Πραγματεύεται το θέμα των παιδιών του ελληνικού εμφυλίου, το λεγόμενο «παιδομάζωμα» (ο όρος που χρησιμοποίησε το κράτος της δεξιάς και η επίσημη ιστορική αφήγηση) ή «παιδοσώσιμο» (η εκδοχή της αριστεράς). Με πολύτιμο αρχειακό υλικό που συγκεντρώθηκε για τις ανάγκες της ταινίας, ανοίγει αυτό το θέμα που αποτέλεσε για πολλά χρόνια αντικείμενο χυδαίας αντικομμουνιστικής προπαγάνδας. Από το 1948 μέχρι το τέλος του εμφύλιου 60.000 παιδιά από τη Βόρεια Ελλάδα μετακινήθηκαν είτε προς τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ είτε στις  52 «Παιδουπόλεις», που φτιάχτηκαν με Αμερικανικά χρήματα από τη βασίλισσα Φρειδερίκη και τις «κυρίες της αυλής» της. Καταρρίπτονται τα κυρίαρχα ψέματα, τόσο για τη βίαιη αρπαγή των παιδιών από τον ΕΛΑΣ, όσο και για τις προθέσεις του παλατιού. Επομένως το πρώτο σημαντικό στοιχείο της ταινίας είναι ότι ανοίγει ένα θέμα «ταμπού» και επιχειρείται ιστορική αποκατάσταση.

 

Ο Γρηγοράτος επέλεξε να συνδυάσει το αρχειακό υλικό με τη μυθοπλασία, το σήμερα με το χτες. Με αφορμή την εξαφάνιση της γιαγιάς της, η Έρμη, που έχει επαναπατριστεί μαζί της από την πρώην ΕΣΣΔ, αποφασίζει να ερευνήσει την παιδική της ηλικία, όταν μετακινήθηκε από το χωριό της με τα παιδιά του εμφύλιου. Με τη βοήθεια του διαδικτύου εντοπίζει δυο παιδικούς τους φίλους, την Ολυμπία, που οδηγήθηκε στην Τασκένδη και έγινε χορεύτρια στα Μπολσόι και τον Γιώργο, που κλείστηκε στην παιδούπολη και έγινε εναερίτης στη ΔΕΗ.

 

Εδώ βρίσκεται το δεύτερο προτέρημα της ταινίας: Τα «χαμένα» παιδικά χρόνια αυτών των ανθρώπων και τα τραγικά οδοιπορικά που δεν τέλειωσαν με τον εμφύλιο, συνεχίστηκαν στα αναμορφωτήρια του μετεμφυλιακού κράτους για όσους έμειναν και με διαφορετικό τρόπο στα παιδιά που έφυγαν χωρίς να μπορούν να γυρίσουν πίσω.

 

Η επίσκεψη του Γάλλου κομμουνιστή ποιητή Πολ Ελυάρ στο Γράμμο το 1949 (από όπου και ο τίτλος της ταινίας) προσδίδει ιστορικό βάρος στο εγχείρημα αλλά το πάντρεμα του υλικού τεκμηρίωσης με την μυθοπλασία δεν λειτουργεί πάντα. Η ιστορία εκτυλίσσεται μέσα στα «Δεκεμβριανά» του 2008 με τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου και τις απεργίες των Δήμων, εμφανώς για να συνδέσει το παρελθόν με τις μάχες του σήμερα. Όλο αυτό γίνεται εις βάρος της συνοχής και της «οικονομίας» στη ροή της ταινίας. Σε κάθε περίπτωση όμως, τα «Παιδιά του εμφύλιου» είναι μια πολύ καλή συμβολή σε μια συζήτηση που παραμένει επίκαιρη.