Με επίκεντρο το προσφυγικό ξεκίνησε φέτος το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που διεξάγεται από τις 11 ως τις 20 Μάρτη, με ντοκιμαντέρ από την Ελλάδα και τον κόσμο και ένα δυνατό αφιέρωμα, με τον τίτλο «Πρόσφυγες: Απόδραση προς την ελευθερία;». Ταινίες από όλο τον κόσμο που προσεγγίζουν το θέμα των προσφύγων, τον αγώνα των ανθρώπων για μια καλύτερη ζωή μέσα στην βαρβαρότητα του πολέμου και του καπιταλισμού δίνουν και φέτος τον τόνο στο φεστιβάλ, αποτυπώνοντας και στο σινεμά την πολιτική επικαιρότητα με πρωταγωνιστές τους απλούς ανθρώπους.
Η έναρξη του Φεστιβάλ έγινε με την προβολή του ντοκιμαντέρ «Landfill Harmonic» («Η Ορχήστρα της Ανακύκλωσης), των Μπραντ Ολγκουντ και Γκράχαμ Τάουνσλι, μία ορχήστρα από την Παραγουάη που χρησιμοποιεί όργανα κατασκευασμένα εξ ολοκλήρου από σκουπίδια στην πόλη Κατέουρα που είναι ένας από τους μεγαλύτερους και πιο επικίνδυνους σκουπιδότοπους του κόσμου, από τον οποίο βιοπορίζονται και ταυτόχρονα πεθαίνουν οι κάτοικοι της περιοχής. «Υπάρχουν παιδιά στα οποία, ανάλογα με το γεωγραφικό σημείο όπου έχουν γεννηθεί, δεν επιτρέπεται να ονειρευτούν,» λέει στην αρχή της ταινίας ο Φάβιο κι αυτό ακριβώς αναλαμβάνει ν' ανατρέψει.
Το ιταλικό νησί Λαμπεντούζα, απ’ τις βασικές πύλες εισόδου μεταναστών από την Αφρική στην Ευρώπη, έχουν ως φόντο δυο ντοκιμαντέρ του αφιερώματος. Το No Man Is an Island του Tιμ Ντε Κέερσμεκτερ (Βέλγιο) , ενώ το Lampedusa in Winter του Γιάκομπ Μπρόσμαν (Αυστρία, Ιταλία, Ελβετία) σκιαγραφεί τη ζωή στο νησί στη διάρκεια ενός χειμώνα. Η οδύσσεια του νεαρού πρόσφυγα από τη Σομαλία Αχμέντ, ήρωα του ντοκιμαντέρ I Am Dublin (Σουηδία) των Νταβίντ Αρόνοβιτς, Άνα Πέρσον, Σαρμάρκ Μπινιουσούφ και Αχμέντ Αμπντουλαχί, ξεκίνησε επίσης από την Λαμπεντούζα. Ένα ντοκιμαντέρ για την αναγκαιότητα του πολιτικού ασύλου σε πρόσφυγες και μετανάστες που φυλακίζονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στις χώρες της Ε.Ε. Μέσα από την ματιά των παιδιών ο Μανί Γ. Μπενσελά στο This Is Exile: Diaries of Child Refugees (Λίβανος, Ελβετία), παρουσιάζει την φρίκη του πολέμου, εστιάζοντας το βλέμμα σε ανήλικους πρόσφυγες από τη Συρία που έχουν διαφύγει στον γειτονικό Λίβανο μεσα από τις δικές τους μαρτυρίες. Στο ντοκιμαντέρ Dreaming of Denmark του Μίκαελ Γκράβερσεν (Δανία) ξεδιπλώνεται η ιστορία του νεαρού Βάσι, πρόσφυγα απ’ το Αφγανιστάν ο οποίος προσπαθεί να βρει άσυλο στην Ευρώπη. Συμπαραγωγή Δανίας-Σερβίας, το Flotel Europa του Βλάντιμιρ Τόμιτς είναι μια συγκλονιστική αυτοβιογραφία του Σέρβου δημιουργού όπου το 1992, ο κινηματογραφιστής βρέθηκε στο κύμα προσφύγων που γλίτωσαν από τον πόλεμο στην Γιουγκοσλαβία, διέφυγε με την οικογένειά του στη Δανία όπου έζησε για δυο χρόνια μέσα σε ένα πλοίο αραγμένο στο λιμάνι της Κοπεγχάγης. Το όνομα του πλοίου: Flotel Europa.
Με 72 ελληνικά Ντοκιμαντέρ στο φεστιβάλ να εστιάζουν τα περισσότερα από αυτά στο προσφυγικό, την οικονομική και πολιτική κρίση, δίνοντας βήμα στους απλούς ανθρώπους, αξίζει να αναφέρουμε , το «Μετέωροι Ανθρωποι» των Στρατή Βογιατζή και Θέκλας Μαλάμου, με πρωταγωνίστρια μια χαρισματική γυναίκα Ρομά που αγωνίζεται για ίσα δικαιώματα, κόντρα στις προκαταλήψεις. Η σκληρή καθημερινότητα Ελλήνων και Αλβανών Ρομά ξετυλίγεται στο ντοκιμαντέρ «Νέα Ζωή» της Αλεξίας Τσαγκάρη με φόντο τον ομώνυμο συνοικισμό-παραγκούπολη. “Το Πεδίον του Αρεως, η Γιαγιά Νισά και ο Αλή» των Άγγελου Κοβότσου, Αννέτας Παπαθανασίου και Αντώνη Τολάκη, όπου τρεις μετανάστες διαφορετικής γενιάς, που φτάνουν στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο Πεδίον του Άρεως με κοινή επιθυμία τους να σωθούν και να ζήσουν είναι οι ήρωες του ντοκιμαντέρ. Το δράμα των προσφύγων αποτυπώνει και το ντοκιμαντέρ «Ονειρο Ζωής» του Μορτέζα Τζαφαρί και πολλές ακόμα.
Η συλλογική μνήμη και η καταγραφή της ιστορίας μέσα από τους απλούς ανθρώπους αποτυπώνεται στο «Μάνες και Κόρες» της Μαρίας Νικολάου, όπου καταγράφει τη μεγάλη απεργία των σηροτρόφων και των μεταξεργατριών στο Σουφλί το 1936. Ενώ το ντοκιμαντέρ «LUDLOW, Οι Έλληνες στους Πολέμους του Ανθρακα» του Λεωνίδα Βαρδαρού, με θέμα τη σφοδρή σύγκρουση μεταξύ του Ροκφέλερ και του συνδικάτου των ανθρακωρύχων το 1914 αποτυπώνει την πιο αιματηρή σελίδα του εργατικού κινήματος της Αμερικής.
Πέρα από το παραπάνω θεματικό αφιέρωμα, το φεστιβάλ επικεντρώνεται στο έργο του δανού σκηνοθέτη Γιον Μπανγκ Κάρλσεν, στο οποίο τα όρια ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας ανατρέπονται για να αποδώσουν αυτό που ο ίδιος ονομάζει «επανεφεύρεση της πραγματικότητας».
Τέλος στα φετινά αφιερώματα του το φεστιβάλ φιλοξενεί τέσσερις ταινίες του Ιρλανδού κινηματογραφιστή Μαρκ Κάζινς , μια από τις οποίες το The First Movie (2009), ο Κάζινς με πρωταγωνιστές του τα παιδιά που ζουν σε ένα κουρδικό χωριό του Ιράκ, στήνει ένα υπαίθριο σινεμά και προβάλλει ταινίες, ενώ επίσης τους δίνει κάμερες για να γυρίσουν τα δικά τους φιλμ, αποκαλύπτοντας πώς η δύναμη του σινεμά εμπνέει μέσα στην φρίκη του πολέμου και της φτώχειας.
Ντοκιμαντέρ με θέμα την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον, όπως ο “Ραγδαίος Αφανισμός” («Racing Extinction») του Λούι Ψυχογιού, με θέμα τα χιλιάδες είδη που κινδυνεύουν σε μια εποχή που το φυσικό περιβάλλον και η πανίδα κρούουν των κώδωνα του κινδύνου. Μεγάλο είναι και το φάσμα των ντοκιμαντέρ που είναι αφιερωμένα στα ανθρώπινα δικαιώματα, τις συνέπειες του πολέμου στις ζωές των ανθρώπων και την κοινωνική ανισότητα σε κάθε μεριά του πλανήτη.
Αξίζει να αναφέρουμε ενδεικτικά τα ντοκιμαντέρ «Homme Less» του Αυστριακού, Τόμας Ουίρθενσον, όπου ο σκηνοθέτης παρουσιάζει το σκοτεινό υπογάστριο του Αμερικανικού Ονείρου σε μια συχνά ανελέητη πόλη με τον ήρωά του να είναι το πρωί φωτογράφος μόδας, το βράδυ άστεγος που κοιμάται σε μια ταράτσα στη Νέα Υόρκη.
Το ντοκιμαντέρ, “Ο Τσάου, πέρα από τις γραμμές” της Κόρτνι Μαρς , με αναφορά στις συνέπειες του πολέμου του Βιετνάμ, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες έριξαν 20 εκατομμύρια γαλόνια χημικών στις ζούγκλες του Βιετνάμ και 40 χρόνια μετά τα παιδιά που έμειναν ανάπηρα από τον χημικό «Πορτοκαλί Παράγοντα», ονειρεύονται, ζούν και παλεύουν για μια καλύτερη ζωή.
Το ντοκιμαντέρ, “Για την Κιμπέρα!”, της Κάτι Γιούουρους όπου βλέπουμε τον ήρωα της ταινίας, Μπόι Ντάλας, δημοσιογράφο του τοπικού ραδιοφώνου της Κιμπέρα, μια φτωχογειτονιά – παραγκούπολη στο Ναϊρόμπι της Κένυας. Κρατώντας την κάμερά του στο χέρι, αποκαλύπτει τη σκληρή πραγματικότητα της ζωής στην Κιμπέρα.
Τέλος, «Η κυρία Σάρον Τζόουνς» όπου η σκηνοθέτις Μπάρμπαρα Κοπλ ακολουθεί την αρχηγό της διακεκριμένης σόουλ μπάντας Sharon Jones & the Dap- Kings καταγράφοντας την μάχη της με τον καρκίνο .
Καθ’ όλη την διάρκεια του φεστιβάλ έχουνε στηθεί χώροι στο λιμάνι για την συγκέντρωση βρεφικών ειδών και ειδών πρώτης ανάγκης για την υποστήριξη των προσφύγων και μεταναστών σε Ειδομένη και Διαβατά.
Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθούν ταινίες που συνθέτουν ένα πολύπλευρο μωσαϊκό ιστοριών με εικόνες προσφύγων από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική, αλλά και την Ευρώπη, ενώ θα πραγματοποιηθεί και συζήτηση με θέμα «Καταγράφοντας την προσφυγική κρίση: Μέθοδοι, στόχοι, προκλήσεις και δεοντολογία» στις 11:00, την Τετάρτη 16/3.
Η ΚΕΕΡΦΑ θα πραγματοποίηση παρέμβαση και εξόρμηση σε κάποιες από τις προβολές με θέμα το προσφυγικό εν όψη της αντιρατσιστικής- αντιφασιστικής διαδήλωσης στην πόλη το Σάββατο 19/3 12:00 ώρα στο Αγ. Βενιζέλου.
Αλεξάνδρα Σιαφάκα