Τώρα, η ρήξη με το Ευρώ είναι πιο επίκαιρη

Την εικόνα ότι οι θυσίες θα αρχίσουν σύντομα να αποδίδουν καρπούς προσπαθούν να καλλιεργήσουν τα κόμματα, τα κανάλια και οι εφημερίδες που στηρίζουν την κυβέρνηση. Η Ευρώπη αλλάζει, μας λένε. Τα πράγματα σιγά-σιγά φτιάχνουν. Αυτό που χρειάζεται είναι λίγη υπομονή ακόμα. Και αποφασιστικότητα. “Είμαστε εδώ για να εκπληρώσουμε τις υποχρεώσεις μας, για να πετύχουμε τους στόχους μας”, όπως έλεγε στη συνέντευξή του στην αμερικανική εφημερίδα Washington Post ο Σαμαράς. “Εμείς εμμένουμε μόνο σε αυτό το συστατικό που λείπει, για να έρθει σύντομα η ανάκαμψη με ρευστότητα”.

Η πιο ορατή από τις μεγάλες αλλαγές που υποτίθεται ότι συντελούνται είναι η απόφαση του Μάριο Ντράγκι, του διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να αγοράζει από τις δευτερογενείς αγορές κρατικά ομόλογα “σε απεριόριστες ποσότητες”. Η απόφαση κατάφερε να προσγειώσει τα σπρεντ της Ιταλίας και της Ισπανίας. Την περασμένη βδομάδα η ιταλική κυβέρνηση κατάφερε να πουλήσει τριετή ομόλογα με επιτόκιο 2.8% -σχεδόν δυο ολόκληρες μονάδες κάτω από το 4.7% με το οποίο είχε δανειστεί τον Ιούλη. Το ερώτημα, όμως, είναι για πόσο;

Η δεύτερη μεγάλη αλλαγή αφορά την απόφαση που πήραν στις αρχές του καλοκαιριού οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την “τραπεζική ένωση”. Σύμφωνα με το σχέδιο που προωθεί η Κομισιόν ο έλεγχος των τραπεζών της Ευρωζώνης θα περάσει από τις κυβερνήσεις του κάθε κράτους στα χέρια της ΕΚΤ. Και τα χρήματα που θα χρειάζονται για την τυχόν διάσωση ή ανακεφαλαιοποίησή τους θα έρχονται κατευθείαν από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (που το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο νομιμοποίησε την περασμένη βδομάδα) χωρίς να προστίθενται στο δημόσιο χρέος. Αν καταφέρουμε να ισχύσει, εκ των υστέρων, αυτό και για την περίπτωση της Ελλάδας, λένε τα κυβερνητικά στελέχη, το δημόσιο χρέος θα μειωθεί αυτόματα κατά 50 ολόκληρα δισεκατομμύρια.

Η τρίτη αλλαγή αφορά την στάση των “εταίρων” μας απέναντι στην Ελλάδα. Ύστερα από τον πανικό του καλοκαιριού τα ουρλιαχτά για την αποπομπή της Ελλάδας από την Ευρωζώνη έχουν κοπάσει και ακόμα και η Μέρκελ φέρεται τώρα αποφασισμένη να αποφύγει ένα grexit. Και στη Λευκωσία “σφράγισε”, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ των εφημερίδων, η συμφωνία για την περιβόητη “επιμήκυνση” του ελληνικού προγράμματος.

Στην πραγματικότητα, όμως, όλες αυτές οι αλλαγές βρίσκονται ακόμα στον αέρα. Το σχέδιο για την τραπεζική ένωση, για παράδειγμα, πρέπει να εγκριθεί και από τις 27 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης -και από αυτές που δεν ανήκουν στην Ευρωζώνη. Και όλες έχουν το δικαίωμα του βέτο.

Αλλά ακόμα και αν συμφωνηθούν όλα τα μέτρα, η σημασία τους θα είναι πολύ-πολύ μικρότερη από ότι λένε. Η FED, η αμερικανική κεντρική τράπεζα έχει πάρει ήδη μια σειρά από “εξαιρετικά” μέτρα για την διάσωση της οικονομίας: ο Μπεν Μπερνάνκι, ο διοικητής της FED έχει ήδη προχωρήσει σε δυο γενναίους γύρους “ποσοτικής χαλάρωσης” -χωρίς αποτέλεσμα: τώρα η FED προχωράει σε έναν τρίτο. Παρόλα αυτά οι προοπτικές της αμερικανικής οικονομίας παραμένουν μαύρες: οι οικονομολόγοι υπολογίζουν ότι οι ΗΠΑ θα μπουν σε τροχιά ύφεσης το 2013. Η κρίση είναι πολύ βαθιά και δεν μπορεί να ξεπεραστεί απλά με ενέσεις ρευστότητας -όσο γενναίες και να είναι αυτές.

Ακόμα χειρότερα, ακόμα και η πιο μικρή “παραχώρηση” θα έρθει με όρους που θα απαιτούν κάθε φορά ένα νέο γύρο θυσιών από τους εργάτες και τους φτωχούς. Το αντάλλαγμα της επιμήκυνσης θα το μάθουμε τις επόμενες μέρες -για αυτό καθυστερεί η Τρόικα την έκθεσή της.

Αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι υπομονή. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι αγώνες. Η λύση δεν θα έρθει μέσα από τις θυσίες και την προσαρμογή. Θα έρθει μέσα από την σύγκρουση και την ρήξη -και με την κυβέρνηση του Σαμαρά, και με την Τρόϊκα και με ολόκληρο το σάπιο οικοδόμημα του Ευρώ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.


Το Ευρώ έχει τη λιτότητα στο DNA του

Οι εργάτες δεν έχουν κανένα απολύτως λόγο να δεχτούν οποιαδήποτε θυσία για το Ευρώ. Ακριβώς το αντίθετο ισχύει: έχουν κάθε λόγο να παλέψουν ενάντιά του.

Όχι, δεν αναπολούμε τη δραχμή. Ούτε επιδιώκουμε, με μια επιστροφή στο “εθνικό μας νόμισμα”, να βοηθήσουμε τον ελληνικό καπιταλισμό να ξεπεράσει την κρίση του, μεταφέροντας τα βάρη και πάλι πάνω στους εργάτες μέσα από την υποτίμηση. Δεν θέλουμε να σώσουμε τον καπιταλισμό. Θέλουμε να τον ανατρέψουμε. Η πάλη ενάντια στο Ευρώ είναι κομμάτι της μάχης μας ενάντια στο ίδιο το σύστημα.

Το Ευρώ δεν είναι απλά και μόνο ένα “κοινό Ευρωπαϊκό νόμισμα”. Ούτε έχει καμιά σχέση με την ευημερία. Οι εμπνευστές του δεν είχαν στραμμένα τα μάτια τους ούτε στους εργάτες της Ευρώπης, ούτε στους φτωχούς.

Το Ευρώ ήταν από την αρχή ένα νόμισμα κομμένο και ραμμένο στα μέτρα των πλούσιων και των ισχυρών της Ευρώπης. Είναι ένα νόμισμα, πρώτα και κύρια, κομμένο και ραμμένο στα μέτρα των τραπεζιτών και των κάθε λογής κερδοσκόπων που θέλουν ένα “σκληρό” νόμισμα για τις “μπίζνες” τους στις φανταχτερές αγορές του πλανήτη.

Το 2008, λίγο πριν την καταιγίδα της Λήμαν Μπράδερς, ο τζίρος της παγκόσμιας κερδοσκοπίας ήταν 74 φορές μεγαλύτερος από το παγκόσμιο ΑΕΠ! Ακόμα και σήμερα, ο ημερήσιος τζίρος των αγορών συναλλάγματος κινείται σε αστρονομικά επίπεδα: τον Αύγουστο του 2010 έσπασε κάθε ρεκόρ ξεπερνώντας τα 4 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Σε αυτά τα παιχνίδια δεν μπορείς να “παίξεις” ούτε με την λιρέτα, ούτε με την πεσέτα, ούτε καν με το γαλλικό φράγκο. Και φυσικά δεν μπορείς να παίξεις με την “δραχμούλα”: η άλωση των Βαλκανίων από τις ελληνικές τράπεζες και τις ελληνικές “πολυεθνικές” θα ήταν αδύνατη χωρίς το Ευρώ. Για αυτό σπέρνουν τον πανικό τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης για τις συνέπειες που υποτίθεται ότι θα έχει μια επιστροφή της Ελλάδας στην δραχμή. Για τον Κωστόπουλο, τον Σάλλα και τον Λάτση θα έχει, σίγουρα, τεράστιο κόστος ένα grexit.

Με την εισαγωγή του Ευρώ οι άρχουσες τάξεις της Ευρώπης προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα που θα μπορούσε να ανταγωνιστεί το δολάριο. Το 1944, στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι ΗΠΑ αντικατέστησαν, με τη διαβόητη συμφωνία του Bretton Woods την παλιά χρυσή λίρα με το δολάριο. Αυτό ήταν ένα τεράστιο ατού για τον αμερικάνικο καπιταλισμό στα χρόνια που ακολούθησαν: μπορούσε απλά να βάζει τα πιεστήρια μπροστά και να αγοράζει, με τα φρεσκοτυπωμένα δολάρια, ότι ήθελε -πρώτες ύλες, προϊόντα, εργοστάσια, γη, ακόμα και χρυσό.

Περιττό να το πει κανείς, τα αφεντικά στην Αμερική δεν μοιράστηκαν ούτε ένα χιλιοστό από αυτόν τον φοβερό πλούτο που άρπαξαν, με τους εργάτες τους. Το αντίθετο έγινε: αυτό που εξασφάλιζε τη σταθερότητα του δολαρίου ήταν, σε τελευταία ανάλυση, τα αμερικανικά όπλα -η δυνατότητα, δηλαδή, που είχαν οι ΗΠΑ να βομβαρδίσουν “πίσω στην εποχή του λίθου” οποιονδήποτε θα μπορούσε να τις αμφισβητήσει. Και για να πείσουν τον κόσμο ότι διέθεταν αυτή την ικανότητα έστελναν (και στέλνουν) τους εργάτες και τους φτωχούς να πεθάνουν στο Βιετνάμ, το Ιράκ ή το Αφγανιστάν -και ποιος ξέρει που ακόμα.

Οι καπιταλιστές της Ευρώπης προσπάθησαν να μιμηθούν τις ΗΠΑ και να ανταγωνιστούν το δολάριο σαν παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Ονειρεύτηκαν -και συνεχίζουν να ονειρεύονται- ότι θα αποκτήσουν και αυτοί ένα αστείρευτο “χρυσωρυχείο” και να αρπάζουν, με μια κίνηση του πιεστηρίου, τα προϊόντα που παράγουν ιδρώνοντας ατέλειωτες ώρες πάνω από τις μηχανές τους οι εργάτες στην Ασία ή την Αφρική.

“Nάνος”

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως, δεν μπορεί να στηριχτεί στα όπλα της για να εγγυηθεί την σταθερότητά του Ευρώ: στρατιωτικά είναι “νάνος” μπροστά στις ΗΠΑ. Τον ρόλο που παίζει η διαρκής στρατιωτική απειλή στην περίπτωση του δολαρίου τον παίζει η μόνιμη λιτότητα στην περίπτωση του Ευρώ. Η επιμονή στην σφιχτή νομισματική πολιτική της Ευρωζώνης δεν οφείλεται σε κάποια ψύχωση της Μέρκελ ή κάποια αθεράπευτη “νεοφιλελευθερίτιδα” του Βάιντμαν, του διοικητή της Μπούντεσμπανκ: είναι εγγεγραμμένη βαθιά στο DNA του Ευρώ.

Η εργατική τάξη δεν μπορεί να συμβιβαστεί με το Ευρώ. Συμβιβασμός με το Ευρώ ισοδυναμεί με συμβιβασμό όχι μόνο με την αιώνια λιτότητα αλλά και με τα βρώμικα παιχνίδια των κερδοσκόπων και τα ληστρικά, ιμπεριαλιστικά, σχέδια των αφεντικών της Ελλάδας και της Ευρώπης. Αυτό που χρειάζεται είναι σύγκρουση, ρήξη με το Ευρώ και την Ευρωζώνη.

Μπορεί, όμως, η εργατική τάξη να σηκώσει το βάρος αυτής της μάχης; Έχει το κίνημα τη δύναμη να συγκρουστεί με μια τόσο κεντρική επιλογή της άρχουσας τάξης; Η απάντηση είναι ένα καθαρό ναι. Γιατί στην πραγματικότητα ο αντίπαλος είναι πολύ πιο αδύναμος από ότι φαντάζει.

Όλους τους προηγούμενους μήνες τα ΜΜΕ της Ευρώπης -με πρώτη και κύρια την Γερμανική Bild- λυσομανούσαν “ενάντια στην Ελλάδα” απαιτώντας να “μας” πετάξουν εδώ και τώρα έξω από την Ευρωζώνη. Στα δημοσιεύματα αυτά υπήρχε μια πολύ μεγάλη δόση ρατσισμού ενάντια στους “τεμπέληδες” Έλληνες -ένα γεγονός που αντανακλά τον φόβο που νοιώθει η γερμανική άρχουσα τάξη μπροστά στον “κίνδυνο” της αλληλεγγύης ανάμεσα στους εργάτες της Γερμανίας και της Ελλάδας. Μέσα στην ίδια την Γερμανική κυβέρνηση, όμως, οι ιδέες αυτές βρήκαν πολύ μικρή υποστήριξη: οι αγορές θα εκλάμβαναν την αποπομπή μάλλον σαν την αρχή της διάλυσης της Ευρωζώνης παρά σαν μια επίδειξη αποφασιστικότητας από την πλευρά της Μέρκελ και του Ολάντ. Και η συζήτηση σταμάτησε.

Και τα πράγματα θα είναι πολύ χειρότερα, για τις άρχουσες τάξεις, αν η Ελλάδα ή οποιαδήποτε άλλη χώρα εγκαταλείψει την Ευρωζώνη όχι κάτω από την πίεση των αγορών και της Κομισιόν αλλά κάτω από την πίεση της εργατικής τάξης. Ένα κίνημα που θα κατάφερνε να διώξει όχι μόνο την Τρόικα αλλά και τον Τσαρλς Νταλάρα και τους κάθε λογής “επενδυτές” που πιέζουν για μηδενισμό των ελλειμμάτων για να πληρώνονται οι τόκοι τους, θα έδινε φτερά στα κινήματα όλων των Ευρωπαϊκών χώρων -και του νότου και του βορά. Το “Ευρωπαϊκό Οικοδόμημα” είναι πολύ αδύναμο απέναντι σε ένα τέτοιο πανευρωπαϊκό, εργατικό τσουνάμι.

Για αυτό η ρήξη με το Ευρώ είναι ένα πολύ δυνατό χαρτί για το εργατικό κίνημα. Μια αριστερά που είναι πραγματικά αποφασισμένη να φτάσει “μέχρι τα άκρα” μπορεί να συσπειρώσει το εργατικό κίνημα και να τσακίσει το μνημόνιο και τη λιτότητα. Και αντίθετα: μια αριστερά που είναι από την αρχή συμβιβασμένη με το Ευρώ, που περιορίζει από την αρχή τους στόχους στα όρια του “εφικτού” είναι καταδικασμένη να αποτύχει: να αποτύχει όχι μόνο στους μεγάλους στόχους -την ισότητα, την δικαιοσύνη, τον σοσιαλισμό- αλλά και στους “μικρούς” -την απαλλαγή από τα μνημόνια, την κρίση και τα μύρια δεινά που κουβαλάνε μαζί τους.