Πολιτισμός

Το 56ο κινηματογραφικό φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε στις 15 Νοέμβρη. Παρά τη σκληρή λιτότητα των μνημονίων, την κατάργηση των χρηματοδοτήσεων σε κρατικά βραβεία και ΕΣΠΑ που εδώ και χρόνια έχουν συρρικνώσει αισθητά τον προϋπολογισμό του, το φεστιβάλ (το σπουδαιότερο στην Ελλάδα) κατάφερε να σταθεί όρθιο μέσα στην κρίση, προσφέροντας θέαμα με μεγάλη καλλιτεχνική αξία και πρόσβαση στον κόσμο. Οι χαμηλές τιμές των εισιτηρίων και οι διευκολύνσεις σε άνεργους βοήθησαν τη συμμετοχή και γέμισαν τις αίθουσες και τους χώρους προβολής.

 

Τρία στοιχεία συνέβαλαν σε αυτή την επιτυχία: Η προβολή πληθώρας σημαντικών ταινιών που διακρίθηκαν στα φετινά διεθνή φεστιβάλ, η μετά από χρόνια πλούσια παρουσία ταινιών από την Ελλάδα και την Κύπρο και το σημαντικό αφιέρωμα στα Βαλκάνια.

 

Σε σχέση με τη διεθνή παραγωγή, στο φεστιβάλ φιλοξενήθηκαν μικρά και μεγάλα διαμάντια από τις διεθνείς διοργανώσεις, μερικά σαν προάγγελοι της σεζόν που έρχεται, κάποια άλλα που δεν έχουν βρει εμπορική διανομή στις αίθουσες και απλά τους δόθηκε η ευκαιρία να προβληθούν στη μεγάλη οθόνη έστω και για μια μόνο βραδιά. Έτσι προβλήθηκαν μεταξύ άλλων, το «Ταξί» του Τζαφάρ Παναχί, το «Από μακριά» του Λορέντσο Βίγιας, η νέα ταινία του Αλεξάντερ Σοκούροφ σχετικά με την ιστορία του μουσείου του Λούβρου, η καινούργια δουλειά του μεγάλου Βουδιστή κινηματογραφιστή Απιτσατπογκ, τα «11 λεπτά» του Γιέρζι Σκολιμόφσκι, το

«Ηφαίστειο» από την Γουατεμάλα, το «Δεσμοί αίματος» που βραβεύτηκε και πολλά άλλα. 

 

Η κρίση, ο πόλεμος, η προσφυγιά και το μεταναστευτικό πρωταγωνιστούσαν. Εντυπωσίασε ο Πορτογάλος Μιγκέλ Γκόμεζ, ο οποίος παρουσίασε μια εκδοχή από τις «1001 Αραβικές νύχτες» από τις οποίες κράτησε μόνο τη δομή και το θέμα του ήταν η οικονομική και κοινωνική κρίση στη χώρα του το 2012-2013. Το «Τραγούδι των ανθρώπων» από το Βέλγιο εμπνεύστηκε από τους αγώνες των ανθρώπων «χωρίς χαρτιά» και είχε σαν θέμα την απεργία πείνας σε μια εκκλησία του Βελγίου με στόχο την διεκδίκηση ασύλου. 

 

 

Η Λατινική Αμερική απέδειξε και πάλι ότι εξακολουθεί να βρίσκεται σε περίοδο αναζήτησης, αλλαγών και δημιουργικού παροξυσμού. Οι ταινίες «Η γη και η σκιά», τα «600 μίλια», η «Κόκκινη γη» πρωταγωνίστησαν στη διοργάνωση. Την καρδιά μας έκλεψε ο «Δρόμος για τη Λα Πας», ένα απλό σε μορφή road movie, όπου ένας παράνομος ταξιτζής αναλαμβάνει το ταξίδι ενός γηραιού μουσουλμάνου από το Μπουένος Άιρες στη Λα Πας της Βολιβίας. Μέσα στο παλιό Πεζό 505 του πατέρα του, ο νεαρός Σεμπαστιάν δοκιμάζει όχι μόνο τις αντοχές του σαν οδηγός και ταξιδιώτης, αλλά κύρια τις αντιλήψεις του για τη ζωή και τον κόσμο.

 

Στην Ελληνική παραγωγή το πρόγραμμα ήταν πολύ πυκνό, φιλοξένησε το βραβευμένο «Chevalier» της Αθηνάς Τσαγκάρη, τη νέα ταινία του Κωνσταντίνου Γιάνναρη, το «Μέλος οικογένειας» που αποτυπώνει την κρίση στην Κύπρο, τα «Zenaida» και «’Οχθες» με αφορμή τους μετανάστες και τα κλειστά σύνορα και το νουάρ «Τετάρτη 4.45» που βραβεύτηκε τελικά από την Ένωση Κριτικών.

 

Τα κινηματογραφικά αφιερώματα έχουν την αξία του ότι παρουσιάζουν και αναλύουν θέματα λιγότερα γνωστά, όπως το έργο του Γάλλου δημιουργού Αρνό Ντεπλεσέν ή το «Νέο σινεμά της Αυστρίας». Από τη μεριά μας σταθήκαμε στον κύκλο των Βαλκανικών ταινιών, όχι τυχαία. Η πρόσφατη ιστορία πολέμων και ανταγωνισμών στην περιοχή έχει δημιουργήσει μύθους και αντιπαλότητες. Το σινεμά είναι ευκαιρία για μια βαθύτερη ματιά στις κοινωνίες που αναδύθηκαν στην περιοχή μας, πέρα από τα εθνικιστικά κλισέ. 

 

Μας εντυπωσίασε η μεγάλη συμμετοχή από γυναίκες κινηματογραφίστριες. Υπάρχει μια νέα (σχετικά) φουρνιά σκηνοθετριών που έχουν κάνει φοβερή δουλειά μέσα σε δύσκολες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, τις οποίες αποτυπώνουν στο έργο τους σε συνδυασμό με την έμφυλη καταπίεση και την αντίσταση σε αυτή. Οι «Ατίθασες» και η «Μητέρα πατρίδα»  από την Τουρκία, η «Oρκισμένη παρθένα» από την Αλβανία, οι «Καθημερινές μας ιστορίες» από τη Βοσνία, η «Δίψα» από τη Βουλγαρία είναι σπουδαία δείγματα της δουλειάς αυτών των γυναικών. Δεν πρόκειται για «γυναικείο σινεμά» αλλά για γυναίκες δημιουργούς που βγαίνουν μπροστά και προβάλλουν με το δικό τους ιδιαίτερο η κάθε μια ύφος τις αντιθέσεις και αντιφάσεις στις χώρες τους.

 

Στα Βαλκάνια η ιστορία έχει σημαντικό βάρος. Αρκετοί δημιουργοί προσπαθούν να ξαναδιαβάσουν τι ακριβώς έχει παιχτεί ιστορικά στη γειτονιά μας. Εντυπωσίασε το «Νύχτα του μέλιτος» από τη Δημοκρατία της Μακεδονίας που κριτικάρει πολύ σκληρά τις πολιτικές εξελίξεις στη δεκαετία του ’90. Τέλος, οφείλουμε να αναφερθούμε στον παλαίμαχο Ρουμάνο σκηνοθέτη Μίρτσεα Ντανελιούκ, έναν τολμηρό δημιουργό που καυτηρίαζε την πολιτική κατάσταση στη Ρουμανία πριν και μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, ακροβατώντας ανάμεσα στη λογοκρισία, την αποχώρησή του από το Κ.Κ. Ρουμανίας αλλά χωρίς ποτέ να ξεπέσει στους υμνητές του Δυτικού καπιταλισμού. Το φεστιβάλ παρουσίασε ένα πλούσιο αφιέρωμα από τη δεκαετία του ’70 μέχρι σήμερα για το έργο του που δεν έχει τύχει την αναγνώριση που του αξίζει.