Η εφημερίδα Φαϊνάνσιαλ Τάιμς αποφάσισε την περασμένη βδομάδα να προσφέρει μια κλειδαρότρυπα για να δει κανείς τι πραγματικά γινόταν στις συναντήσεις του 2011 και του 2012 για την αντιμετώπιση της κρίσης της ευρωζώνης. Την ουσία των γεγονότων ο περισσότερος κόσμος που έζησε εκείνες τις μέρες την ξέρει. Αυτό όμως που καταγράφεται με τον πιο απόλυτο τρόπο είναι το επίπεδο των μηχανορραφιών, των εκβιασμών και κυρίως του πανικού που επικρατούσε πίσω από τα χαμόγελα στα δείπνα των ηγετών της ΕΕ.
Το δεύτερο μέρος του ρεπορτάζ για παράδειγμα είναι αφιερωμένο στο μυστικό σχέδιο “Ζ”, το οποίο προετοίμαζε τα πρακτικά βήματα σε περίπτωση εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ. Κανείς δεν μπορούσε να μάθει τίποτα, πέρα από μια στενή ομάδα τεχνοκρατών που είχε αναλάβει να αποφασίσει από το ποια θα ήταν η ισοτιμία ενός μεταβατικού νομίσματος ως τον τρόπο που θα αποσυνδεθούν τα κομπιούτερ της τράπεζας της Ελλάδας από την Φρανκφούρτη. Όλα αυτά την ώρα που επισήμως η “έξοδος από το ευρώ” ήταν υποτίθεται εκτός πραγματικότητας.
Την προσοχή ωστόσο έχουν τραβήξει οι λεπτομέρειες για τη συνάντηση των G20 στις Κάννες το Νοέμβρη του 2011. Ήταν εκεί που επικυρώθηκε το τέλος της κυβέρνησης Παπανδρέου και οργανώθηκε το στήσιμο της κυβέρνησης Παπαδήμου. Το πρώτο που χρειάζεται να κρατήσουμε είναι ότι επιβεβαιώνεται πως όλα ξεκίνησαν από την επιτυχία που είχαν οι απεργίες εκείνου του φθινόπωρου, ιδιαίτερα η 48ωρη πανεργατική στις 19-20 Οκτώβρη και οι παρελάσεις της οργής στις 27-28 Οκτώβρη. Ο Παπούλιας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την εξέδρα της παρέλασης. Ο Παπανδρέου ένιωσε αδύναμος να περάσει το νέο πακέτο λιτότητας που συνόδευε το κούρεμα του ελληνικού χρέους. Η λύση που σκέφτηκε -και ανακοίνωσε- μέσα στον πανικό του ήταν να βάλει το νέο πακέτο σε δημοψήφισμα.
Για τους Ευρωπαίους ηγέτες όμως και ιδιαίτερα για το Σαρκοζί που ήταν τότε πρόεδρος της Γαλλίας, αυτό ήταν κίνδυνος-θάνατος για την ευρωζώνη. Μίλησε με τη Μέρκελ και συναποφάσισαν ότι θα πρέπει να καλέσουν τον Παπανδρέου στις Κάννες όπου θα συνεδρίαζαν οι G20. Δεσμεύτηκαν ότι θα του άλλαζαν τα φώτα μέχρι να πάρει πίσω την απερισκεψία του.
Δεύτερο κρατούμενο. Γιατί πανικοβλήθηκαν τόσο οι Σαρκοζί και Μέρκελ; Δύο λόγοι προκύπτουν μέσα από την αφήγηση των FT. Πρώτον φοβήθηκαν το όχι στο δημοψήφισμα. Σε μια τέτοια περίπτωση δεν είχαν την παραμικρή εναλλακτική λύση. Κατ'επέκταση φοβήθηκαν το προηγούμενο που θα άνοιγε ένα δημοψήφισμα. Κάθε κυβέρνηση που θα αισθανόταν αδύναμη να επιβάλει λιτότητα θα μπορούσε να πέσει στην “παγίδα” του δημοψηφίσματος.
Σπρεντ
Η δεύτερη αιτία ήταν ότι η κρίση στην ευρωζώνη δεν ήταν “ελληνική” όπως προσπαθούσαν τότε να μας πείσουν. Οι FT γράφουν πως το μυαλό τους ήταν στην Ιταλία, όπου τα σπρεντ είχαν εκτοξευθεί, εμπιστοσύνη στον Μπερλουσκόνι δεν είχαν, και με το ιταλικό χρέος στα 2 τρις, γνώριζαν πως χρήματα για να διασωθεί η Ιταλία δεν υπήρχαν.
Ο Βενιζέλος μπήκε στο νοσοκομείο με πόνους στην κοιλιά, αλλά αναγκάστηκε να ταξιδέψει στις Κάννες όχι μόνο με τον Παπανδρέου και τη συνοδεία του αλλά και με το χειρουργό του. Το τι έγινε στις Κάννες το έχουν περιγράψει άλλοι με πιο γλαφυρά λόγια. Ο Ισπανός πρώην πρωθυπουργός έγραψε ότι ο Σαρκοζί ανέβηκε στην καρέκλα και φώναζε στον Παπανδρέου “είσαι γαμω – ψυχοπαθής”. Σύμφωνα με το Βήμα, ο αναπληρωτής υφυπουργός Σαχινίδης που παρακολουθούσε αμίλητος, οι μόνες λέξεις που είπε στο τέλος ήταν επίσης στα “γαλλικά”: “φάγαμε βοϊδόπ...α”.
Επί της ουσίας, ο Σαρκοζί (εκπροσωπώντας και τη Μέρκελ) εκβίασε τον Παπανδρέου ότι αν θέλει να κάνει δημοψήφισμα θα πρέπει να είναι “εντός ή εκτός ευρωζώνης;” και όχι για το πακέτο διάσωσης. Οι FT περιγράφουν τον Παπανδρέου να γίνεται ράκος στη διάρκεια της “μάχης” και “ο κ. Βενιζέλος ανέλαβε, ένα σημάδι που πολλοί είδανε ως ξαφνική συνειδητοποίηση από τον πρωθυπουργό ότι πλέον είναι ξοφλημένη πολιτική δύναμη – και ο κ. Βενιζέλος... κινήθηκε για να εκμεταλλευτεί την αλλαγή στις περιστάσεις”. Στο μεταξύ ο Μπαρόζο έκανε μια παράλληλη δουλειά. Ενημέρωνε τον Σαμαρά ότι ο Παπανδρέου θα βρεθεί υπό ασφυκτικό εκβιασμό και του ζητούσε να δώσει το ΟΚ για κυβέρνηση “εθνικής ενότητας”. Τρίτο, λοιπόν, κρατούμενο, οι Κάννες αποδεικνύουν ότι η δημοκρατική ευαισθησία της ΕΕ είναι ένα κακόγουστο αστείο.
Οι κωλοτούμπες που ακολούθησαν είναι γνωστές. Ο Σαμαράς από τον... αντιμνημονιακό αγώνα έβαλε τη ΝΔ στην κυβέρνηση Παπαδήμου. Ο Βενιζέλος πριν τις Κάννες έλεγε: “Τώρα ο ίδιος ο πολίτης μετά την στήριξη που θα προσφέρει η κοινοβουλευτική πλειοψηφία στη κυβέρνηση, θα κληθεί να απαντήσει με μια λογική συνοχή και συνέπεια, με αρχή, μέση και τέλος: Είμαστε υπέρ της Ευρώπης; Είμαστε υπέρ της Ευρωζώνης; Είμαστε υπέρ του ευρώ;”. Μετά τις Κάννες: “Η θέση της Ελλάδας μέσα στο ευρώ είναι μια ιστορική κατάκτηση της χώρας που δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση. Το κεκτημένο αυτό του ελληνικού λαού δεν μπορεί να εξαρτηθεί από τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος”. Όσο για τον Παπανδρέου, δεν τόλμησε να κάνει ούτε δημοψήφισμα για το πακέτο διάσωσης, ούτε για την Ευρωζώνη. Ο ίδιος και οι φίλοι του τώρα θέλουν να παρουσιάσουν την πρότασή του ως τελευταία... αντίσταση ενάντια στην Τρόικα. Στην πραγματικότητα ο ίδιος στις Κάννες είχε δηλώσει πως ο λόγος που ήθελε το δημοψήφισμα ήταν για να αναγκάσει τον Σαμαρά να συστρατευτεί με το πρόγραμμα λιτότητας και έτσι να μπορέσει να καθυποτάξει το κίνημα που δεν άφηνε την κυβέρνηση να προχωρήσει.
Υπάρχει ένα ακόμη συμπέρασμα. Οι ηγέτες της ΕΕ δεν είχαν -και όπως φαίνεται και ενόψει των ευρωεκλογών της Κυριακής, δεν έχουν- την παραμικρή ιδέα για την πολιτική κρίση. Πίστευαν ότι ο Παπανδρέου θα μπορούσε να περάσει το πρόγραμμα λιτότητας μόνος του. Έπειτα πίστεψαν ότι αρκεί να βάλουν πρωθυπουργό έναν μη-εκλεγμένο τραπεζίτη, τον Παπαδήμο, και όλα θα λύνονταν. Κάτι που ξεχνάνε οι FT να αναφέρουν είναι ότι στην κυβέρνηση Παπαδήμου που έστησαν η παρέα της Μέρκελ, του Σαρκοζί και του Μπαρόζο, μπήκαν και οι φασίστες του Καρατζαφέρη, ανοίγοντας διάπλατα το δρόμο στη Χρυσή Αυγή. Στην Ιταλία άλλαξαν τρεις μη-εκλεγμένους πρωθυπουργούς μέχρι στιγμής, αλλά αυτό δεν έκανε το χρέος της χώρας μικρότερο. Ο πολυμήχανος Σαρκοζί έχασε τις εκλογές μετά από λίγους μήνες. Και ο έτερος ναπολεοντίσκος, Βενιζέλος, πίστευε ότι αν κάνει το καλό παιδί στα μεγάλα αφεντικά θα άνοιγε ο δρόμος για την εξουσία. Το μαύρισμα που θα εισπράξουν όλοι τους την ερχόμενη Κυριακή είναι το επιστέγασμα όλης αυτής της αποτυχίας.