Πολιτισμός
Η αστική αντεπίθεση μετά την Απελευθέρωση
Στην κατάμεστη αίθουσα του Πόλις Art cafe έγινε η παρουσίαση του βιβλίου του Δημήτρη Μαριόλη με τίτλο «Η αδύνατη ταξική ανακωχή». Το βιβλίο πραγματεύεται την ελάχιστα γνωστή περίοδο του 1944 από την απελευθέρωση της Αθήνας τον Οκτώβριο μέχρι και τα Δεκεμβριανά. Συγκεκριμένα ασχολείται με την πολιτική του ΕΑΜ στα υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας αλλά και στα συνδικάτα.
Ο Δημήτρης Γκόβας, από τις εκδόσεις ΚΨΜ, άνοιξε την εκδήλωση με σύντομο χαιρετισμό ενώ μίλησε για μια «δίμηνη περίοδο της ιστορίας, αρκετά άγνωστη ακόμα και σε αυτούς που παραδοσιακά ασχολούνται με την αντίσταση και τον εμφύλιο. Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια συμβολή, καλύπτει το κενό χωρίς τυπικότητες».
Πρώτος πήρε το λόγο από το πάνελ ο Προκόπης Παπαστράτης, ομότιμος καθηγητής στο Πάντειο, που προλογίζει και το βιβλίο:
«Ένα παλαιότερο αίτημα μας επιτέλους ικανοποιείται, μετά από πρωτοβουλία νέων ιστορικών, γιορτάζουμε πλέον την απελευθέρωση της Αθήνας. Από την πολυσύνθετη περίοδο της απελευθέρωσης ο συγγραφέας ασχολείται με ένα θέμα που, ενίοτε συνειδητά, διέφευγε από τους ιστορικούς της περιόδου αλλά και της κομματικής περιόδου. Η περίοδος περιβάλλεται από δύο ορόσημα, την απελευθέρωση της Αθήνας και τα Δεκεμβριανά, ενώ εξελίσσεται παράλληλα με την κρίση της αποστράτευσης. Πάνω από τις εξελίξεις αιωρείται το φάσμα της σύγκρουσης, όλα αυτά καθορίζουν την πολιτική του ΕΑΜ στην οικονομία, την εργασία και τα συνδικάτα.
Αντιπαράθεση
Οι περισσότεροι ασχολούνται με την πολιτική και στρατιωτική διάσταση των εξελίξεων και η αντιπαράθεση στο οικονομικό και κοινωνικό πεδίο υποβαθμίζεται και από το ΕΑΜ και από ΚΚΕ. Η γραμμή της Εθνικής Ενότητας δεν αφήνει το ΚΚΕ να συγκρουστεί ούτε σε αυτό το επίπεδο. Στο μεταξύ η νέα αστική τάξη που αναδύθηκε μέσα από την κατοχή δεν είχε κανένα πρόβλημα να διεκδικήσει επίμονα και κατά προτεραιότητα τα συμφέροντά της. Αντίθετα ο Ριζοσπάστης της εποχής ήταν συγκρατημένα αισιόδοξος για τα μέτρα που έπαιρνε η κυβέρνηση, ακόμα και το πάγωμα των μισθών.
Από τη μία το ΚΚΕ χρησιμοποιεί την κομματική πειθαρχία για να κατευνάσει τις εσωτερικές αντιδράσεις ενώ κάθε υποχώρηση των υπουργών του ΕΑΜ δεν εκλαμβάνεται από την άλλη μεριά ως προσπάθεια εξομάλυνσης της κατάστασης αλλά ως εξασθένιση. Η αριστερά βρίσκεται σε αδιέξοδο εξαιτίας της συμμετοχής στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Η γραμμή της εθνικής ενότητας χρησιμοποιήθηκε από την ελληνική αστική τάξη για να εδραιωθεί και να επιστρέψουν με ασφάλεια η κυβέρνηση και οι Άγγλοι, μετά σταδιακά εγκαταλείφθηκε και έκανε την προσπάθεια να χρεώσει πολιτικά την κατάσταση στο ΕΑΜ. Ουσιαστικά μόνο το ΕΑΜ έμεινε πιστό στη γραμμή της εθνικής ενότητας».
Κατόπιν το λόγο πήρε ο Μιχάλης Λυμπεράτος μιλώντας κυρίως για τον εκβιασμό που άσκησαν οι κατοχικές δυνάμεις όταν κατά την αποχώρησή τους είχαν παγιδεύσει με εκρηκτικά όλες σχεδόν τις υποδομές, Σχετική του συνέντευξη υπάρχει στην Εργατική Αλληλεγγύη της περασμένης βδομάδας.
Επόμενος πήρε το λόγο ο δημοσιογράφος Πέτρος Παπακωνσταντίνου ο οποίος μίλησε κυρίως για τις αναλογίες με το σήμερα και τα πιθανά διδάγματα που μπορούμε να αντλήσουμε για το παρόν.
Τελευταίος πήρε το λόγο ο συγγραφέας ο οποίος αφού απέδωσε ευχαριστίες σε όσους τον ενθάρρυναν και τον στήριξαν στην προσπάθειά του, επεσήμανε «η μικρή αυτή μελέτη προσπαθεί να καλύψει το κενό της προσπάθειας των αστών να ανακτήσουν την εξουσία και μέσα από την κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Επιτέλους γιορτάστηκε η απελευθέρωση της Αθήνας στις 12 Οκτώβρη, ο Σεφέρης την είχε αποκαλέσει την πιο όμορφη, την πιο γλυκιά μέρα του κόσμου. Εμείς επιμένουμε να θυμόμαστε ότι αυτή τη μέρα την ακολούθησαν οι σκληρές μέρες του Νοέμβρη, όταν οι Βρετανοί εκβίαζαν με λιμό τον πληθυσμό και τις ακόμα πιο πικρές μέρες του Δεκέμβρη που οι ίδιοι βομβάρδιζαν τις γειτονιές της Αθήνας. Δεν πρέπει να μας παρασύρουν οι αναλογίες με την εποχή υπάρχουν πολλές διαφορές, ο Μαρξ έλεγε ότι οι άνθρωποι φτιάχνουν την ιστορία μέσα στις δοσμένες συνθήκες.
Τότε το ΕΑΜ είχε τεράστια μαζικότητα και επιρροή, η οποία δεν μετρήθηκε ποτέ στις κάλπες, αλλά το 1946, μέσα σε καθεστώς σκληρής τρομοκρατίας έγιναν εκλογές αντιπροσώπων για το συνέδριο της ΓΣΕΕ. Η κυβέρνηση και οι Άγγλοι πίστευαν ότι θα το έπαιρναν, ψήφισαν πάνω από 300.000 εργάτες και εξελέγησαν περίπου 2.100 αντιπρόσωποι, εξ αυτών οι 1.500 ήταν του ΕΡΓΑΣ (την παράταξη του ΚΚΕ), άλλοι 200 από άλλες εαμικές οργανώσεις και μόνο 400 κυβερνητικοί! Η επιρροή του ΕΑΜ και του ΚΚΕ στην εργατική τάξη και η δυνατότητα κινητοποίησης ήταν ανεπανάληπτη».
Επιζήμιο
Μπαίνοντας στο «ζουμί» του βιβλίου ο Δημήτρης Μαριόλης συνέχισε «Είναι κρατούμενο ότι το Λαϊκό Μέτωπο μπορεί να ήταν επιτυχημένο στην αναμέτρηση με το φασισμό αλλά αποδείχτηκε ανεπαρκές ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τον καπιταλισμό. Υπάρχουν τα παραδείγματα των ΚΚ Ιταλίας και Γαλλίας που μας δείχνουν που έφτασε αυτή η πολιτική μεταπολεμικά. Η γραμμή αυτή ήταν επιζήμια τόσο για τα άμεσα ταξικά συμφέροντα όσο για τα μακροπρόθεσμα. Στην Ελλάδα δεν ήταν απλά επιζήμια, μπήκε θέμα εξόντωσης της αριστεράς και φυσικής εξόντωσης των μελών της.
Οι περισσότεροι εστιάζουν στις στρατιωτικές αντιπαραθέσεις αλλά δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι έγιναν τεράστιες κοινωνικές ανακατατάξεις στην ελληνική κοινωνία, και αυτό δεν έχει γίνει αντικείμενο της δημόσιας ιστορίας, έχει μείνει στον κύκλο των ιστορικών. Για παράδειγμα, στην διάρκεια της κατοχής 300.000 τίτλοι ιδιοκτησίας σπιτιών και γης άλλαξαν χέρια, ελάχιστα επιστράφηκαν στους αρχικούς ιδιοκτήτες. Ο ακραίος πληθωρισμός σήμαινε ότι τα σπίτια αυτά πουλιόντουσαν για ένα κομμάτι ψωμί κυριολεκτικά.
Έτσι περίπου λειτούργησε και η νομισματική μεταρρύθμιση. Μέσα σε μια στιγμή έγινε η μετάβαση από την πληθωριστική δραχμή στη «νέα δραχμή» (συνδεδεμένη με τη χρυσή λίρα) και αποφασίστηκε ότι η ισοτιμία θα ήταν 1 προς 50 δισεκατομμύρια! Έτσι, όσοι είχαν κάποιες λίγες καταθέσεις στην τράπεζα ήδη πριν τον πόλεμο τις είδαν να εξαφανίζονται, για να μπορούσες να έχεις 10δρχ στην τράπεζα θα έπρεπε να έχεις 500 δισεκατομμύρια καταθέσεις πριν τον πόλεμο… Αντίστοιχα όσοι είχαν μεγάλα χρέη προς το δημόσιο τα είδαν να διαγράφονται. Οι μικροκαταθέτες έχασαν τα πάντα και οι επιχειρηματίες διέγραψαν τα χρέη τους.
Είναι σαφές ότι όσοι πλούτισαν σε αυτήν την περίοδο μέσα από τη μαύρη αγορά ήθελαν και τις αντίστοιχες πολιτικές εξελίξεις, δεν μπορούσαν να ανεχτούν ένα ισχυρό ΕΑΜ».
Μετά από τους εισηγητές, πολλοί από το ακροατήριο πήραν το λόγο και ακολούθησε πλούσια συζήτηση.