Ιστορία
70 χρόνια από την τελευταία μάχη του: Ο Δημήτρης Λιβιεράτος μιλάει για τον Άρη Βελουχιώτη
Σήμερα έχουμε ένα θέμα ιστορικό. Έχουμε να μιλήσουμε για τη ζωή και το θάνατο του Άρη Βελουχιώτη, του αρχικαπετάνιου του ΕΛΑΣ. Είναι μια ιστορία ηρωϊκή και πένθιμη, αλλά την ξεχνάνε γιατί συνήθως δίνουν πολλή σημασία στις μάχες που δόθηκαν. Δεν δίνουν σημασία και θα δώσουμε εμείς τώρα στο τι οργανώθηκε σε εκείνη την Ελεύθερη Ελλάδα. Ότι όταν το Φεβρουάριο του 1945 υπογράψανε την παράδοση των όπλων, δεν ήταν των όπλων μόνο, παραδώσανε ένα ολόκληρο κράτος, όπως θα δούμε παρακάτω.
Ο Άρης Βελουχιώτης αποτελεί μια εξέχουσα φυσιογνωμία, η οποία όχι μόνο αποδέχτηκε αλλά προώθησε αυτή τη λαϊκή δημοκρατία πάνω στα βουνά. Μερικά βιογραφικά του στοιχεία για αρχή. Γεννήθηκε στη Λαμία το 1905 και πέθανε τραγικά, όπως θα δούμε στο τέλος, το 1945. Μόλις 40 χρονών. Για τα σημερινά δεδομένα πολύ νέος. Αλλά είχε μια πολύ γεμάτη ζωή, δοσμένη στον αγώνα. Από νεαρός εντάσσεται στο κίνημα και μάλιστα περνάει από μερικά μαθήματα του Αρχειομαρξισμού τα πρώτα χρόνια. Μετά γίνεται επαγγελματικό στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ο Άρης ήταν σπουδασμένος στην Αβερώφεια Γεωργική Σχολή της Λάρισας. Δεν είχε πολλές ευκαιρίες να εργαστεί στο επάγγελμά του αφού συνέχεια ήταν σε καταδίωξη. Μπαίνει φυλακή το 1929, μετά το 1931-33 εξορία στη Γαύδο, το 1937 συλλαμβάνεται, το ’38 πάλι συλλαμβάνεται γιατί δραπετεύει συνέχεια, ήταν τέσσερα χρόνια φυλακή στην Αίγινα, στην Κέρκυρα και τα μέσα του ’39 αποφυλακίζεται. Αποφυλακίζεται λίγο πριν την έναρξη του πολέμου και, όπως ο ίδιος ισχυρίζεται, αποφυλακίστηκε κατ’ εντολή του Ζαχαριάδη. Δηλαδή ο Ζαχαριάδης έδωσε εντολή να βγει για να βοηθήσει στην οργάνωση του παράνομου κόμματος.
Αντίσταση
Το 1940 έχουμε την κήρυξη του πολέμου, τον Οκτώβριο. Στρατεύεται ο Άρης Βελουχιώτης, ο Θανάσης Κλάρας δηλαδή. Υφίσταται όλη την ιστορία του πολέμου, από τη νίκη μέχρι την ήττα και όταν η Ελλάδα πέφτει και κατέχεται από τις ιταλικές και τις γερμανικές δυνάμεις, ο Άρης Βελουχιώτης είναι εκείνος που από τις πρώτες μέρες σκέφτεται την αντίσταση.
Η πρώτη του συγκέντρωση που σημειώνεται είναι με μερικούς συντρόφους του πριν οργανωθεί καλά-καλά το Κομμουνιστικό Κόμμα. Μαζεύει μερικούς συντρόφους στην Καισαριανή για να συζητήσουνε πως θα αντισταθούνε. Από την αρχή έχει στο μυαλό του όχι μόνο την Αντίσταση των πόλεων όπως σχεδίαζε το Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά το ανέβασμα στο βουνό και τη συνέχιση μιας παράδοσης αντάρτικης που ήταν πάντα ζωντανή στην Ελλάδα. Ανεβαίνει στη Λαμία που ήταν η πατρίδα του, εκεί γύρω μαζεύει μια ομάδα. Να σημειώσουμε χωρίς την εντολή του κόμματος, από πρωτοβουλία δικιά του δηλαδή. Μαζεύει μια ομάδα στη Στερεά και στις 25 Μαΐου του 1942, η ομάδα αυτή καλώς ή κακώς εφοδιασμένη ανεβαίνει στα βουνά. Ο ίδιος εγκαταλείπει το όνομα Θανάσης Κλάρας και παίρνει το Άρης το πολεμικό και το Βελουχιώτης από την κορυφή του Βελουχιού, ένα μεγάλο βουνό που υπάρχει στη Στερεά Ελλάδα.
Στις 7 Ιουνίου δίνουν την πρώτη μάχη με τους Ιταλούς και χωροφύλακες στη Δομνίτσα. Τότε αρχίζει να αναπτύσσεται και η οργάνωση και το πρώτο καθήκον είναι να καθαριστεί η περιοχή από τη Χωροφυλακή που υπάρχει ακόμα στα χωριά. Η χωροφυλακή είναι η αστυνομία της υπαίθρου, η οποία βέβαια έβγαινε από το μεταξικό καθεστώς και δεν ήταν ούτε αριστερή ούτε πρόσφορη για έναν αγώνα.
Από κει και πέρα έχουμε πολλές μάχες με τους Ιταλούς, έχουμε την ανατίναξη του Γοργοπόταμου, τις μάχες στη Δεσφίνα. Όμως, όπως σας είπα, η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος διαφωνεί με αυτά τα πράγματα. Δεν καταλαβαίνει τι είναι ο αντάρτικος αγώνας.
Δεν μπορεί να συνδυάσει ένα διπλό αγώνα, των πόλεων και του βουνού. Παρόλο που είναι επικίνδυνο, αναγκάζουν τον Άρη Βελουχιώτη να κατέβει στην Αθήνα να δώσει λογαριασμό για τις δραστηριότητές του στα βουνά, οι οποίες είναι εκτός κομματικής γραμμής. Ο Άρης ο Βελουχιώτης κατεβαίνει με κίνδυνο βέβαια της ζωής του μεταμφιεσμένος σε παπά, κάθεται μερικές μέρες στην Αθήνα, ακούει το πολιτικό γραφείο. Όμως, έχουνε αρχίσει και υπάρχουνε στην ηγεσία και άνθρωποι, όπως ο Τζίμας, οι οποίοι εγκρίνουν αυτή την πολιτική του Άρη και πιέζουνε το πολιτικό γραφείο να αποδεχτεί και να δει τι θα γίνει στη συνέχεια με το αντάρτικο κίνημα.
Το αντάρτικο κίνημα εν τω μεταξύ απλώνεται. Δεν είναι πια μόνος του ο Άρης Βελουχιώτης, πάρα πολλοί έρχονται να προσχωρήσουν κοντά του. Ακόμα και αξιωματικοί του παλιού στρατού. Οργανώνονται σε αρχηγεία και το 1943 κάνουν το κεντρικό αρχηγείο στη Στερεά Ελλάδα που είναι και αρχηγείο του αντάρτικου όλης της Ελλάδας γιατί αυτό που έγινε στη Στερεά και η γραμμή του Άρη μεταδίδεται σε όλες τις επαρχίες όπου αναπτύσσονται όλες οι αντάρτικες ομάδες.
Όμως εκεί γίνεται και μια άλλη μεγάλη αλλαγή πάνω στα βουνά. Μια κοινωνική αλλαγή. Κι αυτό είναι το πιο σπουδαίο στη δράση του Βελουχιώτη, ο οποίος το κατάλαβε, το υποστήριξε και το άπλωσε. Για αυτό δεν θα πούμε τόσα πολλά για τις ηρωικές μάχες, αλλά θα πούμε περισσότερα για το τι έγινε σε αυτό το χώρο, εκεί πάνω. Ένα πρώτο πράγμα που έγινε ήταν στην επαρχία Ορμηρίων του Καρπενησίου το 1942 μια ομάδα από παλιούς κομμουνιστές και συμπαθούντες γράφουν τον Κώδικα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Είναι ένα μνημείο όχι μόνο της ελληνικής γλώσσας, αλλά και της ελληνικής νομοθεσίας, το οποίο δεν απεδέχθη κανένας άλλος τότε γιατί ήταν τόσο πρωτοποριακό.
Πρωτοποριακό
Πρώτο και κύριο είναι ότι σώμα του χωριού γίνεται η συνέλευση. Στη συνέλευση συμμετέχουν άντρες και γυναίκες άνω των 18 ετών. Ψηφίζουνε όλοι, για πρώτη φορά εφαρμόζεται η ψήφος των γυναικών και για πρώτη φορά εφαρμόζεται η ψήφος από τα 18 έτη. Το παραμύθι που το δέχτηκε μετά και η αριστερά είναι ότι οι γυναίκες ψήφισαν για πρώτη φορά το 1952. Είναι ένα παραμύθι για να δείξει ότι ήταν ένας αστικός νόμος. Το 1942 ψήφισαν οι γυναίκες και το σπουδαιότερο είναι, όπως θα δούμε παρακάτω, ότι έλαβαν μέρος στην αντίσταση.
Για πρώτη φορά ξυπνάνε. Μέχρι τότε, σε ένα βαθμό, η γυναίκα ήταν υποζύγιο του άντρα. Όσον αφορά τις σχέσεις της νεολαίας, όπως θα χετε ακούσει και από τους παππουδογιαγιάδες σας, όλα άλλαξαν. Οι κοπέλες μέχρι τότε δεν κυκλοφορούσαν ελεύθερες. Μέχρι να παντρευτούν έπρεπε να είναι συμμαζεμένες, να είναι μέσα στην πειθαρχία του σπιτιού. Ο Κώδικας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης τους δίνει αυτό το ελεύθερο και είναι καταπληκτικό τι πετυχαίνει μια επανάσταση. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μια χώρα ολόκληρη ανατρέπεται, τα κορίτσια και τα αγόρια μπορούν να ναι μαζί, να κάνουν παρέα, τα βράδια να κατεβαίνουν στις πλατείες να τραγουδάνε, οι γυναίκες να κυκλοφορούν. Βέβαια, αυτό είχε και προϋπόθεση την ασφάλεια των βουνών.
Αν διαβάσουμε στις παλιές ιστορίες, θα ξέρουμε ότι μέχρι τότε δεν υπήρχε ασφάλεια στα βουνά. Διάφοροι ληστοσυμμορίτες λυμαινόντουσαν την ύπαιθρο. Οι γυναίκες δεν μπορούσαν να κυκλοφορούν ελεύθερα στα βουνά, ούτε να πάνε να δούνε τα κοπάδια τους στο τέλος-τέλος.
Μετά την κυκλοφορία του Κώδικα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ήταν αυτονόητο ότι δημιουργήθηκε και η Λαϊκή Πολιτοφυλακή. Το κάθε χωριό βγάζει τη δική του δύναμη εξουσίας, η οποία είναι υποχρεωμένη να εφαρμόζει τις αποφάσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Στα βουνά υπάρχει πλέον πλήρης ασφάλεια. Μπορούν να κυκλοφορούν και άντρες και γυναίκες, μέρα νύχτα, χωρίς να τολμάει κανείς να κάνει κάτι κακό.
Και αυτό γιατί; Υπήρχαν και τα Λαϊκά Δικαστήρια. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είχε το δικαίωμα και ψήφισε τα Λαϊκά Δικαστήρια. Δηλαδή το χωριό ανάλογα με τον πληθυσμό του διάλεγε μια τριμελή ή πενταμελή επιτροπή, συνήθως τους πιο γέρους, τους πιο σώφρονες αυτούς που τους είχαν εμπιστοσύνη να λύνουν όλα τα αστικά παλιά προβλήματα, τις κτηματικές υποθέσεις, ακόμα και τις οικογενειακές, εκείνα που παιδευότανε η αγροτική Ελλάδα όλα της τα χρόνια, τρώγανε τα λεφτά τους να κατέβουν στις πόλεις για τα δικαστήρια, να βρούνε μάρτυρες, δικηγόρο να πληρώσουν κτλ.
Επανάσταση
Όλα αυτά λύθηκαν μέσα σε μερικούς μήνες κι αυτή είναι η δύναμη της επανάστασης, αυτό μας μένει στο μυαλό. Ότι σε μια επανάσταση οι ώρες είναι εβδομάδες, οι βδομάδες είναι μήνες και οι μήνες είναι χρόνια. Προχωράει τόσο γρήγορα η ιστορία.
Η απόφαση αυτή για την Τοπική Αυτοδιοίκηση επιβεβαιώνεται με διαταγή του αρχηγείου, γίνεται Κώδικας Τοπικής Αυτοδιοίκησης με το όνομα Ποσειδών. Ο Άρης ο Βελουχιώτης αμέσως καταλαβαίνει τη σπουδαιότητα αυτής της απόφασης αφού στο αρχηγείο έρχονται αυτά τα κείμενα και μαθαίνεται η εφαρμογή της αυτοδιοίκησης που γίνεται. Για να την κάνει πιο σημαντική την κάνει διαταγή του αρχηγείου Ρούμελης και μετά διαταγή του αρχηγείου των ανταρτών όλης της Ελλάδας. Όπως σας είπα, μετά την αυτοδιοίκηση έχουμε τη Λαϊκή Πολιτοφυλακή, έχουμε τη Λαϊκή Δικαιοσύνη, έχουμε τα Λαϊκά Δικαστήρια. Τα Λαϊκά Δικαστήρια δεν ήταν το ίδιο με τα ανταρτοδικεία, άλλο πράγμα ήταν τα ανταρτοδικεία, είναι όπως τα στρατοδικεία.
Άλλο ένα πράγμα παρόλη την έλλειψη μέσων που υπήρχε τότε ήταν οι τηλεπικοινωνίες. Πάνω στην Ελεύθερη Ελλάδα, η οποία πια καταλάμβανε μια έκταση μεγάλη στην Κεντρική Ελλάδα, δηλαδή στη Στερεά και ένα μέρος της Θεσσαλίας, της Ηπείρου και από κει και πέρα επεκτείνεται στη Μακεδονία. Όχι μόνο δεν υπάρχει πια χωροφυλακή, αλλά και οι δυνάμεις κατοχής αν θέλανε να ανέβουνε έπρεπε να συγκεντρώσουνε μεγάλες δυνάμεις, τανκς, τεθωρακισμένα, για να ανέβουν επάνω στα βουνά. Δημιουργείται δηλαδή ένα κράτος εκεί πάνω.
Προπολεμικά οι τηλεπικοινωνίες ήταν πολύ ελαττωματικές. Σε μερικά χωριά υπήρχαν τηλεφωνικοί σταθμοί, με το χέρι να δουλεύουν, τεχνικοί ανέβηκαν επάνω και ό, τι μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το έκαναν. Χρησιμοποίησαν ακόμα και συρματοπλέγματα, με το κάθε χωριό να έχει την τηλεπικοινωνία του. Δεν υπήρχε κανένας συνοικισμός απομονωμένος. Αυτό είχε και μιαν άλλη σημασία για την άμυνα της περιοχής. Δηλαδή, οι βοσκοί που ήταν γύρω-γύρω στα βουνά πάντα, όταν έβλεπαν να ανεβαίνει μια δύναμη εχθρική με τα σφυρίγματα που είχαν αυτοί σαν γλώσσα, είχαν μια γλώσσα σφυριγμάτων, μεταδίδανε το μήνυμα στο χωριό, στη Λαϊκή Επιτροπή, ότι ανεβαίνει δύναμη εκατό ανδρών, οπλισμένοι, είναι Ιταλοί, είναι Γερμανοί, είναι Έλληνες, είναι οτιδήποτε.
Το χωριό προετοιμαζόταν. Ξέρανε ότι θα τους κάψουνε. Πρώτα-πρώτα φεύγανε τα κοπάδια και μαζί τους οι γυναίκες, οι ανάπηροι, οι γέροι. Ο τοπικός ΕΛΑΣ περίμενε ακόμα, όταν τους βλέπανε να ανεβαίνουν αποσυρότανε αφού αν ήταν 15-20 άνθρωποι και οι άλλοι ήταν 100 δεν έμεναν να δώσουν τέτοια μάχη, έμενε μόνο ο τηλεφωνητής. Ο τηλεφωνητής πάνω στην Εκκλησία παρακολουθούσε μέχρι τελευταία στιγμή, όταν μπαίνανε στα πρώτα σπίτια του χωριού έκοβε το σύρμα, έπαιρνε την τηλεφωνική συσκευή και έφευγε τελευταίος αυτός από το χωριό. Έτσι, λειτουργούσαν οι τηλεπικοινωνίες.
Αλλά στην Ελεύθερη αυτή Ελλάδα με δύο λόγια με την ευκαιρία αυτή οργανώθηκαν πάρα πολλά πράγματα. Κατ’ αρχήν, δούλεψε η παιδεία. Δεν σταματήσανε τα σχολεία. Δουλέψανε οι εκκλησίες. Δουλέψανε όποιοι μπορούσανε να είναι δάσκαλοι. Άλλοι ήτανε δάσκαλοι από τους παλιούς που ήταν πάρα πολλοί αυτοί που μείνανε απάνω και δάσκαλοι σε πρόχειρα διδασκαλία. Ανέβηκαν και προσωπικότητες της παιδείας, όπως ήταν ο Παπαμαύρος, ο οποίος έγραψε και ειδικό βιβλίο για την εκπαίδευση του δημοτικού σχολείου στα αντάρτικα (χωριά). Η Τοπική Αυτοδιοίκηση φρόντισε για τα δημόσια έργα, την προστασία, έβγαλε ακόμα και νόμισμα και γραμματόσημα.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η Ελεύθερη Ελλάδα που γεννήθηκε επάνω, άνοιγε μια προοπτική. Τεράστια προοπτική. Συνδυαζόμενη με την εργατική εξουσία που είχε αρχίσει να υπάρχει στις πόλεις, δηλαδή μέσω των συνεταιρισμών, των συνδικάτων, των Λαϊκών Επιτροπών που υπήρχαν στις γειτονιές, ήταν ένας απόλυτος συνδυασμός που καθόριζε και ποιο θα ήταν το καθεστώς της Ελλάδας μετά την απελευθέρωση. Ότι θα είναι μια Λαϊκή Δημοκρατία. Δεν ήταν απομονωμένος ο αγώνας των πόλεων από τον αγώνα των βουνών και των βουνών από των πόλεων. Η επικοινωνία ήταν πάρα πολύ μεγάλη, σε αυτό φροντίσανε οι σιδηροδρομικοί, οι οποίοι κρατήσανε αυτή την επαφή. Μεταφέρανε ακόμα και τα παράνομα πρόσωπα πάνω όπου ήθελαν να ανεβούν για την ΠΕΕΑ, για την προσωρινή Επιτροπή Απελευθέρωσης. Όλα δείχνανε ότι προχωράμε για μια Ελλάδα Λαϊκής Δημοκρατίας, σοσιαλιστική αν θέλετε.
Προδοσία
Έτσι, γίνεται ακόμα μεγαλύτερο το σφάλμα και η εγκατάλειψη από την ηγεσία. Η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος, όπως ίσως ξέρετε από άλλες ομιλίες, είχε κάνει ήδη τους συμβιβασμούς της με την κυβέρνηση του εξωτερικού και στο τέλος καταλήξανε στο Εθνικό Συμβούλιο του Λιβάνου, μια παρωδία συνδιάσκεψης, την οποία αποδέχτηκε και η αριστερά και μπήκανε με έξι υπουργούς και υφυπουργούς στην κυβέρνηση Παπανδρέου που οργανώθηκε στο εξωτερικό για να παραλάβουν την Ελλάδα.
Θανατερή περίπτωση βέβαια, την οποία η άκρα αριστερά τότε, οι τροτσκιστές και άλλοι, καταδικάσαμε και μάλιστα με ένα άρθρο στην Κόκκινη Σημαία «Η προδοσία του Λιβάνου» από τον Ιούνη του 1944. Για αυτό υπέστη και τις διώξεις από τους σταλινικούς, πολλοί σκοτωθήκανε, πολλοί δεν ζήσανε, δεν είδανε το τέλος του πολέμου. Αλλά ήταν πάρα πολύ λίγοι για να αλλάξουνε την πορεία των πραγμάτων.
Η δύναμη που έμενε για την αλλαγή ήτανε το αντάρτικο, δηλαδή ο Άρης ο Βελουχιώτης με τους καπεταναίους είδαν αυτή την προδοσία. Γίνανε και συνελεύσεις, οι οποίες την καταδικάσανε και στις 17 Νοεμβρίου όταν έχει απελευθερωθεί η Νότια Ελλάδα κάνανε τη Συνδιάσκεψη της Λαμίας και είχαν αποφασίσει μάλιστα να κατέβουνε να ελευθερώσουνε και την Αθήνα, στην οποία οι Άγγλοι δεν είχαν επιτρέψει στις δυνάμεις αντίστασης να μπούνε μέσα και να παρελάσουν. Το πολιτικό γραφείο τους τα απέκλεισε όλα αυτά. Δεν θα κατεβούνε καθόλου από τα βουνά. Έτσι, ήταν προδιαγεγραμμένο για όσους το καταλαβαίνανε, και αυτοί ήταν η άκρα αριστερά, ότι αυτό το όνειρο της Λαϊκής Ελλάδας μάλλον θα σβήσει ξεπουλημένο από μια «ευρύτερη πολιτική», όπως την έλεγε το Κομμουνιστικό Κόμμα, για να μην γίνει εκείνη τη στιγμή η Λαϊκή Ελλάδα που ήτανε ήδη δημιουργημένη. Έτσι, όπως σας είπα και προηγουμένως, όταν στη Συμφωνία της Βάρκιζας υπογράφουν την παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ, υπογράφουν την παράδοση ενός ολόκληρου κράτους. Και την παράδοση βέβαια των ανταρτών.
Ο Άρης ο Βελουχιώτης που ήταν το νούμερο ένα μισητός από τη δεξιά ήταν αδύνατο να υποταχτεί σε αυτό το πράγμα. Παρόλο που υπάκουσε στο κόμμα, έμεινε απάνω στα βουνά με μια μικρή ομάδα για να μπορέσει να συνεχίσει τον αγώνα ή τουλάχιστον να πάνε στο εξωτερικό και να περιμένουνε μια καλύτερη περίπτωση διότι ήξερε, όπως ήξερε και η αριστερά, ότι θα επακολουθήσει μια άγρια τρομοκρατία όχι της δεξιάς απλώς, της αλητείας. Διότι τα Τάγματα Ασφαλείας και οι δοσίλογοι ήτανε ένα μείγμα αλητείας, απάτης, κλεφτών και ληστών. Μετά παρόλο που υπήρχε αργότερα η εθνικόφρωνη κυβέρνηση, στην ουσία αυτοί κυριαρχούσανε. Είχαν εξοπλισμό δικό τους, πήραν τον εξοπλισμό του ΕΛΑΣ και τρομοκρατούσαν μετά τα χωριά. Ξαναγύρισε δηλαδή η σκοτεινιά στα χωριά.
Ο Άρης ο Βελουχιώτης δεν ήταν δυνατό να υποταχτεί. Το κόμμα του υπόσχεται ότι θα του δώσει χαρτιά να περάσει στην Αλβανία και από κει στη Γιουγκοσλαβία που ’χαν γίνει ήδη Λαϊκές Δημοκρατίες. Τελικά, δεν του δίνουνε τίποτα, γυρίζει πίσω. Κάποια στιγμή τον περικυκλώνουν. Έχει μείνει μόνος του με τον Τζαβέλα, η άλλη ομάδα έχει απομακρυνθεί και ή του ρίξανε την χειροβομβίδα ή αυτοκτόνησε με την χειροβομβίδα. Αυτό δεν έχει διευκρινιστεί ποτέ. Ο Άρης σε μια ρεματιά μαζί με τον Τζαβέλα πεθαίνουνε. Η αγριάδα της αλητείας είναι τέτοια ώστε τους κόβουν τα κεφάλια και πάνε και τα κρεμάνε στους φανοστάτες των Τρικάλων. Έτσι, στα σαράντα του χρόνια τελειώνει ηρωικά και πένθιμα η ζωή του μεγάλου καπετάνιου του Άρη του Βελουχιώτη, ο οποίος θα μας μείνει σαν ένα παράδειγμα αγωνιστικότητας, ευστροφίας πνεύματος, ανοχής, ένας άνθρωπος που με την ομάδα του, γιατί δεν ήταν μόνος, οργάνωσαν ένα ολόκληρο κράτος που έζησε δύο τρία χρόνια μέχρι το τέλος της Κατοχής. Ήταν μια Λαϊκή Δημοκρατία της Ελλάδας γιατί δεν ήταν μόνο ένα αντάρτικο όπως σας είπα, ήταν ένα ολόκληρο κράτος που λειτουργούσε σε Παιδεία, Ασφάλεια, σχέσεις, τα πάντα.
Τελειώνοντας εδώ θα θελα να σας πω κάτι, λίγο συναισθηματικό αν θέλετε. Επειδή τον ξεχνάμε τον Άρη τον Βελουχιώτη. Όσοι κατεβαίνουν από τη Βόρεια Ελλάδα ή όσοι ανεβαίνουν από νότια προς τα βόρεια, ας κάνουν μια στάση στη Λαμία. Να αφήσουνε δύο λουλούδια στο Άγαλμα του Άρη του Βελουχιώτη που βρίσκεται εκεί. Θα είναι ένας φόρος τιμής ότι δεν τον ξεχάσαμε.
Η εισήγηση του Δ. Λιβιεράτου
στη συζήτηση “Η τελευταία μάχη
του Άρη Βελουχιώτη” στο Μαρξισμό 2015