Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της Βρετανίας, ο Άλεξ Καλλίνικος εξηγεί γιατί το ποσοστό κέρδους παραμένει υποβαθμισμένο στον αναπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο
Μερικές φορές η ανοησία της εφημερίδας Γκάρντιαν είναι ακατανόητη. Το περασμένο Σάββατο δημοσίευσε ένα άρθρο όπου εξηγούσε πως μετά την ανακοίνωση της βρετανικής Στατιστικής Υπηρεσίας για ανάπτυξη 0,6% το δεύτερο τρίμηνο του 2013: “το μέλλον φαίνεται λαμπρό για τον Όσμπορν [τον Υπουργό Οικονομικών]”.
Στην έντυπη έκδοση, αυτό το άρθρο βρίσκεται στριμωγμένο δίπλα σε ένα μεγάλο δισέλιδο αφιερωμένο στο μεγάλο θέμα για το “πώς ο κόσμος υποδέχθηκε έναν πρίγκιπα”.
Και τα δύο θέματα δείχνουν πώς, ακόμη και τα υποτιθέμενα προοδευτικά ΜΜΕ, συνεργούν στην καλά κατασκευασμένη εκστρατεία που έφερε τον Όσμπορν να βγάζει φωτογραφίες σε εργοτάξια και εργοστάσια ακριβώς τη μέρα που δημοσιεύτηκαν τα νούμερα της ανάπτυξης.
Στο ίδιο τεύχος, τη λογική υπερασπίστηκε ένα κείμενο του νοτιοκορεάτη κεϊνσιανού οικονομολόγου Χα-τζουν Τσανγκ. Σημείωνει: “Περιλαμβανομένου του τελευταίου τριμήνου, η βρετανική οικονομία μεγεθύνθηκε μόλις 2,1% μέσα σε 12 τρίμηνα, από τότε που ανέλαβε η παρούσα κυβέρνηση. Πρόκειται για πολύ φτωχή απόδοση συγκρινόμενη με το 2% ανάπτυξη που είχε η οικονομία μόλις μέσα σε τέσσερα τρίμηνα μεταξύ τρίτου τρίμηνου του 2009 και δεύτερου τρίμηνου του 2010.
Τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Τα τελευταία πέντε χρόνια, ο πληθυσμός του Ηνωμένου Βασιλείου αυξήθηκε κατά 3%. Αυτό σημαίνει πως σήμερα, το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι μικρότερο κατά 6,3%, όχι μόνο κατά 3,3% σε σχέση με πέντε χρόνια πριν. Αυτή η απόδοση είναι πολύ χειρότερη ακόμη και από την περιβόητη “χαμένη δεκαετία” της Ιαπωνίας στη δεκαετία του '90. Στο τέλος εκείνης της περιόδου, η Ιαπωνία είχε κατά κεφαλήν εισόδημα 10% μεγαλύτερο από ό,τι στην αρχή”
Ο Τσανγκ επισημαίνει ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά της “ανάκαμψης” από τη Μεγάλη Ύφεση του 2008-9. Συνήθως η παραγωγή που χάνεται σε μια ύφεση ισοφαρίζεται με μια έκρηξη ταχείας ανάπτυξης πριν την επιστροφή σε κανονικά επίπεδα ανάπτυξης. Όμως κάτι τέτοιo δεν συνέβη μετά το 2009.
Ακραία εκδοχή
Η Βρετανία αποτελεί ακραία εκδοχή αυτού του προβλήματος, μαζί με πολλές άλλες αναπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες που ταλαιπωρούνται από μια μεγάλη και μόνιμη πτώση της ανάπτυξης.
Αυτό το φαινόμενο σχετίζεται με ένα άλλο, για το οποίο αναρωτιόνταν οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς την περασμένη βδομάδα. Παρόλο που η ύφεση επέτρεψε στις εταιρείες να αυξήσουν τα κέρδη τους ξεζουμίζοντας κι άλλο τους εργάτες, δεν έχουν χρησιμοποιήσει αυτά τα έξτρα χρήματα για να αυξήσουν το επίπεδο των επενδύσεων. Επειδή όμως οι επενδύσεις (αυτό που ο Καρλ Μαρξ αποκαλούσε συσσώρευση κεφαλαίου) είναι αυτό που σπρώχνει μπροστά τις καπιταλιστικές οικονομίες, οι χαμηλές επενδύσεις σημαίνουν μια «τεμπέλικη» ανάπτυξη.
Η λύση στο γρίφο βρίσκεται στο ποσοστό κέρδους. Τα κέρδη έχουν αυξηθεί σε σχέση με τους μισθούς. Όμως οι καπιταλιστές επενδύουν με βάση το ποσοστό κέρδους, το οποίο μετράει τα κέρδη σε σχέση με την επένδυση. Και το ποσοστό κέρδους παραμένει σχετικά υποβαθμισμένο σε ολόκληρο τον αναπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο.
Ο μαρξιστής οικονομολόγος και μπλόγκερ Μάικλ Ρόμπερτς έγραψε πρόσφατα: “Το πρώτο τρίμηνο του 2013, τα καθαρά κέρδη των μη-χρηματοπιστωτικών μεγάλων εταιρειών σε σύγκριση με το κεφάλαιο ήταν 12%, ελάχιστα ψηλότερα από ό,τι στα τέσσερα τελευταία χρόνια πριν το χαντάκι της κρίσης.
Οι κατασκευαστικές εταιρείες συνέχισαν να έχουν πολύ χαμηλότερο ποσοστό κέρδους, στο 8% κατά μέσο όρο. Συνεπώς, η κερδοφορία των βρετανικών εταιρειών έχει βελτιωθεί λίγο μέσα στην κρίση, αλλά παραμένει 20% χαμηλότερη από το αποκορύφωμα της στις αρχές του 2008 και αυτό με τη σειρά του ήταν χαμηλότερα από την κορυφή του 1997”.
Όχι απλώς οι εταιρείες δεν επενδύουν αλλά τα νοικοκυριά δεν ξοδεύουν λόγω της άγριας συμπίεσης των πραγματικών μισθών. Για να κρατήσει όρθια την ανάπτυξη, η βρετανική κυβέρνηση έχει βασιστεί σε αυτό που ο Τσανγκ περιγράφει ως “φούσκα των προϊόντων του χρηματιστηρίου και της αγοράς ακινήτων, που τροφοδοτείται από τη φτηνή πίστωση”. Συνεπώς, αντί για “διόρθωση” της οικονομίας, η βρετανική κυβέρνηση κρατάει τη χώρα κλειδωμένη στον κερδοσκοπικό κύκλο που προκάλεσε την κρίση το 2007-2008.