κίνημα είχε καταφέρει στη διάρκεια των καταλήψεων να σπάσει τα στεγανά μεταξύ φοιτητικού και εργατικού κινήματος. Πριν από το κίνημα του Δεκέμβρη είχε προηγηθεί το κίνημα αλληλεγγύης στις φοιτητικές καταλήψεις που οργάνωσε επιτροπές, συσκέψεις και διαδηλώσεις σε όλες τις γειτονιές. Οχι απλά σαν συμπαράσταση αλλά γιατί σε πάρα πολλούς εργατικούς χώρους υπήρξαν εργαζόμενοι που έπαιρναν παράδειγμα από τους φοιτητές και έβαζαν μπρος να οργανώσουν αντίστοιχες μάχες κόντρα στη λιτότητα και στις επιθέσεις της κυβέρνησης. Είναι καλό που ορισμένοι ανακάλυψαν τη ριζοσπαστικοποίηση της νεολαίας μετά τις 6 του Δεκέμβρη, αλλά μάλλον δεν είχαν πάρει μυρωδιά για το τι συνέβαινε στους εργατικούς χώρους πολύ πριν από το Δεκέμβρη. Βέβαια, οι ρίζες της εργατικής ριζοσπαστικοποίησης δεν είναι τόσο κοντές και δεν περιορίζονται  στο 2008, αλλά χρειάζεται να θυμάται κανείς πόσο πολλαπλασιαστικό ρόλο έπαιξε η πολιτική κρίση της κυβέρνησης Καραμανλή. Αυτός είναι ένας ακόμη παράγοντας που συνήθως υποβαθμίζεται ή παραποιείται και πλασάρεται ως “κρίση αξιών”.

Η κυβέρνηση του Καραμανλή συγκρούστηκε με μια σειρά κομμάτια εργαζομένων από την πρώτη στιγμή που ανέβηκε στην εξουσία το 2004 και το έκανε με διάφορους τρόπους, είτε με κατά μέτωπον επίθεση, είτε με τη μέθοδο της “σαλαμοποίησης” και προσπαθώντας να βάλει τον έναν χώρο ενάντια στον άλλο, άλλες φορές σε σύγκρουση με τις ηγεσίες των συνδικάτων και άλλες σε συνεργασία με ξεπουλημένους συνδικαλιστές. Ομως μετά το ναυάγιο που υπέστη στο χώρο της εκπαίδευσης, κατέληξε να ασθμαίνει και να μην μπορεί να προχωρήσει σε άλλες επιθέσεις. Ο Καραμανλής διάλεξε το δρόμο των εκλογών το 2007, τις οποίες για κακή του τύχη κέρδισε σχηματίζοντας με τη βοήθεια του εκλογικού νόμου κυβέρνηση οριακής πλειοψηφίας, 152 βουλευτών. 

Η νίκη της ΝΔ στις εκλογές αντί να λειτουργήσει ως νομιμοποίηση για ακόμη μεγαλύτερες επιθέσεις, λειτούργησε ως τεράστια καταγραφή της απονομιμοποίησης της κυβέρνησης. Ολόκληρη η εργατική τάξη ένιωσε ότι έχει να αντιμετωπίσει μια κυβέρνηση πιο ανίσχυρη από πριν, έτοιμη να καταρρεύσει στην πρώτη κόντρα. Το σενάριο που ανοιγόταν μπροστά τους το έβλεπαν και τα στελέχη του Καραμανλή που διέψευσαν όσους έλεγαν ότι μια οριακή πλειοψηφία μπορεί να κρατήσει πιο σφιχτή την κοινοβουλευτική ομάδα. Κανείς τους δεν είχε όρεξη να υπερασπιστεί ένα προδιαγεγραμένο φιάσκο. Οι 152 έγιναν 151 και η προοπτική μιας κατάρρευσης αλά Μητσοτάκη ανοιγόταν διάπλατα.

Ετσι, η “μητέρα όλων των μαχών”, η επίθεση στο Ασφαλιστικό που προχώρησε η κυβέρνηση μετά τις εκλογές αντί να διαλύσει το εργατικό κίνημα, το άφησε πιο οργισμένο και πιο δυνατό. Ο Καραμανλής έβαλε πρώτα τον Μαγγίνα στη θέση του Παναγιωτόπουλου στο υπουργείο Εργασίας, ο Μαγγίνας οδηγήθηκε σε ντροπιαστική παραίτηση και τελικά το νόμο τον πέρασε η Πετραλιά. Είχαν όμως οργανωθεί οι πιο μαζικές πανεργατικές απεργίες από το 2001, οι οποίες σε ορισμένους κομβικούς εργατικούς χώρους ξεπέρασαν τα όρια των 24ωρων της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ. 

Απεργίες Διαρκείας

Συνέχεια με απεργία διαρκείας δόθηκε από τη ΔΕΗ, από τους Δήμους και την Τράπεζα της Ελλάδας. Τα όρια της “νομιμότητας” τα είχαν σπάσει οι εργάτες πολύ πριν τα ΜΜΕ ανακαλύψουν τους εξεγερμένους του Δεκέμβρη. Οι εργάτες στους Δήμους είχαν δείξει ότι μπορεί να μην είναι “νόμιμο” να θάβεις τα ΜΑΤ μέσα στα σκουπίδια, αλλά σίγουρα είναι ηθικό και εμπνευστικό. Οι εργάτες της ΔΕΗ, με απόφαση του ίδιου του συνδικάτου τους, κουκούλωσαν τις κάμερες της αστυνομίας στη διάρκεια της πανεργατικής απεργίας και σύρθηκαν στα δικαστήρια. Οι εργαζόμενοι στην Τράπεζα της Ελλάδας ανάγκασαν το Χρηματιστήριο να κλείσει γιατί δεν μπορούσαν να πραγματοποιηθούν συναλλαγές λόγω της απεργίας. 

Ολος αυτός ο δυναμισμός τροφοδότησε και πιο αδύνατους κλάδους. Οχι μόνο τα καινούργια σωματεία που στήθηκαν σε χώρους όπως οι ταχυμεταφορές ή το σωματείο της Κωνσταντίνας Κούνεβα για τις “ενοικιαζόμενες” καθαρίστριες, αλλά και χώρους που χτυπήθηκαν από την οικονομική κρίση, τα κλεισίματα και τις απολύσεις. Το 2008 ήταν η χρονιά των μεγάλων διαδηλώσεων των εργατών του Λαναρά, της κατάληψης στην Siemens της Θεσσαλονίκης και της κατάληψης της ALTEC Telecoms στην Αθήνα.

Ο Δεκέμβρης έχει τις ρίζες του σε όλους αυτούς τους αγώνες, στη ριζοσπαστικοποίηση της συνείδησης και στη διαμόρφωση ενός μεγάλου κοινωνικού ρεύματος που έβλεπε ότι έπρεπε πάση θυσία να μπει ένα τέλος σε αυτή την κυβέρνηση που έκλεβε ταμεία, δουλειές, αγώνες. Η δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου έδειξε πόσο επιτακτική γινόταν αυτή η σύγκρουση. Ενας ακόμη παράγοντας που καθόρισε την εξέλιξη του Δεκέμβρη είναι ότι λόγω της πολιτικής της κυβέρνησης αλλά και της συνολικής πορείας του συστήματος είχαν ήδη κλείσει όλες οι άλλες έξοδοι διαφυγής. 

Δίπλα στην οικονομική κρίση και την πολιτική κρίση ήταν πασιφανής η κρίση όλων των θεσμών. Τα ΜΜΕ είχαν από καιρό σπάσει κάθε δυνατότητα να επικοινωνούν και να πείθουν τα κομμάτια του κόσμου που βγήκαν στο δρόμο. Ο Πρετεντέρης έγινε αντι-σύμβολο του φοιτητικού κινήματος άλλο τόσο όσο η Γιαννάκου και ο Πολύδωρας. Τα δικαστήρια έχοντας κυνηγήσει όλους τους απεργούς, έχοντας στηρίξει τα πογκρόμ απολύσεων του Παυλόπουλου και έχοντας οργανώσει μαζί με τη ΓΑΔΑ πολλές επιχειρήσεις τρομοκρατίας όσων αγωνίζονται είχαν από καιρό πάψει να θεωρούνται κάτι παραπάνω από μακρύ χέρι των αφεντικών. Η εκκλησία είχε δείξει με σιχαμερό τρόπο πώς μπορεί να συνδυάζει το Μεσαίωνα του Χριστόδουλου με τα τζακούζι του Βατοπεδίου. Δεν υπήρχε ούτε ένα από τα σκάνδαλα στα οποία είχε βουλιάξει η κυβέρνηση Καραμανλή όπου να μην εμπλέκονταν εκδότες και μεγαλοδημοσιογράφοι, δικαστές, μπάτσοι και δεσποτάδες.

Αν δεν λάβει κανείς σοβαρά υπόψη αυτό το στενό δέσιμο του Δεκέμβρη με την περίοδο που προηγήθηκε θα δυσκολευτεί να καταλάβει γιατί η κυβέρνηση συνεδρίαζε το βράδυ της 8ης του Δεκέμβρη για το αν θα κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Τι φοβόταν η κυβέρνηση; Τις μολότοφ και τις σπασμένες βιτρίνες; Αν ήταν μόνο αυτό, είχε τις δυνάμεις να το αντιμετωπίσει. Ηξερε όμως ότι κάθε κίνηση μπορούσε να πυροδοτήσει ένα ακόμη μεγαλύτερο κίνημα, πάνω απ' όλα εργατικό, που θα την έπαιρνε και θα την σήκωνε. Ο Δεκέμβρης λειτούργησε ως συμπύκνωση αγώνων και εμπειριών. Δεν ερμηνεύεται αλλιώς ότι η ΟΛΜΕ, η ομοσπονδία των καθηγητών κατέβηκε στην πρώτη διαδήλωση της Δευτέρας 8 Δεκέμβρη με πανό “Ενοχος για τη δολοφονία είναι η κυβέρνηση”. Δεν εξηγείται αλλιώς το πολιτικό αποτέλεσμα που προκάλεσε ο Δεκέμβρης. Η κυβέρνηση σύρθηκε μέχρι το καλοκαίρι και τελικά αυτοκτόνησε παραδίδοντας την εξουσία στο ΠΑΣΟΚ και ρίχνοντας τη Δεξιά στο χειρότερο ποσοστό της μετά τη Χούντα. Ο Δεκέμβρης έγινε παράγοντας εξελίξεων μέχρι και το πιο κεντρικό σημείο της πολιτικής σκηνής.

Η Αριστερά που αρνείται τον κομβικό ρόλο του Δεκέμβρη, νίπτει τας χείρας της σχετικά με τις δικές της ευθύνες. Το πολιτικό αποτέλεσμα του Δεκέμβρη δεν κρίνεται με βάση το “ριζοσπαστικόμετρο” της κοινοβουλευτικής Αριστεράς αλλά με βάση το τι έκαναν οι δυνάμεις αυτής της Αριστεράς στη διάρκεια της εξέγερσης. Και ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ κοίταξαν με αμηχανία, με φόβο ή με εχθρότητα τις εξελίξεις. 

Συνταγή

Ο μεν ΣΥΡΙΖΑ ακόμη και σήμερα αμφιβάλλει για το αν υπερέβαλε στην “υποστήριξη της νεολαίας” ή αν έπρεπε να ακολουθήσει τη συνταγή Κύρκου και να καταγγείλει τους εξεγερμένους. Ακόμη και αυτοί που λένε ότι υποστηρίζουν το Δεκέμβρη, έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι η εκλογική κατάρρευσή τους οφείλεται στο ότι έκαναν τη “δύσκολη” επιλογή να ταχθούν με τους εξεγερμένους. Τα ίδια δηλαδή που λέει και η δεξιά τους πτέρυγα, που καταγγέλλει το Δεκέμβρη σαν υποχώρηση στον χουλιγκανισμό. 

Το ΚΚΕ πήρε από την αρχή την πλέον εχθρική στάση απέναντι στο Δεκέμβρη, αποκαλώντας τη νεολαία που τα έβαζε με την αστυνομία “Ταλιμπάν”. Η Παπαρήγα είχε φτάσει μάλιστα να πάρει θέση υπέρ της αποκατάστασης της τάξης έξω από το Μέγαρο Μαξίμου μετά τη συνάντησή της με τον Καραμανλή. Αν λοιπόν για την εκλογική υποχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ έφταιξε ότι “χάιδεψε τα αφτιά των κουκουλοφόρων”, για την εκλογική υποχώρηση του ΚΚΕ έφταιξε ότι έβριζε τους κουκουλοφόρους;

Στην πραγματικότητα και οι δύο πτέρυγες της κοινοβουλευτικής Αριστεράς δεν έκαναν το παραμικρό για να προχωρήσει ο Δεκέμβρης ένα βήμα μπρος. Στις 10 του Δεκέμβρη δόθηκε μία μεγάλη μάχη που συμπυκνώνει την πολιτική τους. Ο Καραμανλής ζήτησε από τις ηγεσίες της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ να ακυρώσουν την απεργία και τη διαδήλωση για τον προϋπολογισμό, ώστε “να αποφευχθούν τα έκτροπα”. Οι συνδικαλιστικές ηγεσίες έσκυψαν το κεφάλι, δεν ακύρωσαν την απεργία αλλά δεν πραγματοποίησαν πορεία. Η παράταξη του ΣΥΡΙΖΑ ακολούθησε κατά γράμμα την υποχώρηση. Το ΚΚΕ έκανε έναν ξεχωριστό περίπατο γύρω από την Ομόνοια κάνοντας επίδειξη πόσο μακριά είναι από κάθε είδους κλιμάκωση.

Ο Δεκέμβρης ανεξάρτητα από τη θέληση των ηγεσιών έγινε αφορμή για ένα τεράστιο συντονισμό. Βρέθηκαν μαζί στο δρόμο μαθητές, φοιτητές και εργάτες από όλους τους χώρους. Το ζήτημα ήταν αν αυτή η δύναμη από τους δρόμους θα ξαναγύριζε στους χώρους, θα γινόταν συντονισμένο κύμα καταλήψεων σε όλα τα σχολεία, σε όλες τις σχολές, στους εργατικούς χώρους και θα έθετε την κυβέρνηση μπροστά στο πιο δυνατό δίλημμα που θα είχε αντιμετωπίσει ποτέ. Η να υποχωρήσει στα αιτήματα όλων των χώρων και όλων των συνδικάτων που είχαν βγει σε αγώνες, παίρνοντας πίσω όλες τις απολύσεις, κρατικοποιώντας τις επιχειρήσεις που κλείνουν, καταργώντας όλους τους αντιεκπαιδευτικούς και αντεργατικούς της νόμους ή το κίνημα θα συνέχιζε μέχρι τέλους. 

Τέτοια βήματα έγιναν, στηριγμένα όμως μόνο στις δυνάμεις της επαναστατικής Αριστεράς. Ετσι κατάφερε ο Δεκέμβρης να αποκτήσει διάρκεια και να φτάσει μέχρι το Γενάρη, να γεννήσει ένα κύμα καταλήψεων και να δώσει σκυτάλη στο κίνημα αλληλεγγύης στη Γάζα με τις μεγάλες διαδηλώσεις κατά των βομβαρδισμών που έγιναν μέσα στις γιορτές. Η πορεία της 10ης Δεκέμβρη έγινε χάρη στις δυνάμεις της Αντικαπιταλιστικής Αριστεράς και βάδισαν μαζί φοιτητικοί σύλλογοι, μαθητές, εκπαιδευτικοί και εργοστάσια όπως η WIND ή η ΙΝΤΡΑΚΟΜ. 

Μέσα στις φλόγες του Δεκέμβρη δεν στήθηκαν μόνο οδοφράγματα, στήθηκαν και οι βάσεις για τη συγκρότηση της ΑΝΤΑΡΣΥΑ που έβαλε μπρος την οικοδόμηση μιας Αριστεράς που θα έχει στόχο να νικήσουν οι επόμενοι Δεκέμβρηδες. Αν έδειξε κάτι ξεκάθαρα ο Δεκέμβρης είναι ότι στο δρόμο του κινήματος προς τον ουρανό δεν υπάρχει κανένα άλλο εμπόδιο πέρα από την έλλειψη επαναστατικής ηγεσίας. Ηγεσίας ριζωμένης μέσα σε όλους τους χώρους που θα μπορεί στις κρίσιμες στιγμές που η κυρίαρχη τάξη παραπατάει να οργανώνει στο μάξιμουμ τις δικές μας δυνάμεις και να διαλύσει το σύστημα μαζί με την κρίση του.