Πές μας λίγα λόγια για το ντοκιμαντέρ που θα προβληθεί στο διήμερο της ΚΕΕΡΦΑ.
Είναι ένα ντοκιμαντέρ που έχει να κάνει με την άλλη Ευρώπη της μετανάστευσης. Το ZDF μου ανέθεσε να καταγράψω την κατάσταση της διακίνησης μεταναστών στην Τουρκία και ειδικά στην Κωνσταντινούπολη. Εγώ το εστίασα στο πορτραίτο ενός διακινητή. Δεν είναι όπως τον φανταζόμαστε με ένα πούρο να κάθεται πίσω από μία Πόρσε και να δίνει εντολές. Είναι ένας άνθρωπος που παίρνει το αυτοκίνητό του οργανώνει τα πράγματα, είναι ουσιαστικά ένα ταξιδιωτικό πρακτορείο το οποίο διευκολύνει τους ανθρώπους που πηγαίνουν και του ζητάνε τις υπηρεσίες του. Την παρεξηγημένη ιστορία ότι υπάρχουν διακινητές που βάζουν το όπλο στον κρόταφο του μετανάστη, εγώ δεν την έχω ζήσει.
Το φίλμ το έκανα πριν αρχίσει το μεγάλο ρεύμα του μεταναστευτικού. Τέλειωσε γύρω στο τέλος του φετινού χειμώνα. Αυτοί που περνούσαν τα σύνορα ήταν άνθρωποι που είχαν δουλέψει στην Τουρκία, είχαν ένα κομπόδεμα και θέλανε να πάνε στη Γερμανία για να δοκιμάσουν την τύχη τους. Τα κυκλώματα των διακινητών τότε λόγω του χειμώνα περνάγανε τον κόσμο από τον Έβρο.
Ο Έβρος σίγουρα είναι πολύ πιο ασφαλής. Ο φράχτης δεν έκανε τα πράγματα πιο δύσκολα, τα έκανε πιο δύσκολα σε επικοινωνιακό επίπεδο. Γιατί ούτως ή άλλως το φυσικό μας σύνορο με την Τουρκία είναι το ποτάμι και όχι το χερσαίο. Το χερσαίο το έχουμε κλείσει για λόγους ευρωπαϊκής πολιτικής περισσότερο παρά ελληνικής, για λόγους βιτρίνας που δεν παίζουν και κανένα ιδιαίτερο ρόλο. Γιατί αυτό το σημείο εκ των πραγμάτων δεν ήταν αγαπημένο σημείο των διακινητών. Υπήρχε μεγαλύτερη ευκολία στο να αστυνομεύονται τα χερσαία περάσματα, ειδικά με το στρατό και από τη μεριά της Τουρκίας και από τη μεριά της Ελλάδας.
Το να περάσεις απέναντι κόστιζε 5.000 δολάρια. Η εφαρμογή της βίας και οι άσχημες συμπεριφορές υπήρχαν και θα υπάρχουν πάντα σε αυτά τα παράνομα κυκλώματα. Αλλά μην ξεχνάμε ότι πάντα όλα αυτά είναι αποτελέσματα της μεγάλης ζήτησης. Όσο η Ευρώπη ανεβάζει τους βαθμούς δυσκολίας με φράχτες και τα λοιπά αυτό δίνει μεγάλη χαρά στους διακινητές γιατί ανεβάζουν το κασέ.
Μίλησε μας για τη δουλειά σου αυτή την περίοδο.
Από το τέλος Ιουνίου αρχές Ιουλίου είχα μία πρόταση από έναν φορέα που λέγεται solidarity και ουσιαστικά στηρίζει ΜΚΟ αλλά περισσότερο στηρίζει τους αλληλέγγυους που υπάρχουν στα ελληνικά νησιά στην Κω, στη Λέσβο, στη Λέρο. Από τον Ιούλιο άρχισα να ζω όλη αυτή την πραγματικότητα της μεγάλης προσφυγικής κρίσης από τη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ. Αυτό το ντοκιμαντέρ δεν εστιάζει σε έναν χαρακτήρα αλλά προσπαθεί να δώσει τη μεγάλη διάσταση του προσφυγικού. Οπότε ξεκινάει από τους προσφυγικούς καταυλισμούς που έχει η Τουρκία στα νότια σύνορά της με τη Συρία.
Είναι λογικό αυτοί οι άνθρωποι να μην θέλουν να μείνουν εκεί για καιρό και έτσι παίρνουν τα μπογαλάκια τους και φεύγουν προς την Κωνσταντινούπολη. Μετά από κει προωθούνται σε άλλες περιοχές. Αυτό το ντοκιμαντερ δεν έχει τελειώσει ακόμα. Έχει ολοκληρωθεί το 80% των γυρισμάτων και προκύπτουν καινούργια θέματα.
Μετά από την Κωνσταντινούπολη κινηθήκαμε πρός στα παράλια. Από το Αϊβαλί, μέχρι και την Αλικαρνασσό που είναι απέναντι ακριβώς από την Κω.
Κάποια στιγμή έμαθα για ένα κίνημα που αναπτύχθηκε στην Αδριανούπολη το Crossing no more, που δημιουργήθηκε από Σύριους πολίτες οι οποίοι ζουν πολλά χρόνια στην Κωνσταντινούπολη. Οργανώσανε μέσω φέισμπουκ μία σελίδα και καλέσανε τον κόσμο να μη δίνει χρήματα στους διακινητές και διαλέξανε τον Έβρο και το κομμάτι του φράχτη για να περάσουν. Πήγανε με λεωφορεία από την Κωνσταντινούπολη στην Αδριανούπολη. Στην αρχή ήταν κάποιες εκατοντάδες οι οποίοι γίνανε μετά κάποιες χιλιάδες, που είχαν το αίτημα να περάσουν τα σύνορα ειρηνικά. Από ένα σημείο και ύστερα οι τουρκικές αρχές τους απαγόρευσαν να παίρνουν λεωφορεία οπότε ουσιαστικά βλέπαμε να έρχονται με τα πόδια από την εθνική οδό.
Όταν έγινε αυτό το κίνημα εμείς περνάγαμε την προεκλογική εβδομάδα. Εγώ ήμουν εκεί. Είχαν βάλει ένα ντεντλάιν να περάσουν το σαββατοκύριακο των εκλογών και περιμένανε την τουρκική πλευρά να συνομιλήσει με την ελληνική για να επιτραπεί το πέρασμα. Μία άλλου είδους πολιτική από την ελληνική πλευρά θα μπορούσε να τους επέτρεπε να περάσουν.
Εγώ ήμουν εκεί, κοιμόμουν στην άσφαλτο, δέθηκα πολύ μαζί τους. Τελικά τους πείσανε πήραν το λεωφορείο και πήγαν στην Κωνσταντινούπολη, λέγοντάς τους ότι δεν είναι δικό μας θέμα οι άλλοι απέναντι έχουν κλειστά τα σύνορα. Το κακό είναι ότι η πλειοψηφία αυτών των ανθρώπων δυστυχώς πήραν τα μπογαλάκια τους, πληρώσανε για να περάσουν στα νησιά και κάνανε αυτό που δε θέλανε να κάνουν. Και πολλοί από αυτούς που πνίγονται θα μπορούσαν να είναι άνθρωποι που ήθελαν να περάσουν από τον Έβρο.
Τι δυσκολίες αντιμετωπίζουν όταν φτάνουν στην Ελλάδα;
Δε θα ξεχάσω πολλούς Σύριους που τους συνάντησα μόλις έφτασαν στη Συκαμιά στη Λέσβο, να φυλάνε το χώμα της Ελλάδας και δυο μέρες αργότερα να τους συναντάω στην ουρά της Μυτιλήνης στο Λιμάνι και να μου λένε ότι αυτούς που μισώ πιο πολύ απ’ όλους είναι οι Έλληνες, όχι μόνο τους αστυνομικούς. Υπάρχουν κάποιοι που τους περιμένουν στην παραλία για να τους μεταφέρουν στη Μυτιλήνη με 75 ευρώ και τους αφήνουν στη μέση της διαδρομής λέγοντάς τους ψέματα. Και επιπλέον υπάρχουν και οι αστυνομικοί που τους βαράνε την ώρα που περιμένουν στην ουρά.
Υπάρχουν βέβαια και αλληλέγγυοι που έχουν αφήσει τις δουλειές τους και τους φροντίζουν γιατί η κρατική μηχανή δεν ξέρει να τους διαχειριστεί. Έξω από το κέντρο κράτησης στη Μόρια που μένουν κυρίως Αφγανοί, κάθονται κάτω από τις ελιές και ανάβουν φωτιά για να ζεσταθούν ή να μαγειρέψουν με αποτέλεσμα να καίγεται το χωράφι και δημιουργείται ένταση με ρατσιστική διάσταση. Και εκεί δεν μπορώ να ρίξω άδικο σε έναν φτωχό ντόπιο που θυμώνει γιατί φταίει το γεγονός ότι η κρατική μηχανή δεν μπορεί να ελέγξει την κατάσταση. Και οι δύο έχουν δίκιο. Σε ένα γύρισμα που κάναμε πήρα τον κουβά να σβήσω την φωτιά που είχε ανάψει ένας Αφγανός.
Έδωσα μεγάλη βαρύτητα στις αλληλέγγυες ομάδες ειδικά της Κω, οι οποίοι αντικαθιστούν αυτά που έπρεπε να κάνουν οι τοπικές αρχές, οι δήμοι. Ο Δήμος της Κω, που ζει από τον τουρισμό ναι μεν ταλαιπωρείται αλλά με την ακραία του στάση βοήθησε πάρα πολύ στο να αναπτυχθούν αντιδράσεις ρατσιστικού χαρακτήρα. Αυτό έφτασε στο σημείο να εξαγριώνει τους ανθρώπους που θέλανε να βοηθήσουν και έτσι αναπτύχθηκε η “Κως αλληλεγγύη” που είναι ένα λαμπρό παράδειγμα προς μίμηση. Και εμένα αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι η συμμετοχή ακόμα και τουριστών σε αυτή την αλληλεγγύη.
Στη Μυτιλήνη ο Δήμος έκανε το αντίθετο. Πολλές φορές συμπαραστάθηκε και βοήθησε. Και εκεί οι αλληλέγγυοι παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο. Το πιο λαμπρό παράδειγμα είναι ο Δήμος της Τήλου, που έζησα μαζί τους και ένιωσα περήφανος που είμαι Έλληνας. Η Μαρία Κανά, η Δήμαρχος είναι μία νέα κοπέλα που με τη συμπαράσταση όλων των πολιτών διαχειρίστηκε σωστά το θέμα, χωρίς να κάνει κάτι μαγικό. Έζησα πολύ συγκινητικές στιγμές. Είδα να πηγαίνει όλο το νησί να μαγειρεύει για αυτούς τους ανθρώπους και να υπάρχουν ακόμη και σκηνές αποχαιρετισμού με κλάματα και αγκαλιές. Επίσης δεν μπορώ να ξεχάσω τη Λέρο και την αλληλεγγύη του κόσμου.
Δεν θα επικροτήσω την φράση της πρώην υπουργού ότι πλουτίσανε κάποιοι στα νησιά. Δε θα συμφωνήσω στη γενίκευση. Ο ρόλος του κράτους είναι να μην επιτρέπει σε αυτά τα συστήματα να εκμεταλλεύονται τον πόνο των ανθρώπων. Ακόμα και η εκμετάλλευση των ναυτιλιακών εταιρειών είναι πρόβλημα. Υπάρχει μία άθλια υποκρισία, το σύστημα με τα πλοία που μεταφέρουν τους πρόσφυγες, τα οποία είναι επιδοτούμενα με πολλές χιλιάδες ευρώ και έπρεπε να είναι δωρεάν. Εγώ πιστεύω στη συνεργασία των δικών μας φτωχών δήμων με τους αντίστοιχους δήμους της Τουρκίας για να πατάξουνε την εκμετάλλευση.
Η Τουρκία έχει 4,5 εκατομμύρια πρόσφυγες, παίζει αυτή τη στιγμή το ρόλο του κυματοθραύστη. Πόσο όμως θα αντέξει να τους κρατήσει; Πιστεύω ότι το πρώτο μέλημά μας πρέπει να είναι να σταματήσουμε τους άθλιους πολέμους για να μην αφήνουν αυτοί οι άνθρωποι τις εστίες τους.
Αυτός που φεύγει δεν ξαναγυρίζει πίσω. Το πρώτο πράγμα που ρωτούσα στα γυρίσματα είναι αν αύριο σταματήσει ο πόλεμος θα ξαναγυρίσετε πίσω σπίτι σας; Το 90% λέγανε δεν θα γυρίσουμε ποτέ πίσω γιατί δεν έχουμε καμία εμπιστοσύνη στα διεφθαρμένα αυτά συστήματα που μας έδιωξαν. Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει ελεύθερη μετακίνηση σε όλη την Ευρώπη, με οργανωμένη πολιτική και στρατηγική.
*** Ο Χρόνης Πεχλιβανίδης, ντοκιμαντερίστας, ασχολείται τα τελευταία χρόνια με το θέμα της μετανάστευσης στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Θα συμμετέχει στη Διεθνή Συνάντηση κατά του Ρατσισμού και του Φασισμού που διοργανώνει η ΚΕΕΡΦΑ, προλογίζοντας το τελευταίο του ντοκιμαντέρ για τον Έβρο. Μίλησε στην Κατερίνα Θωίδου.