Πολιτισμός
Κινηματογράφος: «Δεσποινίς Τζούλια»
Το διαχρονικό θεατρικό έργο του Α.Στρίντμπεργκ έχει γυρίσει σε ταινία η Λιβ Ούλμαν. Η σπουδαία πρωταγωνίστρια του Ιγκμαρ Μπέργκμαν, βρίσκεται πλέον «πίσω από την κάμερα» (συμπτωματικά αυτές τις μέρες στις αίθουσες παίζεται επίσης η πολύ καλή της ταινία «Η Εξαφάνιση της Έλινορ Ρίγκμπι») και η μεταφορά του «Μις Τζούλια» στο σινεμά είναι μεγάλο τόλμημα.
Ο Στρίνμπεργκ ήταν ένας αντισυμβατικός συγγραφέας που ήρθε σε ρήξη με τα ήθη της εποχής του αλλά ο ίδιος είχε πολλές αντιφάσεις και πισωγυρίσματα στις απόψεις του, που αντανακλώνται και στο τεράστιο έργο του. Υπήρξε οπαδός του Δαρβίνου, θαυμαστής της Παριστινής Κομούνας αλλά και μισογύνης προς τα τελευταία του.
Έγραψε το «Δεσποινίς Τζούλια» το 1888, επιρεασμένος από το ρεύμα τους νατουραλισμού και τον Εμίλ Ζολά. Όπως και ο ρεαλισμός, το νατουραλιστικό ρεύμα στοχεύει στην πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας, σε αντίθεση με τον ρομαντισμό και τον κλασσικισμό που κυριαρχούσαν τον 19ο αιώνα.΄Όμως οι νατουραλιστές έφτασαν στην πλήρη αποδοχή του δαρβινισμού, δηλαδή ότι η κληρονομικότητα και το κοινωνικό περιβάλλον καθορίζουν απόλυτα το είναι. Οι άνθρωποι είναι δέσμιοι των περιστάσεων. Η σύγκρουσή τους με αυτές προκαλεί την καταστροφή και το χάος.
Παιχνίδι
Αυτό συμβαίνει και με τη μις Τζούλια, την κακομαθημένη κόρη ενός ευγενούς (η Ούλμαν μετέφερε την πλοκή από τη Σουηδία στην Ιρλανδία του 19ου αιώνα). Τη βραδιά του θερινού ηλιοστασίου, όταν ο κόσμος γλεντάει και οι πλούσιοι κατ’εξαίρεση χορεύουν με τους πληβείους, η Τζούλια επιλέγει να ερωτοτροπήσει με τον ωραίο και φιλόοδοξο υπηρέτη του αρχοντικού της, τον Τζον, προκαλώντας και πιέζοντάς τον να την αποπλανήσει. Παίζεται ένα παιχνίδι γάτας με το ποντίκι, όπου όμως οι ρόλοι εναλλάσσονται. Η Τζούλια είναι κόρη του αφέντη, ενώ ο Τζον ένας βαλές που του γυαλίζει τις μπότες. Όμως η Τζούλια είναι και γυναίκα, το σεξ ακόμη και με έναν υπηρέτη δική της ατίμωση είναι, γι’αυτόν είναι κατόρθωμα και στο σημείο αυτό οι ρόλοι αντιστρέφονται. Και όταν τολμά να σκεφτεί μια διέξοδο στην ανιαρή ζωή – μπιμπελό των γυναικών της τάξης της, π.χ. να φύγει με τον εραστή της, συνειδητοποιεί ότι χωρίς τα χρήματα του πατέρα της, του κόμη της περιοχής, δε μπορεί να κάνει τίποτα, είναι ένα τίποτα. Η μη συμμόρφωση - σύγκρουση με το ισχύον κοινωνικό πλαίσιο είναι καταστροφική.
Η ταινία της Ούλμαν πέτυχε να πιάσει την καρδιά του έργου του Στρίνμπεργκ παραμένοντας πιστή στο θεατρικό (αυτή είναι ίσως η αδυναμία της –ότι μοιάζει με κινηματογραφημένο θέατρο). Γυρισμένη μέσα στους μουντούς χώρους του αρχοντικού και ειδικά στην κουζίνα όπου αποτυπώνεται η θέση του καθενός και αποσπώντας εξαιρετικές ερμηνείες.
Δήμητρα Κυρίλλου