Ποίοι φταίνε για την κρίση; Τράπεζες, εφοπλιστές και βιομήχανοι μαζί έφτιαχναν τις «φούσκες»

Οι πραγματικοί υπεύθυνοι της κρίσης παραμένουν, φυσικά, όπως πάντα στο απυρόβλητο. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Elite -ένα εργοστάσιο που έχει καταληφθεί από τις εργάτριες και τους εργάτες που παλεύουν για να μην κλείσει η επιχείρηση και πεταχτούν απλήρωτοι, στο δρόμο. 

Η Elite δεν απειλείται με λουκέτο επειδή οι εργάτες και οι εργάτριες έπαιρναν παχυλούς μισθούς και ζούσαν μέσα στη χλιδή, «καταναλώνοντας περισσότερα από όσα παρήγαγαν». Απειλείται με λουκέτο γιατί οι επενδύσεις, οι επεκτάσεις και όλα τα άλλα μεγαλόπνοα σχέδια του αφεντικού στηρίζονταν σε δανεικά -που οι τράπεζες χορηγούσαν με τη σέσουλα τα προηγούμενα χρόνια στις «δυναμικές» επιχειρήσεις που είχαν στο τιμόνι έναν τόσο αξιόλογο καπετάνιο. Σίγουρη επένδυση. ΑΑΑ+, για να χρησιμοποιήσουμε τις βαθμολογήσεις της Fitch και των αδελφών της. 

Τώρα, όμως, οι τράπεζες ανακάλυψαν ξαφνικά ότι οι σίγουρες επενδύσεις στηρίζονταν απλά και μόνο στη μεγαλομανία του αφεντικού και την τυφλή εμπιστοσύνη στα διαταραγμένα από την κερδοσκοπία «σήματα» της αγοράς. Και επειδή, ταυτόχρονα, οι πηγές από τις οποίες αντλούν όλα αυτά τα χρόνια και οι ίδιες οι τράπεζες τα λεφτά που δανείζουν έχουν αρχίσει να στερεύουν αποφασίζουν ξαφνικά να κόψουν την χρηματοδότηση: ότι έχασαν έχασαν. Τα παλιά δάνεια δεν ανανεώνονται, όπως, γινόταν μέχρι τώρα και οι τράπεζες απαιτούν από τις διάφορες Elite απλά τα λεφτά τους πίσω -όσα πάρουν.

Το αποτέλεσμα είναι μια οικονομία γεμάτη από επιχειρήσεις-ζόμπι: επιχειρήσεις που έχουν στερέψει τόσο από λεφτά που δεν μπορούν ούτε να αγοράσουν πρώτες ύλες, ούτε να καταβάλουν τους μισθούς, ούτε να πληρώσουν τους φόρους -και στο τέλος ούτε να ανταποκριθούν πια στις υποχρεώσεις τους προς τις τράπεζες. 

Η κατάληψη έχει ρίξει τα φώτα της δημοσιότητας πάνω στην Elite. Αλλά η Elite δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου. Ολόκληρη η ελληνική ναυτιλία -ένας από τους βασικούς πυλώνες του ελληνικού καπιταλισμού- κινδυνεύει σήμερα να μετατραπεί σε ζόμπι. 

«Νιρβάνα»

Πως έφτασαν οι Έλληνες εφοπλιστές -που συνεχίζουν να βρίσκονται στην παγκόσμια κατάταξη σε σχέση με την χωρητικότητα των στόλων στην πρώτη θέση- σε αυτή την κατάσταση; «Αναζητώντας κανείς σήμερα τα στοιχεία εκείνα που οδήγησαν τη ναυτιλιακή βιομηχανία σε βαθιά κρίση», γράφει το Βήμα της Κυριακής, «θα αναγνωρίσει ότι υπήρξε μια υπεραισιόδοξη εκτίμηση για τις ναυλαγορές... η οποία οδήγησε με τη σειρά της σε μια άνευ προηγουμένου επένδυση... Αυτή η νιρβάνα οδήγησε τους μεν διαχειριστές πλοίων να επενδύουν στη ναυπήγηση νέων πλοίων με ξέφρενους ρυθμούς, τους δε τραπεζίτες να δανειοδοτούν αυτές τις ναυπηγήσεις με επίσης ξέφρενους ρυθμούς...»

Το 2006 οι Έλληνες εφοπλιστές κατείχαν 3.379 μεγάλα πλοία (χωρητικότητας άνω των 1.000 ΚΟΧ). Το 2007 η «επενδυτική νιρβάνα» τα έφτασε στα 3.699. Το 2008 στα 4.173. Ύστερα ήρθε η κρίση. Το τι σημαίνει αυτό το δείχνει η περίπτωση του Aetea Sierra, ενός φορτηγού πλοίου ελληνικών συμφερόντων που βρίσκεται από τον περασμένο Ιούλη ακινητοποιημένο έξω από το λιμάνι του Πειραιά μαζί με όλο του το πλήρωμα που περιμένει -παρά τις δικαστικές αποφάσεις- μάταια να πληρωθεί για να μπορέσει να αποβιβαστεί και να γυρίσει στα σπίτια του. 

Η κρίση της ναυτιλίας είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της παράνοιας της ελεύθερης αγοράς: οι ευκαιρίες -οι υψηλοί ναύλοι στην περίπτωση αυτή- οδηγούν τους καπιταλιστές σε ξέφρενες επενδύσεις, χωρίς καμιά, προφανώς, συνεννόηση με τους ανταγωνιστές τους που τρέχουν και αυτοί να πέσουν με τα μούτρα στις ίδιες ευκαιρίες. Όταν ολοκληρωθεί ο γύρος των επενδύσεων -και ένα πλοίο θέλει χρόνια για να ναυπηγηθεί- ανακαλύπτουν ξαφνικά ότι οι συνθήκες της αγοράς έχουν αλλάξει, ότι η προσφορά ξεπερνάει, τώρα, πια κατά πολύ τη ζήτηση.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό: οι Έλληνες εφοπλιστές δεν περιμένουν να κερδίσουν απλά και μόνο μεταφέροντας πετρέλαιο ή κοντέινερ από τη μια μεριά του κόσμου στην άλλη: ελέγχουν, χρόνια, τώρα το εμπόριο των μεταχειρισμένων πλοίων. Με άλλα λόγια ναυπηγούν πλοία με στόχο να τα ξαναπουλήσουν, όταν η ζήτηση θα έχει κορυφωθεί, χρυσά. Αυτό που έχτιζαν όλα αυτά τα χρόνια δεν ήταν ο μεγαλύτερος εμπορικός στόλος του κόσμου αλλά μια ακόμα κερδοσκοπική φούσκα -στον χώρο της ναυτιλίας αυτή τη φορά. 

Τώρα η φούσκα έσκασε, τα λιμάνια έχουν γεμίσει πλοία-φαντάσματα και οι τράπεζες με μαύρες τρύπες εκατομμυρίων -με χρέη τόσο μεγάλα που απειλούν να τις τραβήξουν και αυτές στον πάτο. 

Αλλά αυτό φυσικά δεν εμποδίζει τους «σοβαρούς» οικονομικούς αναλυτές να επιμένουν ότι χρειάζονται θυσίες: ποιός θα πρέπει να πληρώσει για τα μεγαλεπήβολα σχέδια του κυρίου Σαραβάνου, του πλοιοκτήτη του Aetea Sierra; Οι Φιλιππινεζοι ναυτικοί που βρίσκονται εδώ και εννιά μήνες φυλακισμένοι στο πλοίο; 'Η μήπως οι συνταξιούχοι του ΟΓΑ και του ΙΚΑ που ετοιμάζεται να λεηλατήσει τώρα ο Παπακωνσταντίνου;

Για αυτό η κατάληψη της Elite έχει τόσο μεγάλη σημασία.