Τυνησία: Μαζική έκρηξη μετά τη δολοφονία

Σε μια γενική απεργία, μαζικές διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία όλες τις τελευταίες μέρες οδήγησε η δολοφονία του αριστερού ηγέτη, Σούκρι Μπελαΐντ, στην Τυνησία. Όπως στην Αίγυπτο, έτσι και στην Τυνησία, τα γεγονότα φέρνουν στην επιφάνεια ότι δύο χρόνια μετά την επανάσταση, καμιά κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να σταθεροποιήσει την κατάσταση. Οι αγώνες των ίδιων ανθρώπων που γκρέμισαν τη δικτατορία του Μπεν Αλί είναι που συνεχίζουν να καθορίζουν τις εξελίξεις.

Ο Σούκρι Μπελαΐντ ήταν γενικός γραμματέας του “Κινήματος Δημοκρατών Πατριωτών”, μιας αριστερής οργάνωσης, που μαζί με το Εργατικό Κόμμα, τους Πράσινους, τους Σοσιαλδημοκράτες και άλλα κόμματα της ευρύτερης αριστεράς έχουν συστήσει από τον περασμένο Οκτώβρη το “Λαΐκό Μέτωπο”. Ο Μπελαΐντ βρισκόταν σε ανοιχτή σύγκρουση με το κόμμα Ενάχντα που ηγείται της κυβέρνησης, αλλά και με άλλες ισλαμιστικές οργανώσεις, λιγότερο μετριοπαθείς από το Ενάχντα. Η δολοφονία του έγινε εν ψυχρώ την ώρα που έφευγε από το σπίτι του. Στην Τυνησία δεν είναι συχνό φαινόμενο τέτοιου είδους χτυπήματα. Με το που έγινε γνωστός ο θάνατός του, ξέσπασαν μαζικές διαδηλώσεις από τη μία άκρη της χώρας ως την άλλη, με την αστυνομία παντού να προσπαθεί να διαλύσει τα πλήθη με δακρυγόνα. Ο πρόεδρος της χώρας, Μονσέφ Μαρζούκι, διέκοψε την επίσκεψη στο Κάιρο για να επιστρέψει. Το Ενάχντα και η κυβέρνηση επίσημα κατήγγειλαν την δολοφονία ως προβοκάτσια. Όμως οι διαδηλωτές σε πολλά σημεία εισέβαλαν στα γραφεία του Ενάχντα, θεωρώντας τους υπεύθυνους. Η διαδήλωση τη μέρα της κηδείας του Σούκρι λέγεται πως ήταν η μεγαλύτερη από τις μέρες της επανάστασης.

Η επανάσταση στην Τυνησία είχε ξεσπάσει το Δεκέμβρη του 2010, με αφορμή την αυτοπυρπόληση του Μοχάμεντ Μπουαζίζι, ενός φτωχού πλανόδιου. Μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα, ο δικτάτορας Μπεν Αλί που κυβερνούσε από το 1987, αναγκάστηκε να φύγει αεροπορικώς από τη χώρα. Τον Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς οργανώθηκαν εκλογές. Το κόμμα Ενάχντα βγήκε πρώτο με 37% των ψήφων και σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού με δύο μη-ισλαμιστικά κόμματα.

Το Ενάχντα έχει παρόμοια καταγωγή με την Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου. Στη διάρκεια της δικτατορίας του Μπεν Αλί βρισκόταν στην παρανομία. Υπήρχαν τμήματά που δέχτηκαν να υποταχθούν στον έλεγχο του καθεστώτος για να επιβιώσουν και άλλα που επέλεξαν πιο σκληρή αντιδικτατορική στάση. Με την πτώση του Μπεν Αλί, αναδείχθηκαν στην πιο οργανωμένη υπαρκτή πολιτική δύναμη με κύρος. Με την ηγεσία τους να κάνει συχνές αναφορές στο μοντέλο του Ερντογάν, πήραν αποστάσεις από το στερεότυπο του “ισλαμισμού”. Το οικονομικό τους πρόγραμμα είναι φιλελεύθερο. Οι ελπίδες τους ήταν πως το άνοιγμα στην αγορά, σε συνδυασμό με την εισροή κεφαλαίων από τον Περσικό Κόλπο θα μπορούσε να ανορθώσει την οικονομία. Όμως αυτό το σενάριο δεν επιβεβαιώθηκε. Μπορεί η Παγκόσμια Τράπεζα να έδωσε πρόσφατα ένα ακόμη δάνειο στην Τυνησία, οι ζωές των ανθρώπων δεν έχουν δει καμία βελτίωση. Τόσο οι τιμές των προϊόντων όσο και η ανεργία έχουν αυξηθεί.

Γι' αυτό και οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν. Ο κόσμος που έριξε τη δικτατορία δεν γύρισε σπίτι του επειδή κατάφερε να κερδίσει ελεύθερες εκλογές. Η περιοχή του Σίντι Μπουζίντ έγινε ξανά και ξανά σημείο αναφοράς. Αποκορύφωμα ήταν το περασμένο καλοκαίρι, όταν η μητέρα του Μπουαζίζι, συνελήφθη και κατηγορήθηκε για διατάραξη δημόσιας τάξης επειδή συμμετείχε σε μια κινητοποίηση.

Στην πρώτη γραμμή

Τα συνδικάτα και το εργατικό κίνημα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του αγώνα. Η UGTT (η ΓΣΕΕ της Τυνησίας) έπαιξε κομβικό ρόλο στην ανατροπή του Μπεν Αλί. Δεν ήταν επαναστατικό συνδικάτο. Αντίθετα, για χρόνια είχε αποδεχθεί τη “νομιμότητα” της δικτατορίας και πολλοί ηγέτες της ήταν διεφθαρμένοι. Όμως τα τοπικά της τμήματα ήταν αυτά που κάλεσαν διαδηλώσεις σε διάφορες πόλεις, δίνοντας την ευκαιρία στον κόσμο να κατέβει και να μην αφήσει τον Μπεν Αλί να ξαναπάρει τον έλεγχο.

Για να αντιμετωπίσει αυτή τη διαρκή αστάθεια, το Ενάχντα προσπάθησε να στραφεί στον συντηρητισμό, επιδιώκοντας να συσπειρώσει ένα τμήμα της βάσης του. Ταυτόχρονα, στις γειτονιές οργανώθηκαν ανεπίσημες επιτροπές “για την υπεράσπιση της επανάστασης” που στην πραγματικότητα ήταν εργαλεία για να επιβληθεί η τάξη. Αυτές οι κινήσεις οδήγησαν σε περισσότερους αγώνες. Από το καλοκαίρι οργανώθηκαν διαδηλώσεις ενάντια στους περιορισμούς των γυναικείων δικαιωμάτων. Στις αρχές Δεκέμβρη, γραφεία της UGTT δέχτηκαν επίθεση και κηρύχθηκε γενική απεργία. Στην απεργιακη διαδήλωση επιτέθηκαν με βία ομάδες ισλαμιστών. Επί μέρους κλάδοι έχουν προχωρήσει σε απεργίες για τα δικαιώματά τους, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τους εκπαιδευτικούς.

Ο πολιτικός έλεγχος του Ενάχντα είναι ακόμη μικρότερος από αυτόν της Αδελφότητας στην Αίγυπτο. Ο κόσμος που ψήφισε το Ενάχντα δεν το έκανε εν λευκώ, ούτε γιατί είχε ισλαμιστικό πρόγραμμα. Είχε ελπίδα για πραγματική αλλαγή. Μία εκπαιδευτικός σε μια πρόσφατη διαδήλωση, κρατώντας ένα δακρυγόνο που μόλις είχε δεχθεί έλεγε “Αυτός είναι ο παράδεισος του Ενάχντα, το οποίο εμείς εκλέξαμε. Δεν θα ξανακάνουμε αυτό το λάθος”. Ο συνδικαλιστής εκπαιδευτικός Μοχάμεντ Σγαέρ Σαΐχι εξηγεί: “Το Ενάχντα προσπάθησε να συντηρήσει μια εικόνα ότι δρα για το συμφέρον της επανάστασης. Την ίδια στιγμή, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές του Μπεν Αλί, με την εξάρτηση από τις συνταγές του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας δεν άλλαξαν. Το Ενάχντα δεν έχει κανένα σχέδιο για την οικονομική ανάπτυξη και καμιά λύση για το πρόβλημα της ανεργίας. Από τότε που ήρθαν στην εξουσία, η ανεργία διπλασιάστηκε.”

Η πολιτική κρίση έχει φτάσει στο εσωτερικό του Ενάχντα. Ο πρωθυπουργός, Χαμάντι Τζιμπάλι, προτείνει να σχηματιστεί “κυβέρνηση τεχνοκρατών” μέχρι να οδηγηθεί η χώρα σε εκλογές. Όμως, ακόμη και το ίδιο του το κόμμα και οι υπουργοί του δεν φαίνονται διατεθειμένοι να ακολουθήσουν αυτή τη γραμμή. Τη Δευτέρα 11 Φλεβάρη, την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές δεν ήταν ξεκάθαρο αν η κυβέρνηση θα μείνει στη θέση της με την παρούσα σύνθεση. Το σίγουρο είναι ότι η δολοφονία του Σούκρι Μπελαΐντ, αντί να προκαλέσει φόβο και απογοήτευση, δείχνει ότι και στην Τυνησία η επανάσταση συνεχίζεται.