Τον Φλεβάρη του 1928 ο Τρότσκι και η οικογένειά του εκτοπίστηκαν στην Άλμα Ατά -το σημερινό Αλμάτι- στο Καζαχστάν. Ένα χρόνο μετά, τον Γενάρη του 1929 απελάθηκαν και στερήθηκαν τη σοβιετική ιθαγένεια. Η κυβέρνηση της Τουρκίας δέχτηκε τον εξόριστο, προσωρινά, προσφέροντάς του καταφύγιο στη Πρίγκηπο, ένα νησάκι στο Βόσπορο. Είχε ξεκινήσει η περιπλάνηση «Στον πλανήτη χωρίς διαβατήριο» -ο τίτλος της «Προσθήκης» που συμπληρώνει την αυτοβιογραφία και είναι γραμμένη από τον Αλφρέντ Ροσμέρ, παλιό σύντροφο και φίλο του Τρότσκι. Έντεκα χρόνια μετά, τον Αύγουστο του 1940, ο «Γέρος» θα έπεφτε νεκρός στο Μεξικό, δολοφονημένος από έναν πράκτορα της σταλινικής μυστικής υπηρεσίας. 

 

Όμως, ο Τρότσκι δεν ήταν περιπλανώμενος. Ήταν επαναστάτης. Και το 1929 δεν ένιωθε σαν τους απόστρατους στρατηγούς και συνταξιούχους πολιτικούς που γράφουν βαρετά, τις περισσότερες φορές, απομνημονεύματα, για να διεκδικήσουν μια γωνίτσα στις υποσημειώσεις της ιστορίας. Ο Τρότσκι έγραψε την αυτοβιογραφία του σαν συνέχεια της πολιτικής μάχης που του είχε κοστίσει ήδη πολλά και θα του κόστιζε ακόμα περισσότερα. Την έγραφε για να απαντήσει στους ποταμούς διαστρεβλώσεων και συκοφαντιών που συνόδευαν την «πάλη ενάντια στον τροτσκισμό», από το 1923 και μετά. 

Τριλογία

“Η Ζωή μου” είναι το πρώτο «μεγάλο» βιβλίο που έγραψε ο Τρότσκι. Και στην ουσία αποτελεί μέρος μια τριλογίας. Ένα χρόνο μετά, ο Τρότσκι θα δημοσιεύσει ένα από τα καλύτερα ιστορικά έργα που έχουν γραφτεί, την “Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης”. Και έξι χρόνια μετά, θα δημοσιεύσει την “Προδομένη Επανάσταση”, την πρώτη ολοκληρωμένη μαρξιστική ανάλυση για το σταλινικό καθεστώς.

 

Ο Τρότσκι είχε ταυτίσει τη ζωή του με την επαναστατική πάλη.  Κι όπως όλοι σχεδόν οι μεγάλοι μαρξιστές, δεν ξεκίνησε την πολιτική δράση του σαν μαρξιστής. Όταν πολιτικοποιήθηκε τον έλκυε περισσότερο η ηρωική και ρομαντική παράδοση του ρώσικου «λαϊκισμού» (ναροντνικισμού) παρά τα «στεγνά και απρόσωπα δόγματα» του μαρξισμού. Όμως, σύντομα ο Τρότσκι κερδήθηκε στις ιδέες του μαρξισμού κι όχι μόνο αυτό. Έγινε ένας από τους πιο πρωτότυπους και «αιρετικούς» για την εποχή του μαρξιστές θεωρητικούς. 

 

Το να υποστηρίξεις στις αρχές του 20ου αιώνα ότι η ιστορία δεν κινείται σε «σιδερένιες ράγες» και ότι η επανάσταση στην καθυστερημένη Ρωσία μπορεί να φέρει στην εξουσία το προλεταριάτο επικεφαλής όλων των καταπιεσμένων, ακουγόταν σχεδόν ιερόσυλο. Ακόμα και οι μπολσεβίκοι με τον Λένιν που δεν έτρεφαν καμιά αυταπάτη για το ρόλο της αστικής τάξης εκτιμούσαν ότι η νίκη της επανάστασης στην Ρωσία δεν θα παραβιάσει τα καπιταλιστικά πλαίσια.

 

Όμως, αυτό ακριβώς έγινε τον Οκτώβρη του 1917. Τα εργατικά συμβούλια, τα σοβιέτ, πήραν την εξουσία, απελευθέρωσαν τους αγρότες και σταμάτησαν τον πόλεμο. Κι η Ρώσικη Επανάσταση έγινε η πρώτη μεγάλη πράξη ενός επαναστατικού κινήματος που απλώθηκε στη Δύση. 

 

Εκείνη την εποχή ο Τρότσκι ήταν πλέον μέλος του κόμματος των μπολσεβίκων. Δεν ήταν μια απλή υπόθεση. Τον χώριζαν δεκατέσσερα χρόνια σκληρών αντιπαραθέσεων με τον Λένιν και τους μπολσεβίκους κατά τα οποία ανταλλάχτηκαν όχι και λίγες βαριές κουβέντες. Ο Τρότσκι κάνει την αυτοκριτική του για τις επιλογές του πριν το 1917. Προσπαθεί να αποδείξει ότι οι προ-1917 πολιτικές διαφορές του με τον Λένιν ήταν πολύ μικρότερες από αυτές που χώριζαν τον τελευταίο με διάφορους «επιγόνους» του και ιδιαίτερα τον Στάλιν.

 

Μην ξεχνάμε ότι ο Τρότσκι γράφει το 1929, με όλη την «σταλινική σχολή διαστρέβλωσης» να λειτουργεί στο φουλ ενάντια σε αυτόν και στην ίδια την ιστορία της Επανάστασης. Ο Τρότσκι ξεκινάει το τιτάνιο έργο να την υπερασπίσει. Γι’ αυτό το λόγο, τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια του βιβλίου είναι αυτά που ασχολιούνται με τον Εμφύλιο Πόλεμο και τα πρώτα χρόνια της επαναστατικής εξουσίας. 

Διαπραγμάτευση

Μιας και αυτές τις μέρες γίνεται πολλή κουβέντα περί διαπραγμάτευσης και εκβιασμών από τις άρχουσες τάξεις, η περιγραφή των διαπραγματεύσεων με τις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Τουρκία, Βουλγαρία) που ξεκίνησαν τον Δεκέμβρη του 1917 στο Μπρεστ Λιτόφσκ έχει κάτι περισσότερο από ιστορικό ενδιαφέρον. Ο Τρότσκι ήταν επικεφαλής της αντιπροσωπείας των σοβιέτ, ως Επίτροπος για τις Εξωτερικές Υποθέσεις.

 

Το πρώτο που εξασφάλισε είναι ότι οι διαπραγματεύσεις θα γίνονταν δημόσια. Τότε δεν υπήρχε ούτε ίντερνετ ούτε τηλεόραση, οπότε το έργο της δημοσιοποίησης των λεχθέντων το ανέλαβε ο «ασύρματος τηλέγραφος» της Μόσχας. Ο Τρότσκι κι οι σύντροφοί του αξιοποιούσαν τις διαπραγματεύσεις για να απευθυνθούν στις εργατικές τάξεις της Ευρώπης και της Αμερικής. 

 

Ένα από τα πιο διδακτικά, και διασκεδαστικά, επεισόδια που περιγράφει ο Τρότσκι ήταν η απάντησή του στην επίθεση ενός Γερμανού στρατηγού ο οποίος κατηγόρησε την εξουσία των σοβιέτ ότι «στηρίζεται στη βία». Γράφει ο Τρότσκι:

 

«Απάντησα στον Χόφμαν ότι μέσα σε μια κοινωνία διαιρεμένη σε τάξεις, κάθε κυβέρνηση στηρίζεται στη βία… Εκείνο που προκαλεί την έκπληξη και την αγανάκτηση στις κυβερνήσεις των άλλων χωρών για τις ενέργειές μας, έλεγα, είναι πως αντί να συλλαμβάνουμε τους απεργούς, συλλαμβάνουμε τους κεφαλαιοκράτες που εφαρμόζουν λοκ-αουτ, κι αντί να τουφεκίζουμε τους χωρικούς που ζητούν τη γη τους, τουφεκίζουμε τους γαιοκτήμονες και τους αξιωματικούς που θέλουν να τουφεκίσουν τους χωρικούς». 

 

Ο Τρότσκι κράτησε ζωντανή τη φλόγα του διεθνισμού και της επανάστασης του Οκτώβρη σε συνθήκες πολύ αντίξοες. Η «Ζωή» του αφιερώθηκε σε αυτό το σκοπό. Η αυτοβιογραφία του μας δίνει μια γεύση αυτής της τιτάνιας προσπάθειας.