Η στρατηγική της εξόδου από την κρίση μέσα από την κατάκτηση μιας κυβέρνησης της Αριστεράς δεν είναι νέα. Είναι λαθεμένη προσέγγιση το να σβήνουμε τις προηγούμενες εμπειρίες στο όνομα μιας «νέας, πρωτότυπης, ανέκδοτης» κατάστασης που έρχεται.

Ίσως η πιο πολύτιμη εμπειρία προέρχεται από τη μεγαλύτερη προσπάθεια που έγινε για διέξοδο από την κρίση με κυβέρνηση της αριστεράς, στη Γαλλία το 1936 με τη νίκη του Λαϊκού Μετώπου.

 

Το μέγεθος της οικονομικής κρίσης τότε ήταν συγκρίσιμο με την ελληνική καταβαράθρωση σήμερα. Ανάμεσα στο 1928 και το 1934 η γαλλική οικονομία έχασε το 17% της βιομηχανικής παραγωγής της. Οι εργάτες αντιμετώπισαν μια μείωση στο μέσο εισόδημα κατά 30% από το 1929 ως το 1936. Η ανεργία εκτινάχτηκε.

 

Αντίστοιχα ήταν τα σημάδια της πολιτικής κρίσης. Ανάμεσα στον Νοέμβρη του 1929 και τον Ιούνη του 1936 εναλλάχτηκαν 17 κυβερνήσεις με μέση διάρκεια ζωής 4 μήνες και 21 μέρες η κάθε μια.

Το χειμώνα του 1934 οι φασίστες, αποθρασυμένοι από την άνοδο των Ναζί στη Γερμανία και από τα σκάνδαλα των κυβερνήσεων, επιχείρησαν να εισβάλουν στη Βουλή. Η ενωτική αντιφασιστική διαδήλωση που ακολούθησε και η Γενική Απεργία εκείνο το Φλεβάρη ήταν η απαρχή για κοινή δράση του Κομμουνιστικού και του Σοσιαλιστικού Κόμματος, σπάζοντας το σεχταρισμό της λεγόμενης «τρίτης περιόδου».

 

Η ανάκαμψη του εργατικού κινήματος και το ρεύμα προς τα αριστερά που διαμορφώθηκε οδήγησε σε σαρωτική νίκη του Λαϊκού Μετώπου στις εκλογές δυο χρόνια αργότερα. Πήρε το 57% των ψήφων με 20% και 149 βουλευτές για το Σοσιαλιστικό Κόμμα, 15% και 72 για το ΚΚ, 14,55% και 110 για το κόμμα των Ριζοσπαστών και 7,5% και 35 έδρες για άλλες δυνάμεις της αριστεράς. Συνολικά 366 έδρες σε μια βουλή των 618.

 

Κι όμως, αυτή η ίδια βουλή του 1936 ήταν αυτή που το 1940 παρέδωσε την κυβέρνηση στον Πεταίν που εγκαθίδρυσε το καθεστώς του Βισύ σε συνεργασία με τους Ναζί. Πρόκειται ίσως για το πιο ακραίο παράδειγμα των αδιεξόδων του κοινοβουλευτισμού.

 

Πώς έγινε αυτή η επαίσχυντη ανατροπή; Το Λαϊκό Μέτωπο προδόθηκε από τους ίδιους τους συμμάχους του. Η πρώτη κυβέρνησή του είχε επικεφαλής τον Σοσιαλιστή Λεόν Μπλουμ και κράτησε ένα χρόνο. Αντιμέτωπη με ένα κύμα καταλήψεων που ξεσήκωσε ο ενθουσιασμός μετά τη νίκη στις εκλογές του 1936, εκείνη η κυβέρνηση παραχώρησε αυξήσεις στους μισθούς, καθιέρωσε το 40ωρο, το δικαίωμα στην άδεια και τις συλλογικές συμβάσεις. Όμως στη συνέχεια, κάτω από τις πιέσεις των εργοδοτών και της «χαμένης ανταγωνιστικότητας» της γαλλικής οικονομίας, προχώρησε σε υποτίμηση του φράγκου κατά 25% και ο πληθωρισμός ανέβηκε κατά 50% μέχρι τα τέλη του 1937.

 

Τον Ιούνη του 1937 πρωθυπουργός ανέλαβε ο Camille Chautemps, στέλεχος των Ριζοσπαστών, υπουργός του Μπλουμ στην προηγούμενη κυβέρνηση και παλιός πρωθυπουργός που είχε αναγκαστεί να παραιτηθεί στη σκιά του σκανδάλου Σταβίσκι (Ο Αλεξάντρ Σταβίσκι ήταν ένας κερδοσκόπος χρηματιστής που πούλησε πλαστά ομόλογα στη δημοτική τράπεζα της Μπαγιόν. Στο σκάνδαλο αναμίχθηκαν υπουργοί και άλλα ανώτερα στελέχη των Ριζοσπαστών.). Είχε κατηγορηθεί ότι έδωσε εντολή να δολοφονηθεί ο Σταβίσκι στο κελί του για να μην προβεί σε αποκαλύψεις! Αυτό το «μπουμπούκι», που θα το ξανασυναντήσουμε στη συνέχεια, ανέλαβε την κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου μέχρι την άνοιξη του 1938. Τον Γενάρη του 1938 έδιωξε τους υπουργούς του Σοσιαλιστικού Κόμματος από την κυβέρνηση, αλλά το Μάρτη υποχρεώθηκε να παραδώσει την πρωθυπουργία στον Μπλουμ για μικρό διάστημα πριν αναλάβει την πρωθυπουργία ο Εντουάρ Νταλαντιέ τον Απρίλη με τις ψήφους όλων των συμμάχων του Λαϊκού Μετώπου.

 

Ο Νταλαντιέ ήταν επίσης ιστορικό στέλεχος των Ριζοσπαστών, πρώην πρωθυπουργός και υπουργός Άμυνας όλα τα χρόνια από το 1936 μέχρι το 1940. Η δική του πρωθυπουργία άνοιξε τον πιο δεξιό κατήφορο και κατέληξε στη διάλυση του Λαϊκού Μετώπου το φθινόπωρο του 1938. Τον Νοέμβρη του 1938 έκανε υπουργό Οικονομικών τον Πολ Ρεϊμόντ, έναν δεξιό πολιτικό, ο οποίος κατάργησε το 40ωρο λέγοντας: «Πιστεύετε ότι στη σημερινή Ευρώπη η Γαλλία μπορεί να διατηρήσει το βιοτικό της επίπεδο, να ξοδεύει 25.000 εκατομμύρια φράγκα για εξοπλισμούς και ταυτόχρονα να μην δουλεύει δυο μέρες τη βδομάδα;» (αναφέρεται από τον Alistair Horne, στο βιβλίο “To lose a battle – France 1940”, Penguin books, σελ. 135).

 

Το Κομμουνιστικό Κόμμα αντέδρασε, τα συνδικάτα κήρυξαν απεργία αλλά οι εργατικές αντιστάσεις είχαν πλέον μειωθεί. Η απογοήτευση από τις συνεχείς υποχωρήσεις ήταν τεράστια. Την επόμενη χρονιά, μετά την υπογραφή του Συμφώνου Χίτλερ-Στάλιν, ο Νταλαντιέ έβγαλε το ΚΚ εκτός νόμου τον Σεπτέμβρη του 1939. Οι αστοί σύμμαχοι του Λαϊκού Μετώπου είχαν γυρίσει 180 μοίρες και κυνηγούσαν τους κομμουνιστές! Ήταν η επιβεβαίωση της περιβόητης ρήσης του Τρότσκι για τα διανύσματα στην πολιτική: οι (κοινωνικές και πολιτικές) δυνάμεις δεν αθροίζονται όταν οι κατευθύνσεις τους είναι διαφορετικές.

 

Η κυβέρνηση Νταλαντιέ έπεσε τον Μάρτη του 1940, λίγο πριν την εισβολή του Χίτλερ στη Γαλλία. Η διαχείριση της ήττας έλαχε στον Πολ Ρεϊμόντ με υπουργό άμυνας τον Νταλαντιέ και αντιπρόεδρο της κυβέρνησης τον Camille Chautemps. Ο ίδιος ο Ρειμόντ ήταν υπέρ της διατήρησης της συμμαχίας με τη Βρετανία, αλλά είχε γραμματέα του υπουργικού συμβουλίου έναν … Μπαλτάκο, τον Πολ Μποντουέν. Ο Μποντουέν σε συνεργασία με τον Πεταίν, που στο μεταξύ είχε μπει στην κυβέρνηση, και μαζί με τον Chautemps μεθόδευσαν τη συνθηκολόγηση με τους Ναζί. Μετά τον πόλεμο ο Chautemps καταδικάστηκε από τα γαλλικά δικαστήρια ερήμην ως συνεργάτης των Ναζί, αλλά είχε ήδη καταφύγει στις ΗΠΑ που δεν τον παρέδωσαν ποτέ στη δικαιοσύνη.

 

Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας ποτέ δεν έδωσε υπουργούς δικούς του στις κυβερνήσεις του Λαϊκού Μετώπου. Δεν ήθελε να τρομάξει τους συμμάχους του και είχε την αυταπάτη ότι η δύναμή του μέσα στην εργατική τάξη θα τους υποχρέωνε να σεβαστούν το πρόγραμμα του Λαϊκού Μετώπου. Το 1937 είχε φτάσει να έχει 340.000 μέλη. Έκανε όμως δυο τραγικά λάθη. Αποδέχθηκε το κοινοβουλευτικό παιχνίδι των συμβιβασμών και είχε την απαίτηση από την εργατική τάξη να πειθαρχεί σε αυτούς τους συμβιβασμούς.

 

Η εργατική τάξη δεν είναι «κουρδιστό πορτοκάλι» για να ακολουθεί πειθήνια κάθε στροφή και κάθε υποχώρηση. Είναι πρωταγωνιστής της ταξικής πάλης. Η αξία μιας αριστερής ηγεσίας και μιας αριστερής στρατηγικής κρίνεται από την ικανότητά της να πιάνει το σφυγμό της τάξης και να της ανοίγει ορίζοντες.