Η γελοιογραφία γεννήθηκε μαζί με τα έντυπα και την εξάπλωσή τους ως μέσα μαζικής ενημέρωσης το 19ο αιώνα. Εμφανίστηκε σαν συμπληρωματικό είδος ενημέρωσης, κυρίως όμως σχολιασμού και κριτικής των πραγμάτων, και φυσικά και στην Ελλάδα αντίστοιχα αναπτύχθηκε μαζί με τις εφημερίδες και τα σατιρικά έντυπα. Μάλιστα η Ελλάδα έχει ιδιαίτερη παράδοση στη γελοιογραφία με πάρα πολλούς από αυτούς, όπως ο Φωκίων Δημητριάδης και άλλοι, να έρχονται από την Κωσταντινούπολη.  Οι γελοιογραφίες είναι συνδεδεμένες με το έντυπο αλλά έχουν και μια αυτονομία σε σχέση με αυτό γιατί είναι η σατιρική ματιά του δημιουργού απέναντι στην επικαιρότητα. Άρα έχει μια αυτονομία σε σχέση με τα κείμενα που την συνοδεύουν σε μια εφημερίδα.

 

Η γελοιογραφία από τη φύση της είναι πολιτική. Όμως υπάρχει γελοιογραφία που έχει στόχο να κάνει κάποιον να γελάσει, υπάρχει και αυτή που θέλει να προβληματίσει. Σε αυτό το δεύτερο κομμάτι υπάρχει και η στρατευμένη γελοιογραφία, εδώ έχουμε το παράδειγμα του Latuff ως λαμπρή εκδοχή, που καταγγέλλει τα κακώς κείμενα και δεν αρκείται απλά σε έναν σχολιασμό. Εδώ ο γελοιογράφος δεν θέλει απλά να χαλαρώνει ο αναγνώστης αλλά να προβληματίζεται και να παίρνει θέση απέναντι στα γεγονότα, άρα πρέπει και ο ίδιος να έχει μια θέση απέναντι στα πράγματα.  

 

Η γελοιογραφία επειδή είναι εικόνα και λόγος μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν όπλο απέναντι στην εξουσία και τα κακώς κείμενα, απέναντι στην απαξίωση του ανθρώπου. 

 

Δίπλα σε αυτό υπάρχει η γελοιογραφία που συνδυάζει το χιούμορ. Εγώ κλίνω πιο πολύ προς αυτή την δεύτερη εκδοχή. Συμφωνώ πως το σκίτσο πρέπει να είναι πολιτικά στρατευμένο, αλλά θα ήθελα αυτό να γίνεται μέσα από ένα χιουμοριστικό εύρημα, δηλαδή στην ουσία να σε κάνει να γελάς, σε εισαγωγικά, αλλά ταυτόχρονα να σου αφήνει και ένα πικρό νόημα, να σε προβληματίζει.

 

Δεν συνηγορώ στα σκίτσα που κάνει το Hebdo και δεν είμαι φανατικός αναγνώστης του. Υπερασπίζομαι όμως την άποψη που λέει πως η σάτιρα δεν έχει όριο. Αν ξεκινήσουμε να βάζουμε όρια τότε παύει να είναι σάτιρα. Το να πάρεις την ζωή ενός ανθρώπου γιατί έθιξε την θρησκεία σου είναι για μένα φρικαλέο. Κατανοώ τις ενστάσεις για τα σκίτσα του Μωάμεθ από την μεριά των μουσουλμάνων και μάλιστα γνωρίζοντας τις ανισότητες που αντιμετωπίζουν εκατομμύρια Γάλλοι μουσουλμάνοι. Όμως το Hebdo δεν στρέφεται, νομίζω, κατά μιας θρησκείας, αλλά στρέφεται κατά του φανατισμού. Για δεκαετίες σατιρίζει την Εβραϊκή θρησκεία, σατιρίζει τον καθολικισμό. Και τελικά αυτοί που διέπραξαν το έγκλημα στο περιοδικό στην ουσία δεν το έκαναν όπως ισχυρίζονταν οι ίδιοι στο όνομα του Ισλάμ, αλλά τελικά το έκαναν στο όνομα του φανατισμού τους. Μιας ακραίας αντίληψης για τον κόσμο. 

 

Και θεωρώ πως σε αυτή τη μάχη δεν είναι ο Δυτικός κόσμος και το Charlie Hebdo μαζί και ο κόσμος του Ισλάμ στην άλλη μεριά. Αντίθετα θεωρώ πως είναι ο κόσμος των αδυνάτων, των καταπιεσμένων από την μία και ο κόσμος της εξουσίας από την άλλη. Ένα από τα όπλα των αδυνάτων είναι η ελευθερία του λόγου. Και αυτό δεν είναι ούτε μια αφηρημένη έννοια, ούτε ένα εφεύρημα του δυτικού τρόπου ζωής. Είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα και αφορά όλους τους ανθρώπους και όχι μόνο τους δυτικούς. Προασπίζομαι το δικαίωμα όλων των αδυνάτων, και των μουσουλμάνων, να έχουν λόγο σε μια κοινωνία καπιταλιστική, δηλαδή εκ των πραγμάτων άνιση. Μια από τις εκφράσεις της ελευθερίας του λόγου είναι και το Hebdo το οποίο ξεκίνησε, δεν πρέπει να ξεχνάμε, κάνοντας ρόμπα τον Ντε Γκωλ. 

 

Τελικά μέσα από όλο αυτό υπερασπίζομαι την δυνατότητά μου και το δικαίωμά μου να μπορώ να κάνω ρόμπα κάθε εξουσία και κάθε αυθεντία. Ειδικά εδώ στην Ελλάδα που η ορθόδοξη εκκλησία έχει προσπαθήσει επανειλημμένα να μπλοκάρει βιβλία, ταινίες, παραστάσεις που κάνουν κριτική ή παρουσιάζουν π.χ. τον Χριστό κάτω από ένα άλλο πρίσμα. Δεν μπορώ να δεχτώ τον οποιονδήποτε αρχιεπίσκοπο να παρεμβαίνει στην δημιουργική έκφραση. 

 

Πραγματικά εδώ μιλάμε για μια καθαρή υποκρισία. Όταν οι ίδιοι άνθρωποι που εφαρμόζουν λογοκρισία στις χώρες τους όπως ο Νετανιάχου, ο Πούτιν, ή ο Σαμαράς εδώ που έκλεισε την ΕΡΤ με τον πιο ωμό τρόπο, διαδηλώνουν για την ελευθερία της έκφρασης είναι μια τεράστια υποκρισία. Και θα απαντήσω με την έκφραση που χρησιμοποίησαν οι ίδιοι οι σκιτσογράφοι, ότι θα τρίζαν τα κόκκαλα του Βολίνσκι, ενός από τους νεκρούς του Hebdo. 

 

Αυτή η διαδήλωση, μια απομονωμένη διαδήλωση, έγινε για τα ΜΜΕ και μόνο. Δήθεν πως είμαστε όλοι με το Charlie. Μα αν δεις τα πεπραγμένα αυτών των τύπων στις χώρες τους θα δεις πως δεν σέβονται καμιά ελευθερία του λόγου. 

 

Στη Γαλλία αυτό το δικαίωμα κατακτήθηκε με μεγάλους αγώνες. Ο Μάης του '68 για εμάς τους γελοιογράφους είναι μια ολόκληρη πολιτιστική επανάσταση που έβαλε καινούριους όρους στην ίδια τη σάτιρα και επηρέασε την ευρωπαϊκή γελοιογραφία. Και εγώ αισθάνομαι πως είμαι παιδί της παράδοσης της γελοιογραφίας που αναδείχθηκε μέσα από τον Μάη του '68. Οι γελοιογράφοι όπως ο Βολίνσκι, ο Ρεζέ που τους διαβάζαμε μέσα από τη Βαβέλ, ήταν στο πνεύμα του Μάη και επηρέασαν όλη την νέα γενιά γελοιογράφων σε όλη την Ευρώπη και την Ελλάδα. Και το Hebdo, κατά κάποιο τρόπο κουβάλαγε αυτή την παράδοση με όλες τις αντιφάσεις της. Στην ουσία αυτό που ακολούθησε τις δολοφονίες στο Hebdo ήταν μια ενορχηστρωμένη εκδήλωση για να χτυπηθεί η ελευθερία του λόγου και να ενισχυθεί η Ισλαμοφοβία. 

 

Μπορεί και πρέπει να ζήσει ένας γελοιογράφος κρατώντας όμως και κάποιες αρχές, δεν σημαίνει ότι ξεπουλάς τις απόψεις και τις ιδέες σου.

 

Προσωπικά ξεκίνησα κάνοντας πολιτικό σκίτσο. Το πρώτο μου σκίτσο ήταν στις εσωτερικές σελίδες της Αυγής το 1974. Πρωτόλειο μεν και με πολλές αδυναμίες γι' αυτό και δεν συνέχισα. Στην ουσία άρχισα πιο συστηματικά να γελοιογραφώ στον Θούριο του Ρήγα Φεραίου και την δεκαετία του '80 συνέχισα στον Σχολιαστή και στο Κομβόι. Καθαρά αμιγή πολιτικά περιοδικά. Στην ουσία ξεκίνησα ως πολιτικός γελοιογράφος στο χώρο της αριστεράς. Δηλαδή μέσα από το σκίτσο μου εξέφραζα και την άποψή μου απέναντι στα πράγματα. Μεσολάβησε μια πολύ μεγάλη περίοδος την δεκαετία του '90 που αποσύρθηκα. Μια προσωπική αποστασιοποίηση που και αυτή όμως είχε τελικά τα πολιτικά της χαρακτηριστικά. Επανήλθα με αφορμή την έκδοση του 9 της Ελευθεροτυπίας. Εκεί τα σκίτσα μου άρχισαν να είναι πιο υπαρξιακά, δηλαδή να μιλάω για τον άνθρωπο, αλλά πάντα με μια πολιτική ματιά. 

 

Όταν άρχισε σιγά σιγά η κατάσταση να εκτραχύνεται στην Ελλάδα, μετά τους Ολυμπιακούς κυρίως, έβλεπα πως είχα ανάγκη να  μιλήσω ξανά για πολιτική. Όταν πια όλη αυτή η ιστορία έγινε πόλεμος ήταν αυτονόητο για μένα ότι έπρεπε να κάνω πολιτικές γελοιογραφίες. Ήμουν ευτυχής γιατί έτυχε να συνεργάζομαι με την Ελευθεροτυπία και όταν έκλεισε βρέθηκα στην Συντακτών, οι οποίες για λόγους φυσιογνωμίας δεν μου έβαζαν κανένα όριο στο τί θα πω ή δεν θα πω. 

 

Στα μνημονιακά χρόνια βρέθηκα πολλές φορές η πραγματικότητα να με ξεπερνάει. Γινόντουσαν τόσο χοντρά πράγματα, τόσο ωμή επίθεση του κεφαλαίου απέναντι στον κόσμο, που ένιωθα ότι τα εργαλεία του σκίτσου ήταν ανεπαρκή για να καταγγείλουν το τί γινόταν. Μου έβγαινε μόνο καταγγελία. Ήταν μια κρίσιμη στιγμή που αναγνώρισα πως δεν θέλω απλά μια καταγγελτική γελοιογραφία αλλά ένα χιουμοριστικό πολιτικό σχόλιο. Προσπαθούσα αφενός να μην ακυρωθεί η γελοιογραφία μου αφού η ίδια η πραγματικότητα είχε γίνει ζούγκλα, αλλά και από την άλλη να μην ακυρωθεί ως προς τη φύση της, την αποστασιοποίηση από το γεγονός. 

 

Αυτό είναι ένα πρόβλημα που μπαίνει εκ των πραγμάτων, ένα θέμα που το βάζουν πολλοί φίλοι, και το συζητάμε. Τι κάνουμε απέναντι σε μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ; Και η απάντηση είναι μία. Ό,τι έκανα πάντα. Θα εγκαλώ το ΣΥΡΙΖΑ και θα κρίνω την κυβέρνηση στο βαθμό που δεν εφαρμόζει το πρόγραμμά του, τουλάχιστον. Ό,τι δηλαδή έκανα πάντα.

 

Και πρέπει να είμαστε καθαροί. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ακόμα εξουσία, είναι κυβέρνηση. Την εξουσία την έχει ακόμα η δεξιά, το ότι κοινοβουλευτικά ανέβηκε στην εξουσία, αυτό δεν σημαίνει τίποτα ακόμα. Με κριτήριο το πόσο εφαρμόζει το όποιο φιλολαϊκό πρόγραμμα πρότεινε και δεσμεύτηκε θα τον κρίνω και θα τον εγκαλώ. Τί να πω; Η πραγματικότητα θα δείξει. 

 

Αυτή την περίοδο εκτός από την σάτιρα στην επικαιρότητα, επιδιώκω να κάνω μαχητικό, στρατευμένο σκίτσο, πιο κοντά ας πούμε στον Latuff. Επειδή θεωρώ πολύ χρήσιμο εργαλείο το στρατευμένο σκίτσο, θέλω το σκίτσο μου να είναι καταδεικτικό και καταγγελτικό. Είναι μια προσωπική μου ανάγκη να πάρω θέση πιο μαχητική σε αυτά που γίνονται στην Ελλάδα σήμερα. Στην ουσία έχω ένα θυμό και θέλω να το εκφράσω μέσα από τη δουλειά μου.