Η κρίση που προκάλεσε η καταστροφή μοιάζει σαν το τελευταίο καρφί στο φέρετρο μιας όλο και πιο αυταρχικής, νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης που έπεφτε από τη μία κρίση στην επόμενη μέσα στην τελευταία χρονιά.
Όποια κι αν ήταν η ακριβής αιτία, ο ουσιώδης λόγος για την καταστροφή είναι ξεκάθαρος -η ιδιωτικοποίηση και η αδυσώπητη πίεση για κέρδη από πλευράς μιας ιδιωτικής εταιρείας. Το ορυχείο Σόμα είχε ιδιωτικοποιηθεί και αγοραστεί από την εταιρεία Soma Holding Co το 2005.
Ο ιδιοκτήτης της εταιρείας, Αλπ Γιουρκάν έχει μετατραπεί σε ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα στον τομέα του άνθρακα τα τελευταία δέκα χρόνια. Η εταιρεία έχει αναπτυχθεί εκρηκτικά μέσα σε αυτό το διάστημα, πουλώντας όλο τον άνθρακα που παράγει προς το κράτος.
Το αφεντικό έχει ρίξει μεγάλο μέρος των κερδών του στην κατασκευαστική βιομηχανία, χτίζοντας πολυτελείς κατοικίες στην Ιστανμπούλ. Σε ένα από τα κτίριά του, ένα από τα ψηλότερα κτίρια της Ιστανμπούλ, το οποίο λέγεται “Σπονδυλική στήλη”, έχουν πωληθεί διαμερίσματα για σχεδόν 3 εκατομμύρια ευρώ. Είναι χρήματα που προφανώς κανένας ανθρακωρύχος της Σόμα -και κανένας άλλος Τούρκος εργάτης- δεν θα βγάλει σε ολόκληρη τη ζωή του δουλεύοντας κάτω από το έδαφος.
Το αφεντικό της Soma Holding βρίσκεται κοντά στην κυβέρνηση. Ο θυμός και η οργή για την καταστροφή στράφηκαν κατευθείαν ενάντια στον πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και την κυβέρνησή του.
Ξέσπασαν διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα, σε μια δίχως προηγούμενο επίδειξη αλληλεγγύης προς τους ανθρακωρύχους και τις οικογένειές τους. Έγιναν απεργίες συμπαράστασης στους ανθρακωρύχους και ενάντια στην κυβέρνηση τόσο στην βασική περιοχή ανθρακωρυχείων της Τουρκίας, το Ζονγκουλντάκ, όσο και σε άλλους μεγάλους εργατικούς χώρους.
Εξαγριωμένη
Η κήρυξη τριών ημερών εθνικού πένθους από πλευράς κυβέρνησης το μόνο που κατάφερε ήταν να εξαγριώσει ακόμη περισσότερο τον κόσμο.
Επισκεπτόμενος την πόλη του Σόμα, ο πρωθυπουργός βρέθηκε στο μέσο ενός πλήθους που διαδήλωνε, και έτσι χρειάστηκε να αναζητήσει καταφύγιο μέσα σε ένα σουπερμάρκετ. Εκεί, χαστούκισε και φώναξε σε έναν άνθρωπο τον οποίο πήρε για διαδηλωτή! Το περιστατικό εξόργισε τους πάντες. Κυκλοφορεί πλέον παντού η εκτίμηση ότι ο Ερντογάν τα έχει χάσει.
Την ίδια μέρα, ένας σύμβουλος του πρωθυπουργού είχε καταγραφεί από την τηλεόραση να κλωτσάει έναν διαδηλωτή ο οποίος βρισκόταν στα χέρια της αστυνομίας.
Μόλις πριν από έναν χρόνο, ο Ερντογάν και η κυβέρνησή του φαίνονταν να τα έχουν όλα με το μέρος τους. Πήγαιναν καβάλα στις δημοσκοπήσεις ενώ ο πρωθυπουργός έκανε σχέδια για να συνεχίσει ως το 2023.
Τότε ήταν που ξέσπασαν οι διαδηλώσεις για το πάρκο Γκεζί. Η αντίδραση του πρωθυπουργού, σε συνδυασμό με τη χρήση ακραίας βίας από την αστυνομία, ήταν να πει ότι ύποπτες εγχώριες και διεθνείς δυνάμεις βρίσκονταν σε κίνηση για να ανατρέψουν την κυβέρνηση. Αυτή η γραμμή κατάφερε να πείσει και να συσπειρώσει τη βάση των ψηφοφόρων της κυβέρνησης.
Τότε, τον περασμένο Δεκέμβρη, ήρθαν οι αποκαλύψεις για την διαφθορά υπουργών και ταρακούνησαν την κυβέρνηση. Αυτή τη φορά, ο Ερντογάν ισχυρίστηκε πως ήταν οι υποστηρικτές του Φετχουλλά Γκιουλέν, ενός Τούρκου μουσουλμάνου κληρικού που ζει στις ΗΠΑ, αυτοί που προσπαθούν να τον ανατρέψουν. Για άλλη μια φορά, αυτό φάνηκε να δουλεύει για τον πυρήνα των οπαδών του.
Παίρνοντας περισσότερο από 40% των ψήφων στις τοπικές εκλογές στα τέλη του Μάρτη, ο Ερντογάν νόμιζε ότι είχε περάσει τα δύσκολα. Υπάρχουν προεδρικές εκλογές εν όψει το καλοκαίρι και σχεδίαζε να γίνει πρόεδρος, αφήνοντας πίσω του έναν έμπιστο υπασπιστή ως ηγέτη του κόμματος και πρωθυπουργό.
Αυτά τα σχέδια πλέον έχουν γίνει θρύψαλα. Δεν υπάρχει καμιά “ύποπτη δύναμη” για να ρίξει την ευθύνη ο Ερντογάν αυτή τη φορά. Είναι πολλές οι πιθανότητες αυτή να είναι η αρχή του τέλους γι' αυτήν την κυβέρνηση.
Ρόνι Μαργκόλις