Οι ΄αγορές΄ πρώτα απ΄ όλα είναι τόσο αχόρταγες που κανένα μέτρο, όσο σκληρό και να είναι, δεν πρόκειται να τις συγκινήσει. Στο Νταβός ο Γιώργος Παπανδρέου, παραδέχτηκε ανοιχτά ότι η κυβέρνησή του έχει βάλει μπροστά ένα προκλητικό πρόγραμμα λιτότητας: «Έχουμε ήδη περικόψει θέσεις εργασίας. Περικόψαμε δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας από το δημόσιο τομέα και διαπραγματευόμαστε να μειώσουμε τους μισθούς στο δημόσιο τομέα. Έχουμε ξεκινήσει φορολογικές μεταρρυθμίσεις και μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού». Οι αγορές έμειναν ασυγκίνητες και τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων συνέχισαν να ανεβαίνουν.

Η κρίση που μαστίζει τώρα την Ελλάδα -αλλά και με διαφορές στην ένταση ολόκληρο τον πλανήτη- δεν είναι απλά και μόνο κρίση «ρευστότητας». Τα χρέη, τα ελλείμματα, οι τράπεζες που καταρρέουν, οι επιθέσεις των κερδοσκόπων δεν είναι παρά τα συμπτώματα μιας κρίσης πολύ βαθύτερης.

Μαρξ

Η σημερινή κρίση έχει τις ρίζες της τέσσερις δεκαετίες πίσω, στην «πετρελαϊκή κρίση» της δεκαετίας του 1970. Όπως και σήμερα, έτσι και τότε, το βασικό πρόβλημα ήταν η χαμηλή κερδοφορία του συστήματος -η έλλειψη επικερδών επενδυτικών ευκαιριών. Ο Μαρξ είχε προβλέψει ότι ο καπιταλισμός θα έφτανε νομοτελειακά σε αυτό το σημείο. Όσο περισσότερο γερνάει το σύστημα, έλεγε, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να αποφύγει τις κρίσεις.

Ο καπιταλισμός «ξέφυγε» από το αδιέξοδο της δεκαετίας του 1970 με τις συνταγές της Θάτσερ και του Ρέιγκαν, με την προσφυγή στον νεοφιλελευθερισμό δηλαδή: αν τα κέρδη δεν έφταναν για να πυροδοτήσουν τον επόμενο γύρο επενδύσεων, έ τότε θα έπρεπε να αυξηθούν. Πως; Η λύση ήταν απλή: θυσίες.

Ο ίδιος ο Μαρξ είχε προβλέψει και αυτή τη διέξοδο: η αύξηση του ρυθμού εκμετάλλευσης, έλεγε, μπορεί να αντισταθμίσει την τάση που έχουν τα μέσα ποσοστά κέρδους να πέφτουν. Προσωρινά, όμως, μόνο. Αργά ή γρήγορα το σύστημα θα στομώσει ξανά -ακόμα και αν η εκμετάλλευση φτάσει σε δυσθεώρητα σημεία.

Σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε σήμερα. Ύστερα από τριάντα χρόνια θυσιών οι απολογητές του καπιταλισμού μας λένε ότι χρειάζεται ένας ακόμα γύρος περικοπών. Ότι το σύστημα που έχει κάνει τον πλανήτη εφιαλτικά αγνώριστο -που έχει καταστρέψει ακόμα και το κλίμα- δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει συντάξεις για τους ηλικιωμένους, φάρμακα για τους άρρωστους και τετράδια για τα παιδιά.

Παλιότερα υπόσχονταν ότι στο τέλος των θυσιών θα έρχονταν καλύτερες μέρες. Τώρα μας απειλούν απλά με τα χειρότερα: τις αγορές, την Κομισιόν, το ΔΝΤ, την χρεοκοπία. Την βαρβαρότητα δηλαδή. Η απάντηση μπορεί να είναι μόνο μία: όχι ευχαριστώ. Καμιά θυσία. Ούτε μια θέση εργασίας χαμένη. Ούτε ένα Ευρώ λιγότερο για μισθούς και συντάξεις.