Διάλογος
Κράτος και Αριστερά
Μία από τις συζητήσεις στο μονοήμερο εκδηλώσεων του περιοδικού Σοσιαλισμός από τα Κάτω στις 29 Νοέμβρη στην ΑΣΟΕΕ ήταν αυτή για την Αριστερά και το Κράτος.
Ομιλητές ήταν ο Πάνος Λάμπρου, μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ καθώς και οι δικηγόροι της Πολιτικής Αγωγής στη δίκη της Χρυσής Αυγής, Κώστας Παπαδάκης και Θανάσης Καμπαγιάννης. Δημοσιεύουμε εδώ αποσπάσματα των τριών εισηγήσεων. Ακούστε όλη τη συζήτηση στο sekonline.gr.
Όταν οργανώθηκα στο Ρήγα Φεραίο, στα 15 μου χρόνια στη Μεταπολίτευση, άκουσα για πρώτη φορά τη φράση “άλλο κυβέρνηση, άλλο εξουσία”. Δε μπορούσα να την καταλάβω λόγω ηλικίας και εμπειρίας, πέρασε καιρός για να αντιληφθώ τη σημασία της.
Στην προκειμένη έχουμε ένα παράδοξο. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι στην κυβέρνηση, ωστόσο ούτε την εξουσία έχει, ούτε την ιδεολογική ηγεμονία στην κοινωνία. Την ίδια στιγμή είναι περικυκλωμένος από δομές και μηχανισμούς με σαφή ταξικό και ιδεολογικό προσανατολισμό που σε κάθε βήμα όχι απλώς βάζουν εμπόδια αλλά ακολουθούν το δικό τους δρόμο που αντιστοιχεί σε αυτό που συνηθίζουμε να ακούμε “το κράτος έχει συνέχεια”. Αυτή είναι η φράση κλειδί. Το κράτος δεν επηρεάζεται από πολιτικές αλλαγές, λειτουργεί ανεξάρτητα από κυβερνήσεις. Πράττει ως να υπάρχουν απαραβίαστα που δεν επιτρέπεται να θιγούν, να αλλάξουν, να αντικατασταθούν. Πλασάρει τη θεωρία της ουδετερότητας, ενώ λειτουργεί ως μηχανισμός αναπαραγωγής της κυρίαρχης ιδεολογίας.
Το κράτος για δεκαετίες αντλεί τη δύναμή του από τη σύνδεσή του με πολύ συγκεκριμένα συμφέροντα.
Δημοσκοπικά και εμπειρικά ένα πολύ μεγάλο μέρος της κοινωνίας εμπιστεύεται την αστυνομία, την εκκλησία, το στρατό. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Αριστερά και τα ριζοσπαστικά κοινωνικά κινήματα καλούνται να δώσουν μία μάχη σε επίπεδο αξιών και ιδεολογίας. Αν αυτή τη μάχη δεν τη δώσουμε με επάρκεια, το κράτος και οι μηχανισμοί του θα λειτουργούν ανενόχλητα και θα περιορίζουν την όποια νομοθετική παρέμβαση στην αντίθετη κατεύθυνση, αν μιλάμε για μια κυβέρνηση της Αριστεράς.
Θύελλα
Η υπόθεση Φίλη είναι χαρακτηριστική. Η αναφορά του σε ένα ιστορικό γεγονός, η διατύπωση γνώμης διαφορετικής από την κρατούσα ήταν ικανή να δημιουργήσει θύελλα από το απέναντι στρατόπεδο. Η αναφορά της Τασίας Χριστοδουλοπούλου για τους πρόσφυγες που “ενίοτε λιάζονται στις πλατείες” αναπαράχθηκε για να παραμείνει η εικόνα του μετανάστη και πρόσφυγα παραβάτη και εν δυναμει εγκληματία.
Η υπόθεση Πανούση δείχνει την απόφαση του συστήματος να βάλει φρένο στις όποιες τομές στο λεγόμενο σωφρονιστικό σύστημα. Οι ναζιστικοί θύλακες στην αστυνομία είναι μια σταθερά που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Το δικαστικό σώμα παρά τις νομοθετικές πρωτοβουλίες όχι μόνο αντιδρά σε ριζοσπαστικές τομές, αλλά εξαντλεί όλα τα παραθυράκια για να στεριώσει την εξουσία του.
Εάν η αριστερά θέλει να κερδίσει τον πόλεμο, δεν πρέπει να χάσει τη μάχη της ιδεολογικής ηγεμονίας. Το κράτος δεν είναι ουδέτερο, είναι κοινωνικά και ταξικά μεροληπτικό και το μόνο που καταλαβαίνει είναι οι κοινωνικοί αγώνες. Ο εχθρός δεν είναι ανίκητος, αρκεί να τον πολεμήσουμε στο δικό μας γήπεδο με τα δικά μας όπλα. Απέναντι στο μίσος και τη μισαλοδοξία έχουμε την αλληλεγγύη. Απέναντι στον ολοκληρωτισμό, τη δημοκρατία και την ελευθερία. Απέναντι στο ρατσισμό και τη ξενοφοβία, τη συναδέλφωση των λαών και το διεθνισμό. Απέναντι στο φανατισμό, το διάλογο και την ανεκτικότητα. Απέναντι στη βαρβαρότητα και την εκμετάλλευση, την κοινωνική απελευθέρωση.
Πάνος Λάμπρου
Η παραγωγή στην οικονομία και ο τρόπος οργάνωσής της γεννά τάξεις. Οι τάξεις γεννούν σχέσεις. Οι σχέσεις γεννούν κανόνες. Οι κανόνες διαμορφώνουν εξουσία. Η εξουσία διαμορφώνει μηχανισμούς. Οι μηχανισμοί διαμορφώνουν λειτουργία. H λειτουργία διαμορφώνει πειθαρχία. Η πειθαρχία διαμορφώνει ιδεολογία. Η βάση παράγει εποικοδόμημα και το εποικοδόμημα αναπαράγει τη βάση.
Στην Παρισινή Κομμούνα το 1871 για πρώτη φορά συνειδητοποιήθηκε ότι η κρατική μηχανή της Γαλλίας δεν είναι εργαλείο διατεθειμένο να υπηρετήσει την εργατική τάξη όταν αυτή θα επαναστατήσει. Διατυπώθηκε ακόμα πιο συγκροτημένα στο Κράτος και Επανάσταση του Λένιν λίγο πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση. Για ένα τμήμα της αριστεράς, του ρεφορμισμού, της σοσιαλδημοκρατίας, του ευρωκομμουνισμού, οι αυταπάτες για το κράτος αναπαρήχθησαν και ταλαιπώρησαν ακόμα περισσότερο την αριστερά.
Το ζήτημα της σχέσης κυβέρνησης και εξουσίας είναι πράγματι κεντρικό. Δεν πηγάζουν οι εξουσίες από τις κυβερνήσεις, οι κυβερνήσεις πηγάζουν από τις εξουσίες και ή τις υπηρετούν τις εξουσίες ή συντρίβονται. Άρα το να θέτουμε ζήτημα αριστερής κυβέρνησης ή κυβέρνησης της αριστεράς ή μιας συγκυβέρνησης της αριστεράς έχει νόημα μόνο αν ο προσανατολισμός μας είναι να πετύχουμε ό,τι καλύτερο από την αστική καπιταλιστική διαχείριση των πραγμάτων, παραιτούμενοι όμως από το στόχο της επανάστασης και της ανατροπής της. Να το πούμε διαφορετικά, δεν μιλάμε για άλωση του αστικού κράτους αλλά για εξωραϊσμό του.
Στην Ελλάδα έχουμε εδώ και ένα χρόνο μια αριστερή κυβέρνηση, εντούτοις είναι προφανές ότι οι μηχανισμοί της πραγματικής εξουσίας δεν ταυτίζονται με τους κυβερνητικούς στόχους. Υπάρχει το κουαρτέτο εξωραϊσμένο στη διατύπωση θεσμοί, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης, η ΕΚΤ, το ΤΧΣ, η Τράπεζα της Ελλάδος, τα ΜΜΕ, οι λεγόμενες ανεξάρτητες αρχές, οι ένοπλες δυνάμεις και οι μηχανισμοί καταστολής. Στους τελευταίους ο ΣΥΡΙΖΑ δεν επιχείρησε όχι απλώς από τα κάτω να παρέμβει αλλά ούτε από τα πάνω.
Απέφυγε να βάλει υπουργούς του στα σχετικά υπουργεία σαν ένα μήνυμα παραίτησης από την οποιαδήποτε παρέμβαση μετασχηματισμού έστω με τα δικά του μυαλά της λειτουργίας τους.
Υπάρχουν ακόμα οι δικαστές, η αντιτρομοκρατική, η ΕΥΠ με τις παρακολουθήσεις τηλεφώνων με αδιαφανή και πάντα νομιμοφανή προσχήματα. Υπάρχει το κράτος συγκάλυψης της Χρυσής Αυγής όπως το ζήσαμε και αποκαλύπτεται στη δίκη, με τους αστυνομικούς και τους υπόλοιπους κρατικούς μηχανισμούς.
Όλοι αυτοί οι μηχανισμοί κάνουν επίδειξη δύναμης εδώ και ένα χρόνο για να δείξουν ποιος είναι το πραγματικό αφεντικό. Και έχουμε μια κυβέρνηση με αυταπάτες ότι μέσα από την ΕΕ χωρεί η ελάχιστη αντιμνημονιακή πολιτική, τη στιγμή που λίγα χρόνια πριν μια άλλη υποτίθεται αριστερή κυβέρνηση, αυτή του Χριστόφια έβαλε την Κύπρο στα μνημόνια και λίγο μετά, όταν τόλμησαν να ζητήσουν μια παράταση, υπέστησαν το γνωστό αποκλεισμό από την ΕΚΤ που τους οδήγησε να αποδεχτούν τα πάντα. Αυτές οι πολιτικές ανατρέπονται από τα κάτω με αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό.
Κώστας Παπαδάκης
Δεν υπάρχει κρυψώνα ή καβάτζα από το κράτος. Το βρίσκουμε μπροστά μας και χρειάζεται να αναμετρηθούμε θεωρητικά και πρακτικά μαζί του.
Να ξεκινήσουμε από τα βασικά της μαρξιστικής θεωρίας. Το κράτος είναι όργανο ταξικής κυριαρχίας, εργαλείο μιας κυρίαρχης τάξης που το χρησιμοποιεί προκειμένου να διαιωνίζει την εξουσία της, στην ανάγκη με τη βία. Το αστικό κράτος αναπαράγει την εξουσία της αστικής τάξης, δηλαδή ότι τα αφεντικά θα έχουν τα μέσα παραγωγής στην ιδιοκτησία τους και ότι η εργατική τάξη θα πηγαίνει να δουλεύει και να παράγει κέρδη.
Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι η επικράτηση του καπιταλισμού έχει σημάνει ότι το σύγχρονο αστικό κράτος και η αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία στήνουν την ταξική κυριαρχία των αστών με ένα πολύ καλύτερο, αποτελεσματικό και νομιμοποιημένο τρόπο. Γιατί αποκρύβουν τη βασική ταξική ανισότητα, το ότι κάποιοι έχουν τα μέσα παραγωγής και κάποιοι αναγκάζονται να τα δουλέψουν, με φαινομενική πολιτική ισότητα, ότι όλοι έχουμε μία ψήφο.
Εκεί που πολώνεται η συζήτηση είναι στο πώς φτάνουμε σε μια κατάσταση που η εργατική τάξη έχει την πολιτική και κοινωνική κυριαρχία. Το αν αυτό θα γίνει μέσα από επαναστατική ανατροπή ή με μια διαδικασία σταδιακού μετασχηματισμού και εκδημοκρατισμού του υπάρχοντος κράτους. Η δεύτερη άποψη, αυτή του ΣΥΡΙΖΑ τέθηκε σε δοκιμασία.
Η πρώτη παρατήρηση είναι ότι η κυβέρνηση δεν ελέγχει το κράτος. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην περίπτωση των υπουργείων του βαθέος κράτους, που η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δεν επιχείρησε καν να ελέγξει. Αλλά και εκεί που το έκανε, πχ στο Δικαιοσύνης, το κράτος δεν υπακούει. Ακόμα και στα πιο απλά ζητήματα, της μεταφοράς της δίκης της Χρυσής Αυγής στο Εφετείο, περνάει της δικαστικής ιεραρχίας και όχι του αριστερού υπουργού.
Έλεγχος
Δεύτερη παρατήρηση. Έχει η κυβέρνηση τον έλεγχο της οικονομίας; Όχι, τα κλειδιά εξακολουθούν να είναι στα χέρια των καπιταλιστών. Το τρίτο είναι το κρίσιμο ζήτημα του σεβασμού της συνέχειας τους κράτους, στο οποίο αναφέρθηκαν ήδη οι σύντροφοι.
Τέταρτη παρατήρηση: το αστικό κράτος έχει διεθνείς συμμαχίες. Το ελληνικό κράτος έχει συμμαχίες με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ και αν δεν αναμετρηθείς με αυτές, καταλήγεις να υλοποιείς μια πολιτική που δεν είναι δικιά σου, δεν είναι της αριστεράς. Μαζί με τον κόσμο του ΣΥΡΙΖΑ διαδηλώναμε υπέρ του παλαιστινιακού κράτους, τώρα η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ λέει ότι η Ιερουσαλήμ είναι πρωτεύουσα του Ισραήλ, γιατί αποδέχεται τις διεθνείς συμμαχίες του αστικού κράτους.
Το τελευταίο είναι η κρατική καταστολή. Ο λόγος για τον οποίο χρειάζονται τα ΜΑΤ είναι για να περάσει μια αντιλαϊκή πολιτική. Αμα ψηφίζεις μνημόνια, θα τσακίσεις τη δικαιωματική πολιτική.
Χρειάζεται να συζητήσουμε για μια διαφορετική στρατηγική σε μια στιγμή που η παρουσία της αριστεράς στην κυβέρνηση νομιμοποιεί πολιτικές που δεν είναι δικές μας και που στη συνείδηση του κόσμου περνά ότι και η αριστερά τις αποδέχεται. Μια στρατηγική που θα έχει στο πυρήνα της αυτό που έλεγε η Ρόζα Λούξεμπουργκ την πρώτη φορά που ένας σοσιαλιστής βουλευτής επέλεξε να μπει σε μια κυβέρνηση το 1899: “η είσοδος ενός σοσιαλιστή σε μια αστική κυβέρνηση δεν σοσιαλιστικοποιεί την κυβέρνηση, αλλά κρατικοποιεί το σοσιαλιστή βουλευτή”. Να δώσουμε τη μάχη για να μην είναι η αριστερά δύναμη νομιμοποίησης αυτών των πολιτικών, αλλά ανατροπής τους.
Θανάσης Καμπαγιάννης