Ιστορία

 

Αυτά τα λόγια περιγράφουν το ξέσπασμα της πρώτης –και πιο άγνωστης ακόμα και σήμερα- Κινέζικης Επανάστασης. Το Μάη και τον Ιούνη του 1925 η καρδιά αυτής της επανάστασης χτύπησε στα μεγάλα εμπορικά και βιομηχανικά λιμάνια στα νότια παράλια της χώρας, την Σαγκάη και την Καντόνα. Στο κέντρο της ήταν ένα εργατικό κίνημα που μέσα σε λίγους μήνες διήνυσε μια πορεία που τα κινήματα στις κοιτίδες του ευρωπαϊκού καπιταλισμού χρειάστηκαν δεκαετίες.

 

Την άνοιξη του 1925 οι εργατογειτονιές της Σαγκάης μύριζαν μπαρούτι. Ιδιαίτερα μέσα και γύρω από τη Βαμβακουργία Νο 8, που ιδιοκτήτες της ήταν Γιαπωνέζοι καπιταλιστές. Με τη δικαιολογία ότι είχε ελλείψεις σε πρώτη ύλη, η διεύθυνση απέλυε εργάτες και καθυστερούσε να πληρώσει τα μεροκάματα. 

 

Η Ιαπωνία ήταν μια από τις ιμπεριαλιστικές Μεγάλες Δυνάμεις που από τα μέσα του 19ου αιώνα αποκτούσαν σφαίρες επιρροής στην Κίνα, κατοχυρωμένες με μια σειρά ληστρικές, αποικιοκρατικές συνθήκες. Στη Σαγκάη για παράδειγμα, ο «Διεθνής Συνοικισμός» είχε διοίκηση και αστυνομία από Βρετανούς, Γάλλους κλπ γραφειοκράτες και μπάτσους, παρόλο που εκεί ζούσαν πάνω από 1 εκατομμύριο Κινέζοι. 

 

Όταν στις 15 Μάη ένας Γιαπωνέζος εργοδηγός πυροβόλησε και δολοφόνησε έναν μαχητικό εργάτη στη συγκεκριμένη βαμβακουργία, η οργή απλώθηκε σαν τη φωτιά. 

 

 

Μια βδομάδα αργότερα, με αφορμή την κηδεία του εργάτη, οι φοιτητές οργάνωσαν μια διαδήλωση που πέρασε μέσα από τη Διεθνή Συνοικία της Σαγκάης. Η αστυνομία τους συνέλαβε και η δίκη τους ορίστηκε για τις 30 Μάη. Όταν μια ακόμα διαδήλωση έφτασε έξω από το αρχηγείο της Αστυνομίας για να απαιτήσει την απελευθέρωση συλληφθέντων, οι μπάτσοι άνοιξαν πυρ. Ο τελικός απολογισμός ήταν 10 νεκροί και 50 τραυματίες. 

 

Αυτές οι κινητοποιήσεις πατούσαν στη δυσαρέσκεια χρόνων για τις άθλιες συνθήκες, τους χαμηλούς μισθούς και την καταπιεστική συμπεριφορά στα εργοστάσια. Όμως, ένα πρωτοπόρο κομμάτι των εργατών της Σαγκάης είχε, τα προηγούμενα χρόνια αποκτήσει εμπειρία οργανώνοντας απεργίες και συνδικάτα. Το Φλεβάρη του 1925 ένα κύμα απεργιών είχε σαρώσει τις ιαπωνικής ιδιοκτησίας βαμβακουργίες. Και στη διάρκειά του ιδρύθηκε σε αυτές ένα συνδικάτο. 

 

Πρωταγωνιστές σε αυτές τις κινήσεις ήταν τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας. Λίγοι στον αριθμό, μόλις 43 μέλη το 1923, φοιτητές οι περισσότεροι, κέρδισαν μαχητικούς εργάτες στις ιδέες της επανάστασης –αργά και επίπονα στην αρχή. Όμως, όταν ήρθε η έκρηξη της 30 Μάη, ήταν σε θέση να μπουν μπροστά στο κίνημα. 

 

Την επόμενη μέρα ιδρύθηκε επίσημα η Γενική Ένωση Εργατών της Σαγκάης στην οποία έσπευσαν να προσχωρήσουν συνδικάτα και μεμονωμένοι εργάτες. Και τις ίδιες μέρες ένα πρωτόγνωρο απεργιακό κίνημα συγκλόνιζε την πόλη: περισσότεροι από 200.000 εργάτες και εργάτριες σε πάνω από 200 επιχειρήσεις κατέβηκαν σε μια απεργία που κράτησε, με τα πάνω και τα κάτω της τρεις μήνες. 

 

Το βρετανικό περιοδικό Economist δημοσίευσε στις 25 Ιούνη του 1925 ένα άρθρο με τίτλο «Το πρόβλημα στην Κίνα». Το περιοδικό διαπίστωνε με λύπη και απορία ότι: «όταν στα τέλη του προηγούμενου μήνα μετά από μια απεργία Κινέζων εργατών σε ένα ιαπωνικό εργοστάσιο ξέσπασαν ταραχές στην Σαγκάη, υπήρχε η ελπίδα ότι το πρόβλημα θα παρέμενε περιορισμένο τοπικά και θα εξαλειφόταν. Δυστυχώς αυτή η ελπίδα διαψεύστηκε». 

 

Πράγματι, αντί να περιοριστεί το κίνημα στη Σαγκάη, απλώθηκε στο άλλο μεγάλο βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο της Κίνας, στην Καντόνα (σημερινή Γκουανγκτζού) –και στην βρετανική αποικία του Χονγκ-Κονγκ. 

 

Τα νέα από τη Σαγκάη είχαν ηλεκτρίσει την Καντόνα. Στο κέντρο του κινήματος ήταν οι Κινέζοι εργάτες στο Χονγκ-Κονγκ. Μετά από συστηματική δουλειά των μελών του ΚΚ, το συνδικάτο των ναυτών ξεκίνησε απεργία στις 17 Ιούνη. Όταν ένα πλοίο έπιανε λιμάνι στο Χονγκ Κονγκ το κινέζικο πλήρωμα το εγκατέλειπε και πήγαινε στους ξενώνες των εταιρειών αλληλοβοήθειας των ναυτικών και σιγά-σιγά στην Καντόνα. Στις 18 Ιούνη οι οδηγοί των τραμ στο Χονγκ κατέβηκαν κι αυτοί σε απεργία. Στις 19 ήρθε η σειρά των «κούληδων» (βαστάζοι) και των λιμενεργατών. Η αποικία παρέλυε.  

 

Στις 23 Ιούνη, οι απεργοί του Χονγκ-Κονγκ βρισκόταν στη κεφαλή μιας διαδήλωσης 100.000 στην Καντόνα. Όταν η διαδήλωση πέρασε από τη γέφυρα Σαμίν, δίπλα στο «Διεθνή Συνοικισμό» της Καντόνας, οι Βρετανοί αστυνομικοί άνοιξαν πυρ. Ήταν μια σφαγή: 52 νεκροί και 117 σοβαρά τραυματισμένοι (τέσσερις αστυνομικοί σκοτώθηκαν επίσης). Και μιας και το κίνημα είχε ήδη πάρει φόρα, η σφαγή αντί να το τρομοκρατήσει του έδωσε μεγαλύτερη αποφασιστικότητα. 

 

Σύντομα περισσότεροι από 250.000 εργάτες έφυγαν από το Χονγκ-Κονγκ. Έτσι ξεκίνησε η μεγάλη απεργία, που κράτησε σχεδόν 18 μήνες. 

 

 

Η οργάνωση της απεργίας ήταν υπόδειγμα της συλλογικής δύναμης και δημιουργικότητας της εργατικής τάξης. Τις καθημερινές αποφάσεις έπαιρνε μια επιτροπή 13 απεργών που ήταν υπόλογη σε ένα σώμα 800 αντιπροσώπων (ένας για κάθε πεντακόσιους απεργούς). Δεκάδες χιλιάδες απεργοί είχαν μετακινηθεί από το Χονγκ Κόνγκ στην Καντόνα και η επιτροπή εξασφάλισε τη διατροφή και την στέγασή τους, κατάσχοντας ακόμα και τεκέδες οπίου. Οργάνωσε σχολεία για την εκπαίδευση των απεργών και των παιδιών τους, έβγαλε εφημερίδα και συγκρότησε μια πολιτοφυλακή με χιλιάδες εργάτες (κάποιες μονάδες ήταν ένστολες).

Το απεργιακό ταμείο ενισχυόταν όχι μόνο από τις δωρεές αλλά και από τα πρόστιμα που έβαζε η επιτροπή σε όσους έσπαγαν το μποϋκοτάζ. Μέχρι και δώδεκα μικρές κανονιοφόρους επιστράτευσε για να ελέγχουν το λαθρεμπόριο στο ποτάμι.

 

Η απεργιακή επιτροπή ήταν η ενσάρκωση αυτού που συμβαίνει σε κάθε μεγάλη σύγχρονη επανάσταση, της «δυαδικής εξουσίας», όπως είχε ονομάσει ο Λένιν την κατάσταση στην Ρωσία το 1917 όταν η δύναμη των σοβιέτ αναδυόταν δίπλα στην επίσημη εξουσία της Προσωρινής Κυβέρνησης. Ήταν η «κυβέρνηση νο2», έτσι την αποκαλούσαν εχθροί και φίλοι και αυτό ήταν πραγματικά.

Η κυβέρνηση νο1 ήταν το Κουομιτάνγκ (ΚΜΤ) που διατηρούσε μια εύθραυστη εξουσία στην Καντόνα και στην επαρχία της Γκουαντόνγκ. Ήταν το παλιό εθνικιστικό κόμμα που στις αρχές της δεκαετίας του ’20 άρχισε να στρέφεται προς την σοβιετική Ρωσία για βοήθεια και υποστήριξη (ήταν η μόνη χώρα που αναγνώριζε διπλωματικά την κυβέρνηση της Καντόνας). Χρυσός, συνάλλαγμα, όπλα πήγαιναν από την Ρωσία στην Καντόνα. Ρώσοι αξιωματικοί εκπαίδευαν το νέο στρατό του ΚΜΤ –και ίδρυσαν μια Σχολή Ευελπίδων στην Χουαμπόα.

 

Το ΚΜΤ, μαζί με τους εμπόρους της Καντόνας στήριξε οικονομικά την απεργία –για παράδειγμα εξασφάλιζε κατάλυμα και επιδόματα στους απεργούς που είχαν έρθει από το Χονγκ Κονγκ. Πολιτικά, το ΚΚ Κίνας ήταν δεμένο με μια στενή συμμαχία με το ΚΜΤ. Οι κομμουνιστές είχαν μπει στο ΚΜΤ ατομικά και πολλές φορές αναλάμβαναν ηγετικά πόστα. 

 

Όμως, η «πατριωτική ενότητα» ενάντια στο βρετανικό ιμπεριαλισμό είχε πολύ σαθρά θεμέλια που άρχισαν να τρίζουν από την αρχή του κινήματος. Η απεργία στο Χονγκ-Κονγκ ήταν ένα σκληρό οικονομικό πλήγμα στον ιμπεριαλισμό –η «ζημιά» που προκάλεσε υπολογίζεται στο ιλιγγιώδες για την εποχή ποσό των 300 εκατομμυρίων δολαρίων. Όμως, ήταν και πλήγμα για τους κινέζους καπιταλιστές. Οι κινέζικες τράπεζες εξαρτιόταν από την «ευημερία» του Χονγκ-Κονγκ. Με το λιμάνι κλειστό έφτασαν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Στις 18 Σεπτέμβρη το Κινέζικο Εμπορικό Επιμελητήριο ζήτησε επίσημα δάνειο από τη βρετανική κυβέρνηση για να τις διασώσει. 

 

Συνολικότερα, οι κινέζοι αστοί –ακόμα και οι «προοδευτικοί» του ΚΜΤ- διαπίστωναν μια παλιά αλήθεια: μπορεί οι ιμπεριαλιστές να τους «έριχναν» αλλά οι «ξυπόλητοι» με το θράσος που είχαν αποκτήσει θα τους έτρωγαν. Για παράδειγμα, οι εργάτες της Σαγκάης ανακάλυψαν ότι έχουν δύναμη με το συνδικάτο. Και μετά διαπίστωσαν ότι στις κινέζικες επιχειρήσεις πληρώνονται ακόμα χειρότερα κι από τις ξένες. Άρχισαν να απεργούν και εκεί. 

 

Για τους αγρότες επανάσταση σήμαινε απαλλαγή από τον γαιοκτήμονα και τον φοροεισπράκτορα. Λίγο τους ενδιέφερε αν αυτοί στήριζαν το «εθνικό κίνημα». Έτσι κι αλλιώς, οι μεγαλέμποροι, οι τραπεζίτες και όποιοι βιομήχανοι υπήρχαν ήταν δεμένοι με ακατάλυτους δεσμούς με τους τσιφλικάδες και τους γραφειοκράτες του παλιού κράτους. Συχνά ήταν συγγενείς. Τα παιδιά τους ήταν στο στρατό του ΚΜΤ, αξιωματικοί βέβαια.

 

Για τη νέα ηγετική ομάδα του κόμματος στην Ρωσία, γύρω από τον Στάλιν και τον Μπουχάριν, όμως, η προτεραιότητα ήταν η πολιτική συμμαχία με την κυβέρνηση της Καντόνας. Επιστράτευσαν τα παλιά επιχειρήματα των μενσεβίκων για το χαρακτήρα της επανάστασης στην Ρωσία για να τη θεωρητικοποιήσουν. Το ΚΜΤ ήταν ένα «μπλοκ τεσσάρων τάξεων», αντιμπεριαλιστικών και αντιφεουδαρχικών, υποστήριζαν. Η εργατική επανάσταση δεν ήταν στην ατζέντα, αυτό που κρινόταν ήταν το «αστικοδημοκρατικό στάδιο».

 

Γι’ αυτό οι κομμουνιστές έπρεπε «να κάνουν τη δουλειά του κούλη για το ΚΜΤ», όπως είπε ο Μποροντίν, ο εκπρόσωπος της Διεθνούς στην Κίνα. Ο Στάλιν ήταν πιο «πονηρός». Θα χρησιμοποιήσουμε το ΚΜΤ, έλεγε (την «αριστερή» πτέρυγά του) και μετά «θα τους πετάξουμε σαν στυμμένη λεμονόκουπα». Στα επόμενα δυο χρόνια ήταν οι κομμουνιστές και οι εργάτες που πετάχτηκαν σαν στυμμένη λεμονόκουπα –μέσα σε ποτάμια αίματος.