Ιστορία
Ιστορία: 50 χρόνια από την τραγωδία της Ινδονησίας
Τον Σεπτέμβρη του 1965 υπήρχε ένα Κομμουνιστικό Κόμμα που έμοιαζε να βρίσκεται στα πρόθυρα της εξουσίας. Το ΡΚΙ, το ΚΚ Ινδονησίας, με 3.5 εκατομμύρια μέλη και 20 εκατομμύρια σε μαζικές οργανώσεις του (συνδικάτα, νεολαία, γυναίκες, αγρότες, διανοούμενοι) ήταν το μεγαλύτερο έξω από την Ρωσία και την Κίνα.
Στα τέλη του Οκτώβρη αυτό το κόμμα είχε πάψει να υφίσταται. Είχε πνιγεί σε έναν ωκεανό αίματος. Μια άκρως απόρρητη έκθεση της CIA αργότερα περιέγραφε την συντριβή του ΡΚΙ ως «μια από τις χειρότερες μαζικές δολοφονίες στον 20ο αιώνα». Η CIA ήξερε από πρώτο χέρι –η αμερικάνικη πρεσβεία είχε προμηθεύσει μια λίστα πέντε χιλιάδων στελεχών του κόμματος στους δημίους του.
Η επέμβαση του στρατού και η σφαγή των κομμουνιστών ξεκίνησε ως απάντηση σε ένα υποτίθεται “αριστερό πραξικόπημα”. Τη νύχτα της 30 Σεπτέμβρη προς 1 Οκτώβρη, μια ομάδα μεσαίων αξιωματικών οργάνωσε απόπειρα πραξικοπήματος στη πρωτεύουσα Τζακάρτα και σε κάποια άλλα επαρχιακά κέντρα. Από το ραδιοφωνικό σταθμό που κατέλαβαν οι μονάδες τους διακήρυξαν ότι ο στόχος τους είναι να «υπερασπίσουν τον πρόεδρο Σουκάρνο» και να αποτρέψουν το πραξικόπημα που ετοίμαζαν οι στρατηγοί για τις 5 Οκτώβρη με την στήριξη της CIA.
Το «κίνημα της 30 Σεπτέμβρη» ήταν αναίμακτο, με εξαίρεση τη δολοφονία έξι στρατηγών από τις ομάδες που στάλθηκαν να τους συλλάβουν. Ο κύριος στόχος, ο υπουργός Άμυνας, στρατηγός Νασουτιόν διέφυγε. Και ο ισχυρός άνδρας της νέας χούντας, ο στρατηγός Σουχάρτο, δεν υπήρξε ποτέ στόχος.
Αυτός θα έπαιρνε τα ηνία του στρατού στα χέρια του. Για τους στρατηγούς ήταν η ευκαιρία να ξεμπερδέψουν με τον παλιό εχθρό τους, το ΡΚΙ. Παρουσίασαν την απόπειρα πραξικοπήματος σαν μια καλοσχεδιασμένη κομμουνιστική συνωμοσία. Στην πραγματικότητα, η ανάμειξη του κόμματος στο “αριστερό πραξικόπημα” ήταν εντελώς περιφερειακή.
Φαίνεται ότι ο πρόεδρός του, ο Αϊντίντ, ήταν ενημερωμένος για τις κινήσεις των αξιωματικών και όταν εκδηλώθηκε το «κίνημα» βρέθηκε στο κέντρο των επιχειρήσεών τους, στη αεροπορική βάση Χαλίλ, έξω από την Τζακάρτα.
Ο Σουχάρτο κι οι στρατηγοί κατέστειλαν το “κίνημα” των αξιωματικών, εξασφάλισαν την Τζακάρτα και τη βάση Χαλίλ, και προχώρησαν στη μεθοδική «εκκαθάριση» των κομμουνιστών. Αυτό σήμαινε εκστρατείες από σώματα των ειδικών δυνάμεων στην κεντρική και ανατολική Ιάβα και στο Μπαλί, δηλαδή στα κέντρα της επιρροής του ΡΚΙ.
Πόλη την πόλη, χωριό το χωριό, οι κομμουνιστές, οι οικογένειές τους και όποιοι ήταν ύποπτοι, συγκεντρώνονταν, και αφού εξευτελίζονταν οδηγούνταν στα σημεία της εκτέλεσης. Πολλές φορές τους έβαζαν να σκάψουν τους λάκκους τους. Αλλού τους έθαβαν ζωντανούς, τους αποκεφάλιζαν ή τους διαμέλιζαν δημόσια.
Όταν καταλάγιασε κάπως η σφαγή, 500 χιλιάδες με 1 εκατομμύριο άνθρωποι ήταν νεκροί. Δεκάδες χιλιάδες θα σάπιζαν για χρόνια στις φυλακές. Οι στημένες δίκες στελεχών και οι εκτελέσεις θα συνεχίζονταν στα επόμενα χρόνια, καθώς ο Σουχάρτο στερέωνε το καθεστώς της «Νέας Τάξης». Η Ινδονησία έγινε μια από τις πιο διεφθαρμένες δικτατορίες στα χρονικά, που ανατράπηκε τρεις δεκαετίες αργότερα, το 1998.
Η «μακρά πορεία» …στους θεσμούς
Το 1954 ήταν η χρονιά του 5ου συνεδρίου του ΡΚΙ που επικύρωσε το επίσημο πρόγραμμά του. Στην ουσία του δεν διέφερε από την στρατηγική που είχε επικρατήσει στα κομμουνιστικά κόμματα από τη δεκαετία του ’30. Ήταν η «στρατηγική των σταδίων». Η Ινδονησία έπρεπε πρώτα να ολοκληρώσει την ρήξη με τον ιμπεριαλισμό και τα «υπολείμματα της φεουδαρχίας» και μετά –πολύ μετά– θα ερχόταν η ώρα του σοσιαλισμού. Για να γίνει αυτό χρειαζόταν μια μεγάλη κοινωνική συμμαχία της «εργατικής τάξης με την αγροτιά αλλά και την εθνική αστική τάξη».
Πολιτικά αυτή η γραμμή σήμαινε στήριξη στο καθεστώς του προέδρου Σουκάρνο, του «πατέρα του έθνους». Ο Σουκάρνο ήταν ο ηγέτης του κινήματος ενάντια στην ολλανδική αποικιοκρατία. Υποτίθεται ότι έκφραζε τις δυνάμεις της «εθνικής αστικής τάξης». Το ΡΚΙ αντί να γίνει η ηγετική δύναμη έγινε η ουρά.
Όχι μόνο η ανάλυσή του για την ινδονησιακή κοινωνία έπασχε αλλά ξανάγραφε την πρόσφατη ιστορία του. Το 1948 ο Σουκάρνο ως πρόεδρος είχε στείλει το στρατό να καταστείλει την κομμουνιστική εξέγερση στο Μαντιούν της Ανατολικής Ιάβας –το ΡΚΙ είχε απορρίψει την υπογραφή μιας συμφωνίας με τους Ολλανδούς αποικιοκράτες.
Ο απολογισμός της καταστολής ήταν οχτώ χιλιάδες εκτελεσμένοι και σαράντα χιλιάδες φυλακισμένοι. Ο Μούσο, ο πρόεδρος του κόμματος συνελήφθη, εκτελέστηκε και μετά οι δολοφόνοι του έβαλαν δημόσια φωτιά στο πτώμα του. Για το ΡΚΙ αυτά έγιναν περασμένα-ξεχασμένα. Ο Σουκάρνο «δεν ήξερε», «παραπλανήθηκε» ήταν η επίσημη εξήγηση.
Το 1957, ο Σουκάρνο με την συνεργασία του στρατού επανέφερε το Σύνταγμα του 1945 με τις υπερεξουσίες του προέδρου και κήρυξε στρατιωτικό νόμο (κράτησε μέχρι το 1960). Ήταν η αρχή της περιόδου της «Καθοδηγούμενης Δημοκρατίας». Εκλογές δεν γίνονταν, τα κόμματα που ήταν νόμιμα ήταν αυτά που ενέκρινε ο πρόεδρος και ανεχόταν ο στρατός.
Ταυτόχρονα, όμως, το καθεστώς έκανε ριζοσπαστικά βήματα. Οι ξένες επιχειρήσεις, κυρίως ολλανδικές, εθνικοποιήθηκαν –αλλά η διοίκησή τους ανατέθηκε σε στρατηγούς και κρατικούς αξιωματούχους. Ο Σουκάρνο διακήρυσσε με κάθε ευκαιρία ότι ο αντιμπεριαλιστικός αγώνας συνεχίζεται και άρχισε να στρέφεται προς την Κίνα στην εξωτερική πολιτική.
Το ΡΚΙ έγινε ο πιο ένθερμος υποστηρικτής του προέδρου. Τον Σεπτέμβρη του 1959 ο στρατός προσπάθησε να απαγορέψει την σύγκληση του 6ου συνεδρίου του κόμματος. Ο «μπουνγκ κάρνο» (σύντροφος/αδελφός) πρόεδρος παρενέβη υπέρ του ΡΚΙ. Ήταν καλεσμένος στις εργασίες του συνεδρίου. Εκεί εξήγησε τους λόγους της εύνοιάς του: «Είμαι πολύ ικανοποιημένος με το ΡΚΙ γιατί δηλώνει σαφώς ότι η εθνική ενότητα είναι απαραβίαστη».
Το 1960 ο Σουκάρνο ανακήρυξε το «Νασακόμ» ως επίσημη ιδεολογία του καθεστώτος –από τις πρώτες συλλαβές των ινδονησιακών λέξεων για «εθνικισμός, θρησκεία, κομμουνισμός». Και το σύνθημα του ΡΚΙ, μέχρι την συντριβή του παρέμεινε: «μια κυβέρνηση συνεργασίας (γκοτονγκ-ρογιονγκ) με το νασακομ στην καρδιά της». Τον Μάρτη του 1962, το κόμμα έφτασε να έχει δυο θέσεις υπουργών ανευ χαρτοφυλακίου.
Για την ηγεσία του ΡΚΙ ο «ηγεμονικός ρόλος της εργατικής τάξης» στην «εθνική δημοκρατική επανάσταση» σήμαινε απλά ότι το κόμμα θα αποκτούσε όλο και μεγαλύτερα ερείσματα στον κρατικό μηχανισμό και θα τον έκανε φιλολαϊκό. Κι επειδή από το 1963 το κόμμα τάχθηκε ανοιχτά υπέρ του Πεκίνου και κατά της Μόσχας στην σύγκρουση ανάμεσα στις δυο «σοσιαλιστικές» χώρες, αυτή η ρεφορμιστική στρατηγική διατυπώθηκε με τη φρασεολογία του Μάο Τσε Τουνγκ.
Τον Σεπτέμβρη του 1963 ο Αϊντίτ έδωσε μια σειρά διαλέξεων στην κεντρική σχολή της Κ.Ε του ΚΚ Κίνας στο Πεκίνο. Εξήγησε ότι στο ινδονησιακό κράτος «είναι μια αντίθεση με δυο πλευρές. Η πρώτη αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα του λαού. Η δεύτερη τα συμφέροντα των εχθρών του λαού. Σήμερα, η λαϊκή πλευρά έχει γίνει η κύρια και παίζει ηγετικό ρόλο… καθορίζει την πολιτική πορεία της κρατικής εξουσίας. Από την άλλη, η αντιλαϊκή πλευρά είναι ακόμα η κυρίαρχη πλευρά…»
Πίσω στην Ινδονησία σε μια ομιλία του τον Νοέμβρη του 1964 έγινε σαφέστερος: «Το βασικό πρόβλημα σήμερα στην Ινδονησία δεν είναι η συντριβή της κρατικής εξουσίας όπως μπορεί να ισχύει σε άλλες χώρες, αλλά το δυνάμωμα και εδραίωση της λαϊκής πλευράς και η εξάλειψη της αντιλαϊκής».
Αν αυτά μοιάζουν με την στρατηγική που είχε αρχίσει να διατυπώνει το ΚΚ Ιταλίας και αργότερα πήρε την ονομασία «ευρωκομμουνισμός», η ομοιότητα δεν είναι τυχαία. Το ΡΚΙ δήλωνε «αντιρεβιζιονιστικό» και «μαρξιστικό-λενινιστικό», αλλά διατηρούσε τις στενότερες δυνατές σχέσεις με το ΚΚ Ιταλίας.
Ταξική Πάλη
Το 1963-64 η οικονομική κρίση και η κοινωνική δυσαρέσκεια φούντωναν. Ο πληθωρισμός εκτοξευόταν στα ύψη εκμηδενίζοντας μεροκάματα και εισοδήματα. Η μείωση της σοδειάς στην Ιάβα προκάλεσε τεράστια δυστυχία με εκατομμύρια να λιμοκτονούν. Η καθημερινή εφημερίδα του ΡΚΙ έγραφε το Φλεβάρη του ’64 ότι «οι αγρότες πουλάνε τα πάντα για να επιβιώσουν, ακόμα και τα
παιδιά τους».
Ετσι η ηγεσία ύψωσε τους τόνους των καταγγελιών ενάντια στους «γραφειοκράτες καπιταλιστές», τους «καταχραστές» και «παλιανθρώπους». Ήταν ακριβείς περιγραφές για το τι συνέβαινε. Αλλά περιορίστηκε στα λόγια και στις παραστάσεις διαμαρτυρίας. Ποτέ δεν έκανε απεργίες –αυτό θα σήμαινε ρήξη της συνεργασίας με τον πρόεδρο Σουκάρνο.
Στην ύπαιθρο προχώρησε ένα βήμα παραπέρα. Το ΒΤΙ, η μαζική αγροτική οργάνωση του κόμματος, εξαπέλυσε μια εκστρατεία «μονομερούς δράσης» για την εφαρμογή των νόμων για τη μείωση των ενοικίων που έβαζαν οι πλούσιοι αγρότες στους φτωχούς και την αναδιανομή της γης. Τον Απρίλη του 1964 ο Ντζότο, το νο2 του κόμματος, μίλησε σε μια μαζική συγκέντρωση αγροτών που υιοθέτησε τα συνθήματα: «Η γη σε αυτούς που τη δουλεύουν!» και «Τσακίστε τους 7 διαβόλους του χωριού» (γαιοκτήμονες, γραφειοκράτες, τοκογλύφους, μαυραγορίτες, εμπόρους που έγδυναν τους χωρικούς, λήσταρχους, και εκείνους που επέβαλαν το ζακάτ, το θρησκευτικό φόρο).
Όταν οι συγκρούσεις απλώθηκαν σε πολλές περιοχές, το ΡΚΙ ανακάλυψε ότι απέναντί του είχε το κράτος ολόκληρο όχι κάποια «αντιλαϊκή πλευρά» του. Ο Σουκάρνο διέταξε τη παύση των «πολεμικών» για το αγροτικό ζήτημα και το ΡΚΙ υποχώρησε ακόμα μια φορά, η «μονομερής δράση» αποκλιμακώθηκε και σταμάτησε.
Η στρατηγική του ΡΚΙ ήταν να χρησιμοποιήσει το μαζικό κίνημα των εργατών και των αγροτών ως μέσο πίεσης για να κατακτήσει το κράτος κομμάτι-κομμάτι. Η απάντηση των στρατηγών ήταν να οργανώσουν την πιο αδίστακτη σφαγή.